Piotrowice-Ochojec

---

Geografia

Położenie

Piotrowice-Ochojec stanowią jedną z 22 dzielnic Katowic, oznaczoną numerem 19, i funkcjonują jako jednostka pomocnicza gminy. Położona wśród dzielnic południowych, sąsiaduje z Murckami, Zarzeczem, Kostuchną oraz Podlesiem. Powierzchnia tej dzielnicy to 12,08 km², co odpowiednio przekłada się na 7,33% całkowitej powierzchni miasta. Odległość od centrum Katowic do centrum Piotrowic-Ochojca wynosi około 7 km.

Granice Piotrowic-Ochojca są wyznaczone w następujący sposób: od północy sąsiaduje z Ligotą-Panewnikami, z Brynów częścią wschodnią-Osiedlem Zgrzebnioka oraz z Osiedlem Paderewskiego-Muchowiec, od wschodu z Giszowcem i Murckami, od południa z Kostuchną oraz Zarzeczem, a zachodnią granicę wyznacza miasto Mikołów.

Granice dzielnicy przebiegają w następujący sposób:

• Od północy granica rozpoczyna się w rejonie Stargańca i kieruje się wschodnim szlakiem turystycznym, otaczając osiedle przy ulicy Studenckiej oraz Park Zadole,
• Od wschodu granica biegnie wzdłuż duktu leśnego do torów kolejowych i dalej na południe przez Ochojec,
• Z południa granica kieruje się w kierunku zachodnim przez ulicę Bażantów, a następnie do ronda gen. St. Rostworowskiego,
• Granica zachodnia przebiega od przecięcia ulicy T. Kościuszki do szlaków przy Stargańcu.

Zgodnie z klasyfikacją fizycznogeograficzną Jerzego Kondrackiego, Piotrowice-Ochojec leżą w mezoregionie Wyżyny Katowickiej (341.13), który tworzy południową część makroregionu Wyżyny Śląskiej, stanowiącej fragment podprowincji Wyżyn Śląsko-Krakowskich. Historycznie, dzielnica ta wchodzi w skład wschodniej części Górnego Śląska.

Geologia

Obszar Piotrowic-Ochojca jest usytuowany w niecce górnośląskiej, z charakterystyczną budową zrębową. Na przełomie dewonu i karbonu paleozoiczne podłoże Wyżyny Śląskiej uległo dekolonizacji, co umożliwiło powstanie osadów wypełniających zlepieńce, piaskowce oraz łupki ilaste, a także pokłady węgla kamiennego. Te utwory dominują we wschodniej części dzielnicy, zwłaszcza w rejonie rezerwatu przyrody „Ochojec” oraz w obszarze między doliną Ślepiotki a ulicą Spółdzielczości, gdzie występują wychodnie warstw orzeskich (westfal B).

Na tych utworach karbońskich leżą utwory triasowe. W dolnym triasie można zauważyć zalew morski, który pozostawił osady morskie w formie wapieni. W dolnej części wapienia muszlowego znajdują się warstwy gogolińskie o miąższości do 40 m, które występują powszechnie pod przykryciem utworów czwartorzędowych.

Pod utworami czwartorzędowymi w Piotrowicach-Ochojcu, utwory triasowe rozciągają się od ulicy Kolejowej do ulicy Bażantów w obszarze Skotnicy. Na terenie tym znajdują się różnorodne piaskowce, mułowce oraz margle, co jest rezultatem zróżnicowania geologicznego regionu. Powierzchniowo występują dwie wyspy z warstw karchowickich (wapieni krystalicznych) w rejonie Ochojca oraz Piotrowic.

W okresie trzeciorzędowym na terenie Piotrowic-Ochojca utworzyły się znaczące rysy rzeźby terenu z intensywnymi procesami wietrzenia chemicznego. Na terenie dzielnicy można dostrzec wpływ ruchów tektonicznych, które doprowadziły do powstania takich form jak rów Kłodnicy, rozciągający się w kierunku zachodnim.

Gleby

Gleby Piotrowic-Ochojca w większości kształtują się na podłożu piasków słabogliniastych, co skutkuje zróżnicowaniem ich typów. W zachodnich częściach dzielnicy dominują gleby bielicowe i rdzawe, natomiast w środkowych – gleby płowe samodzielnie wytworzone z glin zwałowych, zarówno wschodnie obszary stanowią gleby płowe z piaskowców karbońskich oraz gleby antropogeniczne.

W Piotrowicach gleby zazwyczaj zasadniczo klasyfikowane są jako niskie klasy bonitacyjne, a rzadko zdarzają się klasy wyższe. Działalność ludzka wpłynęła na właściwości gleb, a efekty eksploatacji górniczej doprowadziły do zanieczyszczenia metalami ciężkimi, co negatywnie wpłynęło na ich jakość.

Rzeźba terenu

Region Piotrowic-Ochojca usytuowany jest na Wyżynie Śląskiej, w Płaskowyżu Bytomsko-Katowickim, który jest częścią mezoregionu Wyżyna Katowicka (341.13). Dzielnica ta należy do trzech jednostek morfologicznych o zróżnicowanej rzeźbie: Płaskowyżu Murcek, Obniżenia Górnej Mlecznej oraz Rowu Kłodnicy, co wpływa na obecność wyżyn oraz dolin.

Na Płaskowyżu Murcek można zaobserwować najwyższe punkty dzielnicy osiągające około 300 m n.p.m. Obniżenie Górnej Mlecznej to obszar z jednymi z najniżej położonych punktów, co wiąże się z doliną Mlecznej. Różnicę wysokości między najwyższymi a najniższymi punktami dzielnicy wynosi około 30 metrów, co wskazuje na zróżnicowaną rzeźbę geomorfologiczną w tej okolicy.

Wody

Piotrowice-Ochojec zlokalizowane są w dorzeczu Wisły oraz Odry. Głównym działem wodnym, który wyznacza granice obu dorzeczy, biegnie równolegle do ulicy T. Kościuszki oraz okolicznych tras. W zlewni Wisły Mleczna oraz jej dopływy odprowadzają wodę, podczas gdy w obrębie zlewni Odry kluczowym cieków jest Kłodnica, której źródło mieści się na terenie dzielnicy w pobliżu Giszowca.

Zlewnia Kłodnicy obejmuje potoki i rzeki, m.in. Ślepiotkę, której bieg przebiega przez Piotrowice-Ochojec. W dolinach rzek, takich jak Mleczna i Ślepiotka, znajdują się naturalne zbiorniki wodne, w tym stawy oraz zalewiska, które tworzą regionalne atrakcje wodne.

Klimat i topoklimat

Klimat Piotrowic-Ochojca jest zbliżony do tego, który panuje w całych Katowicach, jednak jego szczegóły wpływane są przez lokalne uwarunkowania. Generalnie w regionie dominują wpływy oceaniczne tez lokalnie subtropikalne, co powoduje, że średnia roczna temperatura w latach 1961-2005 wynosiła około 8,1 °C. Najwyższe temperatury występują latem, a minimalne zimą chociażby w styczniu.

Na obszarze tym średnie roczne usłonecznienie wynosi około 1474 godziny, a suma rocznych opadów wynosi 713,8 mm. Wiatry zachodnie dominują wśród innych kierunków, a średnia prędkość wiatru wynosi 2,4 m/s. Warto zauważyć, że warunki klimatyczne są modyfikowane przez lokalne czynniki, szczególnie na obszarach gęsto zabudowanych.

Przyroda i ochrona środowiska

Naturalna szata roślinna na obszarze Piotrowic-Ochojca przeszła znaczne zmiany z powodu działalności człowieka. Na wcześniejszym etapie reprezentowały ją grądy na wschodzie oraz bory na zachodzie. Aktualnie, w wyniku urbanizacji, znaczna część tej zwierzęco-roslinności została zniszczona, co przekłada się na zjawiska ruderalne w obszarach zurbanizowanych.

W regionie przeważają przekształcone lasy mieszane, w których dominują sosny, dęby oraz brzozy. Fauna obejmuje gatunki płazów, ptaków i ssaków, a także zwierzęta takie jak jelenie czy dziki. W rejonie piotrowickim utworzono rezerwat przyrody „Ochojec”, gdzie można spotkać wiele chronionych roślin oraz stworzeń.

Na terenie dzielnicy, w sąsiedztwie ulicy 73 Pułku Piechoty, znajduje się także zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Źródła Kłodnicy”, który obejmuje obszar wczesnych lasów, żyjących pod ochroną. Cały obszar Piotrowic-Ochojca nie posiada większych przestrzeni zielonych, z wyjątkiem Parku Zadole, usytuowanego na granicy z Ligotą-Panewnikami.

Dodatkowo, w obrębie dzielnicy, zlokalizowany jest pomnik przyrody – grusza pospolita, która została uznana za zabytek przyrody, o imponujących parametrach, i stanowi przykład lokalnego dziedzictwa naturalnego.

Nazwa

Nazwa Piotrowice-Ochojec jest złożona z dwóch członów, które odnosi się do dwóch części Katowic: Piotrowic oraz Ochojca. Pierwszy człon, Piotrowice, prawdopodobnie wywodzi się od imienia sołtysa Piotra, który był wolnym sołtysem i zyskał dziedziczną funkcję tej roli.

Z kolei nazwa Ochojec wyjaśniana jest przez językoznawców jako przekształcona forma słowa ojciec. Zgodnie z badaniami Stefana Gierlotki, nazwa ta ma etymologiczne korzenie w ludowej przemianie słowa Ochodziec, gdzie dźwięk dź uległ przekształceniu. Związek tej nazwy z terminem ochodza, który odnosi się do chodzenia, powoduje, że Ochodziec (czyli Ochojec) oznacza obszar, który jest obchodzony.

Historia

Do XIX wieku

Na terenach obecnej dzielnicy Piotrowice-Ochojca pierwsze wzmianki źródłowe pojawiły się w 1287 roku. Odkrycia te zawdzięczamy dokumentowi wydanemu w Rybniku przez księcia raciborskiego Mieszka. Wskazywał on na istnienie lasu o nazwie Popowe Kąty, usytuowanego na północ od Głębokiego Dołu oraz wschód od drogi w kierunku Zarzecza. Ten las był częścią obszaru Kątów Piotrowickich. Piotrowice stanowiły jedną z najstarszych osad w regionie pszczyńskim i początkowo tworzyły jedną wieś wraz z Podlesiem oraz Zarzeczem, znaną jako Uniczowy. W XV wieku doszło do podziału, a następnie z pozostałych ziem wyodrębniły się Piotrowice oraz folwark. Owo tereny należały do różnych właścicieli ziemskich, począwszy od dynastii Promnitzów, a skończywszy na książętach Anhalt-Cöthen i Hochbergach.

W 1474 roku dokument poświadczający sołectwo w Piotrowicach składał się z zezwolenia wydanego przez księcia opawskiego i raciborskiego Janusza, który uprawnił sołtysa Piotra Ostrzeżonego do prowadzenia karczmy, młyna, stawów oraz uprawy ziemi. Z urbarza pszczyńskiego z 1593 roku wynika, że w Piotrowicach żyło dziesięciu kmieci, sołtys Maciej oraz pięciu zagrodników. Sołtysa młyn był również rzeczpospolita. W XVII wieku w okolicy Piotrowic funkcjonowały już trzy młyny wzdłuż rzeki Ślepiotki: w późniejszym Ochojcu, w rejonie Zadola oraz na rzece Mlecznej w sercu Piotrowic. Już w 1629 roku potwierdzona została obecność karczmy w Piotrowicach, a w XVIII wieku istniały tam cztery tego typu obiekty.

Okres wojny trzydziestoletniej przyniósł szereg zniszczeń w księstwie pszczyńskim, pokrywając je kryzysami gospodarczymi. Na skutek działań wojennych wielu mężczyzn straciło życie, a ich synowie byli uprowadzani. W obrębie Piotrowic liczba drobnych gospodarstw wyraźnie wzrosła. W dniu 28 sierpnia 1644 roku w regionie Piotrowic miała miejsce bitwa pomiędzy wojskami szwedzkimi a połączonymi siłami księcia pszczyńskiego Zygfryda II Promnitza oraz biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego. Jedna z dwóch jednostek pod dowództwem Żogoły skierowała się ku Piotrowicom, atakując szwedzki oboz wojskowy. Szwedzi zostali wypędzeni w kierunku Mikołowa. Jeszcze tego samego roku powstała kaplica, która została wzniesiona przy ul. A. Grottgera 3 na mogiłach poległych żołnierzy. Od połowy XVII wieku w regionie Piotrowic-Ochojca nastąpił wzrost liczby mieszkańców i gospodarstw, a w tym okresie na terenach dawnego sołtysa utworzono folwark Ochojec.

Początki Ochojca sięgają końca XVIII wieku, kiedy to na terenach niegdyś należących do folwarku dominialnego księcia pszczyńskiego zamieszkało trzech kmieci. Do połowy XVIII wieku przez Piotrowice przebiegał ważny szlak handlowy łączący Mikołów z Mysłowicami, znany jako „furmaniec”, używany do transportu soli z Wieliczki. Nawiasem mówiąc, na granicy gminy Piotrowice, w Ochojcu, do XVII wieku pobierano myto. W początkach XIX wieku drogi w Ochojcu i Piotrowicach zyskały większą komunikacyjność po wprowadzeniu nowych tras prowadzących w stronę Katowic z Murcek przez Zadole i Ligotę.

XIX i początek XX wieku

W XIX wieku liczba mieszkańców Piotrowic przekroczyła osiemset osób. W 1830 roku wieś ta miała 42 domy i 751 mieszkańców, a liczba ta obejmowała m.in. nauczyciela oraz po dwóch kramarzy, karczmarzy i młynarzy. W 1819 roku, bądź w 1818, powstała pierwsza szkoła w Piotrowicach, w której na przestrzeni lat 1847-1850 uczył Karol Miarka, znany pisarz i działacz narodowy. Budowa nowego obiektu edukacyjnego rozpoczęła się w 1856 roku, ale 28 czerwca 1885 roku nadeszło zniszczenie wskutek pożaru, który strawił szkołę oraz część sąsiednich domów.

Na początku XIX wieku Ochojec doświadczył intensywnego rozwoju, co wzmogło się w następnych latach, kiedy zaczęli osiedlać się chałupnicy. Osadnictwo przybierało formy zarówno w obrębie gminy Piotrowice, jak i terenów dworskich. W latach 1855-1907 na obszarze Ochojca znajdowały się trzy duże wapienniki. To właśnie w 1910 roku powstała pierwsza szkoła w Ochojcu, do której uczęszczało początkowo 158 dzieci. W XIX stuleciu nad Ślepiotką, w okolicy Piotrowic-Ochojca oraz Ligoty-Panewnik, zorganizowano Zadole. Pierwsze gospodarstwa w Zadolu ulokowane były wzdłuż obecnej linii kolejowej łączącej Ligotę z Piotrowicami. Na początku XX wieku Piotrowice zaczęły nabierać cech osady podmiejskiej, w której robotnicy znajdowali zatrudnienie w lokalnych zakładach przemysłowych. W tym czasie powstawały także pierwsze zakłady przemysłowe w Piotrowicach. W 1907 roku uformowała się tutaj fabryka maszyn i urządzeń górniczych, która obecnie znana jest pod nazwą FAMUR. W 1910 roku liczba mieszkańców Piotrowic wynosiła już około 3500, a część z nich pracowała w przemyśle oraz górnictwie.

Lata międzywojenne i II wojna światowa

W dniu 19 lutego 1919 roku, na skutek inicjatywy Piotra Gierlotki i Karola Stabika, w Piotrowicach oraz Kostuchnie utworzono oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. 18 czerwca 1919 roku odbyło się spotkanie komendantów Polskiej Organizacji Wojskowej powiatu pszczyńskiego, na którym postulowano zapoczątkowanie powstania już w czerwcu 1919 roku. Kolejne zebranie miało miejsce 12 sierpnia 1919 roku.

W dniu wybuchu I powstania śląskiego, czyli 17 sierpnia 1919 roku, w Piotrowicach powstańcy zebrali się u komendanta Piotra Gierlotki. Dołączyli do nich bojownicy z Kostuchny dowodzeni przez Karola Stabika, a ich celem było rozbrojenie kompanii ciężkich karabinów maszynowych oraz ochrony Grentschutzu w Kostuchnie. Oddział wycofał się do lasów w Czułowie, gdzie doszło do wymiany ognia z niemieckimi wojskami. W Ochojcu, w nocy z 17 na 18 sierpnia 1919 roku, pod dowództwem Jana Żychonia powstańcy przejęli miejscowość i zdobyli stację kolejową w Ligocie, co przerwało połączenie Katowic z Żorami. Te oddziały brały również udział w walkach w Bogucicach oraz Dąbrówce Małej.

W nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku przypadał wybuch II powstania śląskiego. 20 sierpnia tego roku grupa powstańców z Piotrowic przeprowadziła atak na przybywający oddział policji Sipo. Doszło do strzelaniny, w której dwóch Niemców zostało rannych, a jeden koń zastrzelony. W obawie przed kontratakiem powstańcy patrolowali okolice pomiędzy Piotrowicami a Mikołowem. W plebiscycie z 1921 roku, mieszkańcy gminy Piotrowice oraz większość mieszkańców obszaru dworskiego z 89% głosów, opowiedzieli się za przyłączeniem Górnego Śląska do Polski. W nocy z 2 na 3 maja 1921 roku miało miejsce trzecie powstanie śląskie. Komendantem powstańców z Piotrowic był Piotr Gierlotka, a dowódcą kompanii Wilhelm Widuch, a cała grupa działała w składzie I Batalionu Pułku Pszczyńskiego, biorąc udział w wielu walkach m.in. w Strzebniowie oraz pod Górą św. Anny. Po wojnach Piotrowice-Ochojec przeszły w granice Polski, stając się częścią autonomicznego województwa śląskiego.

W 1922 roku, aby uczcić pamięć powstańców oraz przyłączenia części Górnego Śląska do Polski, odbudowano kaplicę znajdującą się przy ulicy A. Grottgera 3.

Lata międzywojenne to okres intensywnego rozwoju Piotrowic-Ochojca. Rozwijała się zabudowa w okolicach ulic Armii Krajowej oraz gen. Z. Waltera-Jankego, a piotrowicka fabryka urządzeń i maszyn górniczych zwiększała swoją produkcję. W tym okresie liczba mieszkańców Ochojca wzrosła znacząco – w 1928 roku wyniosła 1400, a w 1938 roku aż 5102. W 1930 roku Piotrowice wzbogaciły się o neobarokowy kościół, który w latach 1974-1979 zastąpiono nową świątynią. Parafię rzymskokatolicką pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko erygowano 1 listopada 1936 roku.

Do 1936 roku powstało przedłużenie ulicy T. Kościuszki od obecnego skrzyżowania z ulicą Kolejową do Mikołowa, prowadząc do zwartej zabudowy Piotrowic i Ochojca. Wówczas wzniesiono również trzy wiadukty kolejowe oraz most nad rzeką Ślepiotką. Nowa trasa obciążająca dojazd do Piotrowic i Ochojca również doprowadziła do zmiany układu komunikacyjnego. Pod koniec lat 30. XX wieku rozpoczęto budowę kościoła pod wezwaniem św. Jacka w pobliżu ulic B. Prusa i Leśnej w Ochojcu, który w roku następnym został pomnikiem parafialnym rzymskokatolickiej parafii św. Jacka.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej, w dniu 3 września 1939 roku, oddziały Wehrmachtu wkroczyły do Piotrowic od strony Mikołowa. W Ochojcu, przy ulicy St. Worcella, tego samego dnia stracono Emila Wilczka. Krótko po rozpoczęciu niemieckiej okupacji administracją objęli wojska armii. Flagi ze swastykami zawiśły na urzędach gmin, a burmistrzem Piotrowic został Pawlas z Ochojca, a później Hans Janowski. W październiku, po przejęciu terenu przez administrację cywilną, pojawiły się szybkie zmiany. W okresie niemieckiej okupacji na terenie Piotrowic-Ochojca działały obozy pracy. W Ochojcu w Fabryce Kotłów Parowych przetrzymywano Francuzów, natomiast w Piotrowicach w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego uwięziono Polaków, Rosjan oraz Ukraińców.

W roku 1942 w Piotrowicach oraz Ochojcu zaczęły działać tajne organizacje patriotyczne, które zostały przyłączone do Armii Krajowej przez rząd w Londynie. W Piotrowicach na czoło AK stanął Karol Kornas, zaś w Ochojcu bracia Wiechułowie i Józef Skrzydło. Karol Kornas został aresztowany i stracony w Berlinie 17 lipca 1942 roku. Następnie przywództwo przejął Alojzy Piecha. 7 kwietnia 1944 roku oddział AK z Piotrowic zorganizował odbicie por. Wacława „Nowiny” Stacherskiego z mysłowickiego więzienia. Nieszczęśliwie, partyzanci w lesie pod Giszowcem zostali zaskoczeni przez Niemców, co zakończyło się ich śmiercią w walce z okupantem.

Z początkiem 1945 roku, ofensywa Armii Czerwonej zmusiła wstrzymanie działalności gospodarstw oraz elektrowni w regionie. 27 stycznia 1945 roku zniszczono dworzec kolejowy w Piotrowicach, a urządzenia elektroenergetyczne w Piotrowicach uległy uszkodzeniu. Niemcy wycofywali się poprzez Kostuchnę w kierunku Tychów. Wojska sowieckie wkroczyły do Piotrowic zarówno od strony Ochojca, jak i Ligoty. Resztki armii niemieckiej próbowały obronić się w rejonie stacji kolejowej, ale podczas odwrotu zostały otoczone przez Armię Czerwoną. Działania wojenne doprowadziły do zniszczeń, m.in. wieży kościelnej oraz szkoły w Piotrowicach.

W wyniku II światowej konfliktu straciło życie 63 mieszkańców Piotrowic, w tym 46 osób w obozach koncentracyjnych oraz więzieniach (w tym bracia Wiechułowie).

Okres powojenny

Po zakończeniu II wojny światowej nastąpił dynamiczny rozwój Piotrowic-Ochojca, zwłaszcza w okresie Polski Ludowej. Powstała pierwsza szkoła średnia w Piotrowicach: Zespół Szkół Poligraficznych, a „Piotrowicka Fabryka Maszyn” (późniejszy Famur) zwiększała produkcję. Ludność gminy wzrosła tuż po wojnie do 10 tysięcy osób. Ochojec do lat 50. XX wieku przetrwał jako wieś, przynajmniej pod kątem charakteru społecznego, chociaż większość mieszkańców znajdowała zatrudnienie w lokalnych zakładach produkcyjnych. W 1951 roku tereny Piotrowic-Ochojca przyłączono do Katowic. Na początku lat 60. XX wieku w okolicy ulic Poziomkowej i Traktorzystów rozpoczęto budowę osiedla Młodych. W 1977 roku, na ulicy Ziołowej, otwarto Centralny Szpital Górniczy z 750 miejscami. W 1980 roku, w rejonie ulic Spokojnej i Tyskiej, dał początek pierwszej zabudowie mieszkalnej osiedla Odrodzenia, które pierwotnie przewidziano dla 120 tys. osób. Przy tej zabudowie, w 1980 roku utworzono parafię rzymskokatolicką pw. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa. Na skraju terenów Ochojca w 1982 roku utworzono rezerwat przyrody „Ochojec”, mający na celu ochronę liczydła górskiego.

Po transformacji ustrojowej, 16 września 1991 roku, Rada Miejska Katowic przyjęła uchwałę, która podzieliła miasto na 22 jednostki samorządowe oraz 22 obszary ich działania. Wówczas powstała jednostka samorządowa nr 19 „Ochojec – Piotrowice”. W kolejnych latach obserwowano równoległy rozwój budownictwa indywidualnego, a od lat 90. XX wieku także deweloperskiego. Tereny na zabudowę domów jednorodzinnych i szeregowych zagospodarowano w okolicy ulic A. Kostki-Napierskiego, Głuszców oraz przy ulicy K. Kornasa i ks. St. Wilczewskiego.

W dniu 21 listopada 2001 roku otwarto wiadukt nad ulicą Armii Krajowej, którym obecnie odbywa się ruch pociągów. W latach 80. i 90. szlabany przed kolejowymi przejazdami w Piotrowicach opuszczano średnio przez 13-14 godzin dziennie. Czas oczekiwania na przejazd dla samochodów sięgał powyżej 50 minut. 12 kwietnia 2021 roku, z udziałem premiera Mateusza Morawieckiego oraz prezydenta Katowic Marcina Krupy, oddano do użytku rozbudowany węzeł drogowy na skrzyżowaniu ulic T. Kościuszki i Armii Krajowej. Prace modernizacyjne, które rozpoczęły się w 2018 roku, umożliwiły stworzenie dwupoziomowego skrzyżowania ulic.

Demografia

W obrębie rejonu Piotrowice-Ochojec, pierwsze zapisy demograficzne sięgają XVI wieku. Według urbarza pszczyńskiego z 1536 roku, w Piotrowicach odnotowano obecność 9 kmieci, 1 sołtysa, natomiast w 1593 roku liczba kmieci wzrosła do 10, a sołtysem był Maciej, który miał 5 zagrodników. Stabilizację demograficzną na tych terenach, które dzisiaj są częścią Katowic, odzwierciedlają urbarze pszczyńskie z lat 1536, 1549, 1575 i 1593.

Okres wojny trzydziestoletniej przyniósł wiele strat wśród mężczyzn, co wpłynęło na demografię regionu. W 1640 roku Piotrowice liczyły 12 kmieci, 1 sołtysa oraz 19 chałupników, w tym 4 poddanych sołtysa. Po tych zniszczeniach, rozpoczął się proces wzrostu liczby ludności, szczególnie od połowy XVII wieku.

W XVIII wieku Piotrowice były największą wsią w obszarze nowoczesnych południowych Katowic, gdzie wczesną częścią stulecia zarejestrowano 14 gospodarstw kmiecych oraz 25 zagrodniczych, co przekładało się na populację wynoszącą około 250 osób. Do roku 1780 liczba ta wzrosła do 252. Dynamiczny wzrost liczby ludności nastąpił w XIX wieku; już w Piotrowicach w 1830 roku mieszkało 751 osób, a w 1900 roku ta liczba wzrosła do 2101 (lub 2053). W Ochojcu w 1880 roku zanotowano zaledwie 100 mieszkańców.

W 1906 roku w gminie Piotrowice, obejmującej również Ochojec i północną część Kostuchny, mieszkało 2817 osób. W 1934 roku liczba ta wzrosła do 8195 mieszkańców, w tym 86 ewangelików oraz 11 Żydów. W latach przed II wojną światową w Piotrowicach rozpoczęto budowę średnio ponad 200 domów rocznie, co przyciągnęło nowych osadników, głównie z Wielkopolski oraz innych krajów. Gmina Piotrowice, wraz z Kostuchną i Ochojcem, w 1936 roku liczyła 8066 mieszkańców. Ochojec w 1928 roku miał 1400 osób, w 1935 roku 3933, a w 1938 roku 5102 mieszkańców.

Rok 1980 przyniósł około 12 tysięcy mieszkańców na obszarze Piotrowic, a w Ochojcu 4675. W 1988 roku liczba ta wzrosła do 27 368 mieszkańców, przy czym najwięcej osób w przedziałach wiekowych od 30 do 44 lat oraz 0-14, a najmniej było osób powyżej 60 roku życia. Po transformacji ustrojowej w Polsce liczba ludności zaczęła maleć. W 2005 roku na obszarze Piotrowic-Ochojca zamieszkiwało 25 471 osób, a do końca 2007 roku ta liczba spadła do 25 110, co stanowiło 8,1% całej ludności miasta. Ta dzielnica była wówczas najludniejsza w południowym zespole dzielnic Katowic, wykazując gęstość zaludnienia równą 2078 osób/km², co przewyższało średnią dla całego miasta wynoszącą 1916 osób/km². Znaczącymi grupami wiekowymi byli mieszkańcy w wieku 45-59 oraz 15-29 lat, natomiast najmniej było osób w przedziale 0-14 lat.

W 2010 roku w Piotrowicach-Ochojcu mieszkały 24 684 osoby, co stanowiło 8,0% całej populacji Katowic. Udział osób w wieku przedprodukcyjnym wynosił 14,0%, w produkcyjnym 67,6%, a poprodukcyjnym 18,4%. Badania przeprowadzone w 2011 roku wśród 94 mieszkańców wykazały, że 44,7% ankietowanych zadeklarowało narodowość polską, 21,3% śląską, 31,9% zarówno polską, jak i śląską, a 2,1% inną. Na koniec 2013 roku liczba mieszkańców wynosiła 24 111, z czego 2920 osób stanowiły dzieci do 14 roku życia, a 1853 osoby miały powyżej 75 lat.

Współczesne zmiany demograficzne Piotrowic-Ochojca są wynikiem dostępności terenów zielonych, niewielkiej powierzchni obszarów zdegradowanych oraz odniesienia do zminimalizowanej intensywności zabudowy, jak i dogodnych powiązań komunikacyjnych z centrum Katowic.

Na poniższym wykresie przedstawiono rozwój demograficzny wsi Piotrowice (w latach 1629–1910), Piotrowic i Ochojca (lata 1931 i 1938) oraz Dzielnicy nr 19 Piotrowice-Ochojec (od 1988 roku):

Źródła danych:

• 1629,
• 1780,
• 1825,
• 1840 (według innych źródeł tyle samo mieszkańców było w 1830 roku),
• 1861,
• 1871,
• 1885,
• 1891,
• 1900 (wg innego źródła w 1900 roku mieszkały 2053 osoby),
• 1905 (według innego źródła w gminie mieszkało wówczas 2931 osób),
• 1910 (wg innego źródła Piotrowice liczyły wówczas 3500 osób),
• 1931,
• 1938,
• 1988,
• 1997,
• 2005 (31 grudnia),
• 2010 (31 grudnia),
• 2015 (31 grudnia),
• 2020 (31 grudnia).

Okres/ liczba osób	przedprodukcyjny (0–18 lat)	produkcyjny (18–60/65 lat)	poprodukcyjny (powyżej 60/65 lat)	Łącznie
Ogółem	3 591	14 639	5 229	23 459
kobiety	1 698	7 075	3 603	12 376
mężczyźni	1 893	7 564	1 626	11 083
Wskaźnik feminizacji	90	94	222	112

Polityka i administracja

Charakterystyka

Dzielnica nr 19, znana jako Piotrowice-Ochojec, to jedna z 22 dzielnic Katowic, która stanowi jednostkę pomocniczą gminy. Jej powstanie miało miejsce na podstawie uchwały Rady Miejskiej w Katowicach, gdzie została ona utworzona jako samorządowa jednostka nr 19 Ochojec-Piotrowice, z dniem 1 stycznia 1992 roku. Zgodnie z Uchwałą nr XLVI/449/97 Rady Miejskiej Katowic z dnia 29 września 1997 roku, Piotrowice-Ochojec zostały określone jako statutowa dzielnica znajdująca się w południowej części miasta.

Obowiązujący statut tej dzielnicy został ogłoszony na podstawie Uchwały Nr XLI/909/21 Rady Miasta Katowice z 25 listopada 2021 roku. Statut określa, że głównymi organami dzielnicy są Rada Dzielnicy oraz jej Zarząd. Rada Dzielnicy liczy 21 radnych, którzy są wybierani na kadencji pięcioletniej. Do jej kompetencji należy inicjowanie aktywności mieszkańców, organizowanie wydarzeń kulturalnych czy sportowych oraz współpraca z organami miasta w sprawach dotyczących dzielnicy.Rada Dzielnicy powinna reagować na potrzeby społeczności lokalnej.

Zarząd Dzielnicy pełni rolę wykonawczą, a przewodniczący reprezentuje dzielnicę na zewnątrz. Do jego zadań należy m.in. przyjmowanie wniosków od mieszkańców oraz organizowanie różnorodnych inicjatyw społecznych. W Piotrowicach-Ochojcu znajduje się Rada oraz Zarząd Dzielnicy nr 19, z siedzibą w Filii „Piotrowice” Miejskiego Domu Kultury „Południe” w Katowicach, zlokalizowanym przy ulicy gen. Z. Waltera-Jankego 136.

Przewodniczącym Rady Dzielnicy na koniec 2022 roku był Andrzej Dawidowski, a przewodniczącą Zarządu Dzielnicy Dorota Ostrowicz. W trakcie kadencji 2016–2020, członkowie Rady i Zarządu uczestniczyli w wielu spotkaniach z przedstawicielami władz miasta oraz w wydarzeniach kulturalnych w regionie. Reprezentowali także dzielnicę podczas różnych uroczystości oraz w programie katowickiego Budżetu Obywatelskiego.

W Piotrowicach-Ochojcu, pod adresem Kolejowa 54, znajduje się także Konsulat Honorowy Republiki Łotewskiej w Katowicach.

Historia

Początki dzielnicy sięgają końca XII wieku bądź początku XIII wieku, kiedy to tereny te weszły w skład politycznego Śląska i prawdopodobnie były częścią kasztelanii mikołowskiej. W XIII wieku zaczęła dominować w tej okolicy Pszczyna. W 1337 roku, obszar ten przeszedł pod panowanie Mikołaja II z dynastii Przemyślidów opawskich. W roku 1375, Jan – syn Mikołaja II, przekazał władzę nad regionem księciu opolskiemu, Władysławowi II, który następnie oddał te ziemie Przemyślidom opawskim. W kolejnych latach obszar ten miał wielu właścicieli.

W dokumencie z 1474 roku, wystawionym przez księcia Janusza Raciborskiego, jako wolny sołtys Piotrowic odnotowano Piotra Ostrzeżonego. Zachowane dokumenty pokazują, którzy sołtysi piastowali to stanowisko w Piotrowicach, wśród nich Mikołaj z Urbanowic i Mateusz, który pełnił tę funkcję od 1549 roku.

W wieku XVI duże zainteresowanie terenami pszczyńskimi wykazywały rody mieszczańskie z Krakowa, takie jak Turzonowie i Salomonowie, głównie ze względu na bogactwa naturalne tych obszarów. W 1517 roku Aleksy Turzon zakupił obszar pszczyński, a w 1548 roku ponownie przekazał go biskupowi wrocławskiemu, Baltazarowi Promnitzowi. W ten sposób, aż do 1763 roku, obszar pszczyński znajdował się pod zarządem rodziny Promnitzów, a następnie Anhalt-Cöthen.

Po 1742 roku, gdy tereny Piotrowic-Ochojca znalazły się w Prusach, wprowadzono nowe powiaty, a obszary te zaznaczone zostały w powiecie pszczyńskim. 1 stycznia 1874 roku ustanowione zostały nowe jednostki administracyjne. W powiecie pszczyńskim utworzono m.in. Piotrowice (niem. Amtsbezirk Petrowitz). W skład gminy Piotrowice wchodziły także Ligota i Piotrowice, a także obszary dworskie.

W 1922 roku teren ten został przyłączony do Polski, a w latach późniejszych, po utworzeniu autonomicznego województwa śląskiego, rozpoczęto proces likwidacji obszarów dworskich. Historia gminy ma wiele zwrotów akcji, a pierwsza siedziba gminy znajdowała się na piotrowickim rynku, w okolicy skrzyżowania ulic Armii Krajowej oraz gen. Z. Waltera-Jankego. II wojna światowa i późniejsze zmiany uniemożliwiły budowę ratusza, który planowano zrealizować w latach 30. XX wieku.

Budynek urzędowy w obecnej lokalizacji powstał w 1934 roku i działał jako siedziba gminy do momentu jej przyłączenia do Katowic. W 1939 roku, w wyniku wojny, administracja zmieniała się, a nazwy miejscowości zostały przywrócone do stanu z 1922 roku. W 1945 roku, po wojnie, stan prawny został przywrócony do 1 września 1939 roku. Gmina Piotrowice była samowystarczalna i nie została przekształcona w gminę zbiorową.

Godło napieczętne gminy Piotrowice

Najstarsze pieczęcie z Piotrowic oraz sąsiednich miejscowości, takich jak Zarzecza i Podlesia, mają swoje początki w 1723 roku i zostały zachowane w Katastrze Karolińskim. Historyczne godło Piotrowic, mające charakter religijny, przedstawia świętego Piotra z rybą w ręce. To godło jest obecnie używane przez Radę Dzielnicy nr 19 Piotrowice-Ochojec. Wycofanie pieczęci gminnych miało miejsce w wyniku II wojny światowej, kiedy to okupanci niemieccy zastąpili polskie trajzery ich własnymi.

Gospodarka

Charakterystyka

Piotrowice-Ochojec to dzielnica o zróżnicowanej funkcji, w której oprócz residentialnych aspektów, rozwija się także aktywność edukacyjna, medyczna, handlowa oraz przemysłowa. Miejscowość ta staje się dynamicznym ośrodkiem, łączącym różne formy gospodarcze.

Obszar handlowy koncentruje się głównie na ulicach T. Kościuszki oraz Kolejowej, gdzie znajdują się nie tylko salony samochodowe, ale również dyskonty oraz biura. Na stan na koniec 2022 roku w okolicy zarejestrowano szereg marek, takich jak Toyota (ul. Kolejowa 54), Cupra (ul. T. Kościuszki 215), Mazda (ul. T. Kościuszki 215) i wiele innych.

W szczególności, przy ulicy Armii Krajowej 51 swoją główną siedzibę posiada grupa FAMUR, która składa się z ponad 120 spółek oraz pięciu zakładów produkcyjnych na całym świecie. Jest to kluczowy holding technologiczny dla sektorów energetycznego, wydobywczego oraz transportowo-przeładunkowego.

Kilka firm, takich jak Kolejowe Zakłady Automatyki, posiadają swoje biura przy ulicy A. Asnyka 32, gdzie zajmują się projektowaniem, budownictwem oraz systemami sterowania w transportcie kolejowym.

Oprócz dużych podmiotów, w dzielnicy znajdują się także lokalne ośrodki usługowe o fundamentalnym znaczeniu, dominujące w aspektach handlu oraz podstawowych usług. Na obszarze Piotrowic-Ochojca można zidentyfikować trzy główne ośrodki: osiedle Odrodzenia (w rejonie ulicy St. Łętowskiego), Piotrowice (wzdłuż ulic: Armii Krajowej, gen. Z. Waltera-Jankego, A. Fredry oraz Policyjna) oraz Ochojec (wzdłuż ulic: gen. Z. Waltera-Jankego i B. Prusa).

Jednym z kluczowych punktów handlowych w regionie jest Centrum Handlowe Manhattan przy ulicy Szewskiej, które pełni funkcje handlowe, usługowe oraz biurowe. To dwupiętrowy obiekt o powierzchni handlowej, wynoszącej 2719 m², w którym znajdują się takie marki jak Rossmann, Pepco oraz Kolporter. Cała inwestycja, zrealizowana przez DL Invest Group, została oddana do użytku w II kwartale 2016 roku.

W dzielnicy działają także dyskonty, takie jak Biedronka, Lidl, Lewiatan oraz E.Leclerc. Mniejsze sklepy osiedlowe, w tym piekarnie, także są powszechne.

Odsetek działalności rolniczej w Piotrowicach-Ochojcu zanika, a znaczna część gruntów rolnych pozostaje nieużytkowanych. Na koniec grudnia 2013 roku w systemie REGON zarejestrowano 3388 podmiotów gospodarczych, co stanowiło 7,4% całości funkcjonujących przedsiębiorstw w Katowicach, w tym 3214 były mikrofirmami. Pod tym samym dniem liczba bezrobotnych w obszarze wynosiła 605 osób, co stanowiło 2,5% populacji dzielnicy.

Historia

Na terenie Katowic, aż do końca XVIII wieku, dominującym źródłem utrzymania mieszkańców była gospodarka rolna oraz leśnictwo. Konieczność dostosowania się do niskowydajnych gleb zmusiła lokalną ludność do uprawiania zbóż, które były mniej wymagające, jak żyto czy jęczmień. Osady w południowej części miasta, w tym Piotrowice-Ochojec, znacznie polegały na gospodarce leśnej, korzystając z obfitych lasów do produkcji węgla drzewnego.

Równocześnie, pod koniec XVIII wieku, nastąpiła intensyfikacja industrializacji związana z kopalniami węgla kamiennego, co stworzyło nowe warunki dla rozwoju lokalnej społeczności. Ludzie z Piotrowic zaczęli pracować w kopalniach, a industrializacja w regionie zyskała na sile od lat 30. XIX wieku, kiedy to dokonano uwłaszczenia chłopów, umożliwiając ich przemieszczanie się w celach zarobkowych. W 1840 roku w południowych dzielnicach Katowic około 85% mieszkańców zarabiało na żywność przez rolnictwo, co zmusiło ich do poszukiwania dodatkowych źródeł dochodu.

Ochojec rozpoczął swój dynamiczny rozwój w XIX wieku, gdy przez jego tereny poprowadzono nową linię kolejową, co sprawiło, że stał się atrakcyjnym miejscem dla osób pracujących w kopalniach i hutach. Należy wspomnieć, że w 1855 roku na granicy Ochojca, Ligoty oraz Brynowa pojawiły się duże wapienniki, które działały do 1907 roku.

Na początku XX wieku w Piotrowicach powstały pierwsze zakłady przemysłowe, w tym w 1907 roku, była to jedna z kluczowych fabryk w branży metalowej. Przemiana zakładu miała miejsce w latach międzywojennych, kiedy to w 1930 roku zainaugurowano Piotrowicką Fabrykę Maszyn, zatrudniającą od 80 do 250 pracowników. W 1966 roku zakład ten, jako FAMUR, kontynuował swój rozwój, rozszerzając produkcję oraz infrastrukturę.

Powyższe wydarzenia przemysłowe wydźwignęły Piotrowice na nowe tory rozwoju. W 1921 roku przy stacji kolejowej w Mikołowie utworzono Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, które po II wojnie światowej przekształcono w Kolejowe Zakłady Zabezpieczenia Ruchu i Łączności. Pod koniec XX wieku, w 2005 roku, zakład ten przeszedł na spółkę akcyjną, a w 2006 roku otrzymał nową nazwę – Kolejowe Zakłady Automatyki.

Historia Ochojca również jest znacząca, gdyż w 1924 roku Paweł Ruda otworzył Śląską Wytwórnię Części do Kotłów Parowych, która do lat 30. XX wieku zatrudniała od 50 do 55 pracowników. Wkrótce zakład został znacjonalizowany, a jego historia zakończyła się na początku 2004 roku, kiedy to wykreślono go z rejestru przedsiębiorców.

W Piotrowicach, w 1962 roku, uruchomiono giełdę warzyw i owoców, która przyciągała okolicznych mieszkańców przez całą dobę. Z kolei południowa część obecnej dzielnicy jest znana z szybu „Zygmunt” kopalni „Murcki”, budowanego w latach 1983–1990, który w 2009 roku przeszedł modernizację, przywracając w pełni swoje funkcje wentylacyjne, a w 2017 roku był już wykorzystywany przez kopalnię „Murcki-Staszic”.

Infrastruktura techniczna

Zaopatrzenie Piotrowic-Ochojca w wodę pitną przebiega poprzez system zbiorników sieciowych umiejscowionych w Mikołowie oraz Murckach. Zbiorniki te czerpią wodę ze stacji uzdatniania zlokalizowanych w Dziećkowicach, Goczałkowicach-Zdroju oraz Kobiernicach. Woda jest następnie tłoczona do wspólnego systemu rozdzielczego Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągowego, skąd transportowana jest za pomocą sieci magistral wodociągowych do Piotrowic-Ochojca. W dzielnicy te wodociągi znajdują się wzdłuż głównych ulic.

W przeszłości Piotrowice-Ochojec charakteryzowały się niewielką głębokością wód gruntowych, zatem dominowały tam studnie przydomowe. W latach międzywojennych na piotrowickim targowisku powstała publiczna studnia z ręczną pompą, co usprawniło dostęp do wody. Podobna studnia została wybudowana także na piotrowickim rynku.

W 1937 roku zrealizowano infrastrukturę wodociągową w dzielnicy, której sieć miała średnice od 300 mm do 400 mm, łącząc przepompownię Dąb przez Ligotę oraz Ochojec do Piotrowic. To połączenie miało na celu zaopatrzenie południowych dzielnic Katowic w wodę. Warto zaznaczyć, że rozwój lokalnej sieci wodociągowej miał miejsce także w trakcie II wojny światowej – w 1942 roku powstała sieć, która biegła wzdłuż obecnej ulicy gen. Z. Waltera-Jankego.

W zakresie kanalizacji sanitarnej i ogólnospławnej w dzielnicy Piotrowice-Ochojec odpowiedzialny jest Oddział Eksploatacji Sieci Kanalizacyjnej – Południe, który wchodzi w skład Katowickich Wodociągów, natomiast kanalizacją deszczową zarządza Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach. Południowe tereny Katowic, w tym Piotrowice-Ochojec, są podłączone głównie do Oczyszczalni Ścieków Podlesie, z której oczyszczone ścieki są transportowane do Mlecznej. W części dzielnicy korzysta się również z usług Oczyszczalni Ścieków Panewniki.

Sieć kanalizacyjna, która została zbudowana w Ochojcu między 1929 a 1935 rokiem, to kanały zaprojektowane w systemie ogólnospławnym. W latach 1936–1937 powstała także sieć kanalizacyjna wzdłuż ulicy gen. Z Waltera-Jankego w kierunku Mikołowa, co znacznie poprawiło zarządzanie ściekami w tym rejonie. Po zakończeniu II wojny światowej następowała dalsza rozbudowa sieci, szczególnie poprzez budowę kolektorów wzdłuż rzeki Kłodnicy i Ślepiotki do Oczyszczalni Ścieków Panewniki. W latach 2004–2012 zrealizowano skanalizowanie dużej części niskiej zabudowy w tej części miasta.

System energetyczny w Piotrowicach-Ochojcu funkcjonuje dzięki sieci wysokiego napięcia 110 kV. Ta sieć okala zwartą zabudowę dzielnicy od strony wschodniej, a jedna z jej nitek łączy się z stacją elektroenergetyczną „Piotrowice” o napięciu 110/20 kV, która znajduje się w Kostuchnie przy ulicy Bażantów. Zelektryfikowanie regionu miało miejsce w latach 1920–1922, kiedy to firma Elektrownia Okręgowa Ligota rozpoczęła budowę sieci elektroenergetycznej.

Dodatkowo, dzielnica korzysta z gazu ziemnego wysokometanowego. System dostarczania gazu do Katowic nie dysponuje własnymi źródłami zasilania, a gaz jest przesyłany poprzez ogólnopolską infrastrukturę. Gazyfikację Piotrowic rozpoczęto w 1961 roku, a sieć gazową budowano początkowo wzdłuż ulicy Armii Krajowej. Do 1965 roku zrealizowano odcinek gazociągu od Ligoty do przejazdu kolejowego w Piotrowicach. Następnie, w 1967 roku połączono sieć od ulicy Armii Krajowej do piotrowickiego rynku, aż do Mikołowa, a w 1970 roku zbudowano odcinek wzdłuż ulicy A. Fredry do Ochojca. W latach 80. XX wieku, większość obszaru Piotrowic-Ochojca była już uzbrojona w sieć gazową.

Transport

Transport drogowy

Piotrowice-Ochojec są komunikacyjnie połączone dzięki drodze krajowej nr 81, która prowadzi trasą Katowice – Mikołów – Żory – Skoczów. Droga ta przebiega ulicami: 73 Pułku Piechoty – Kolejową – T. Kościuszki, aż po granice z Mikołowem. Ważne jest to, że w obrębie dzielnicy brak dróg wojewódzkich.

Najistotniejsze ulice wpływające na transport w obrębie dzielnicy to:

• Ulica Armii Krajowej – jeden z dłuższych traktów w południowej części Katowic, łączący dzielnice: Ligota-Panewniki, Piotrowice–Ochojec, Kostuchną, oraz Podlesiem, o łącznej długości około 5,3 km; biegnie w kierunku południkowym i przechodząc przez Zadole, Piotrowice oraz w pobliżu osiedla Bażantowo w Kostuchnie; ta droga to powiatowa klasa drogi zbiorczej (Z),
• Ulica Karola Darwina – lokalna ulica w centralnej części Piotrowic, łącząca ulicę gen. Z. Waltera-Jankego z ulicą A. Grottgera; zaliczana do dróg gminnych klasy lokalnej (L),
• Ulica Artura Grottgera – lokalna ulica w zachodnih Piotrowicach, zaczynająca się na skrzyżowaniu z ulicą ks. St. Wilczewskiego; klasyfikowana jako droga gminna (L),
• Ulica Aleksandra Kostki-Napierskiego – lokalna droga w południowej część Piotrowic, krzyżująca się z ulicą ks. St. Wilczewskiego oraz prowadząca w kierunku Skotnicy i osiedla Odrodzenia; również droga gminna klasy (L),
• Ulica Tadeusza Kościuszki – najdłuższa ulica w Katowicach, łącząca Piotrowice-Ochojec ze Śródmieściem, a również Brynowem oraz prowadząca do Mikołowa w kierunku południowo-zachodnim; pełni istotną rolę dla mieszkańców, będąc trasą dojazdową do centrum, z charakterystyką drogi dwupasmowej, częściowo w całości drogi krajowej nr 81,
• Ulica Bolesława Prusa – lokalna ulica w Ochojcu, łącząca się z ulicą gen. Z. Waltera-Jankego; droga gminna klasy lokalnej (L),
• Ulica Kazimierza Przerwy-Tetmajera – także lokalna ulica w zachodniej części Piotrowic, biegnąca w kierunku północnym; droga gminna (L),
• Ulica gen. Zygmunta Waltera-Jankego – kluczowa droga łącząca Piotrowice z Ochojcem, o długości ponad 4 km; krzyżuje się z ulicą Kolejową na północy; ma charakter powiatowej drogi zbiorczej (Z),
• Ulica ks. Stanisława Wilczewskiego – biegnąca od skrzyżowania z ul. gen. Z. Waltera-Jankego do Bukszpanowej i Tunelowej za Rowem Piotrowickim; to także droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z),
• Ulica Wojska Polskiego – ulica w historycznym centrum Piotrowic, przecinająca inne kluczowe trasy w dzielnicy; jest drogą gminną dojazdową (D).

W 2008 roku wiele dróg charakteryzowało się dużym natężeniem ruchu, szczególnie: T. Kościuszki, gen. Z. Waltera-Jankego oraz Armii Krajowej. W obrębie miejskiego transportu zbiorowego, drogi te prezentowały największe obciążenie, a sytuacja komunikacyjna w godzinach szczytu była złożona. Dzieje się tak głównie z powodu braku alternatywnych dróg, co utrudnia dostęp do dzielnicy.

Piotrowice-Ochojec sprawdzają się również jako punkt tranzytowy, ułatwiając współpracę z innymi południowymi dzielnicami Katowic.

Syndrom przeciążenia brews sytuację wewnętrznych połączeń pomiędzy mikroregionami, co ogranicza bezpieczne korzystanie z transportu.

W siedzibie Zarządu Dróg Wojewódzkich znajdującej się pod adresem Lechicka 24, zarządza się drogami wojewódzkimi regionu.

Transport kolejowy

Na koniec 2022 roku można zauważyć kilka aktywnych linii kolejowych, które przebiegają przez Piotrowice-Ochojec:

• Linia kolejowa nr 139 łącząca Katowice – Katowice Piotrowice – Zwardoń; to magistralna linia kolejowa z elektryfikacją i dwutorowością, obsługująca zarówno transport pasażerski jak i towarowy, przebiegająca równolegle do ulic Polarnej oraz A. Asnyka,
• Linia kolejowa nr 140 Katowice Ligota – Katowice Piotrowice – Nędza; to także linia jednotorowa przeznaczona głównie do obsługi pasażerskiej i towarowej, biegnąca wzdłuż ulic Polarnej i A. Asnyka; po wyjeździe z przystanku kieruje się do Mikołowa,
• Linia kolejowa nr 142 Katowice Ligota – Katowice Ochojec – Tychy; jednostkowa linia znaczenia lokalnego, która także spełnia funkcje jednostrwowe oraz elektryfikowane; jej bieg to południe, po czym zwraca na północno-zachodni kierunek w Ochojcu, gdzie przetnie ulicę T. Kościuszki,
• Linia kolejowa nr 171 Dąbrowa Górnicza Towarowa – Panewnik; służy wyłącznie do transportu towarowego i jest ważnym odgałęzieniem między Piotrowicami a Brynowem.

Zwiększający się ruch pasażerski i pojawiające się przystanki kolejowe w obrębie dzielnicy znacząco wpływały na wygodę dojazdów. Przystanek Katowice Piotrowice, zlokalizowany między ulicami Armii Krajowej i A. Asnyka, zapewniał przystępność i dostępność komunikacyjną; jednakże budynek dworca zmieniono na inne wolnostojące obiekty.

Natomiast w Ochojcu, przy ulicy gen. Z Waltera-Jankego, znajdujący się posterunek stworzony przez linie nr 142 i 653 przestał pełnić funkcje pasażerskie z dniem 2000 roku.

Historia transportu kolejowego w rejonie Piotrowic-Ochojca sięga XIX wieku, kiedy to Towarzystwo Kolei Górnośląskiej zrealizowało swoją pierwszą linię prowadzącą przez Ochojec do kopalni „Emanuelssegen”. Od tamtego czasu zainwestowano wiele w infrastrukturę, co przyniosło znaczne usprawnienia połączeń kolejowych, co zaznaczyło się na dynamicznej sytuacji w tym regionie.

Transport rowerowy

Sieć dróg rowerowych w Piotrowicach-Ochojcu kładzie nacisk na główne odcinki i jest w fazie podziału; jednakże niektóre fragmenty połączeń są wciąż niekompletne. W zgodzie z dążeniami Urzędów Miasta Katowice, docelowe trasy rowerowe w tej okolicy mają kluczowe znaczenie dla rozwoju transportu ekologicznego i powiązań między stronami.

W końcu 2022 roku distansy na terenie dzielnicy pozwalały na korzystanie z takich form transportu jak:

• drogi dla rowerów – wzdłuż ulicy gen. Z. Waltera-Jankego, prowadzilające się do rejonów o nawierzchni asfaltowej; dodatkowo istnieją trasy pomiędzy ulicą Rzepakową do ulicy Kolejowej oraz w rejonach Centrum Przesiadkowego Brynów,
• pasy ruchu dla rowerów – wytyczone są wzdłuż ul. gen. Z. Waltera-Jankego; są to elementy, które poprawiają bezpieczeństwo cyklistów w obrębie tej okolicy,
• ciągi pieszo-rowerowe odseparowane – obecne przy ulicach jak Rzepakowa, Kolejowa i gen. Z. Waltera-Jankego,
• ciągi pieszo-rowerowe nieodseparowane – wzdłuż ul. M. Radockiego i w wiadukcie pomiędzy ogródkami z ROD „Zgoda”,
• ciągi z dopuszczalnym ruchem po chodniku – z możliwością korzystania w Parku Zadole oraz ul. Armii Krajowej, będąc współdestrukcyjnym elementem urządzania przestrzeni miejskiej.

W Piotrowicach-Ochojcu odbywa się również program wypożyczenia rowerów miejskich – Metrorower. Na koniec 2022 roku znaleziono 4 stacje City by bike, które atrybuty miały lokalizację w takich miejscach jak: Armii Krajowej/Jankego, Łętowskiego – S.P. nr 27, Piotrowice V L.O. oraz Ligota Wczasowa.

Miejski transport zbiorowy

Miejski transport zbiorowy w Piotrowicach-Ochojcu organizowany jest przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM), który przejął obowiązki od SVN-u 1 stycznia 2019 roku. Transport w docelowej formie odbywa się przez sieć autobusową, której kluczowym operatorem jest PKM Katowice, oraz linie tramwajowe dostarczane przez Tramwaje Śląskie.

W momencie końca 2022 roku autobusy kursują głównymi ulicami Piotrowic-Ochojca, co pozwala na połączenia z innymi dzielnicami za pomocą kilkunastu linii. Przystanek Piotrowice Skrzyżowanie posiadał 12 linii, 1 z nich nocna, a przystanek Ochojec Sadowa miał 9 linii (w tym jedną nocną). Kluczowymi przystankami są: Piotrowice Tyska, Osiedle Odrodzenia Radockiego oraz Ochojec Szpital.

Sieć tramwajowa zabiera tylko krótkie odcinki; jednak pętla obok Centrum Przesiadkowe Brynów z torami w kierunku Śródmieścia Katowic realizuje obecne potrzeby transportu miejskiego. Każdego tygodnia obsługiwanych jest średnio 16 par połączeń tramwajowych.

Początki transportu autobusowego sięgają pierwszej połowy XX wieku; a od 1938 roku regularnie kursowały linie autobusowe przez miasto, łącząc Ochojec, Piotrowice oraz inne części Katowic. Rozwój sieci tramwajowej odnotowano w 1947 roku, obok przystanku Parku im. T. Kościuszki będąc jednym z kluczowych kroków dla tej dzielnicy.

Architektura i urbanistyka

Charakterystyka

Dzielnica Piotrowice-Ochojec składa się z dwóch głównych obszarów, Piotrowic oraz Ochojca. Oba te regiony tworzą zwartą strukturę, charakteryzującą się podobnym podejściem do urbanizacji, które jest efektem ich wspólnego rodowodu historycznego. Mieszkalna zabudowa tej dzielnicy przyjmuje różnorodne formy, obejmujące zarówno budynki jednorodzinne, jak i wielorodzinne, wzniesione w różnych epokach. Wśród nich znaleźć można zarówno domy jednorodzinne, jak i większe budynki, zlokalizowane głównie przy ulicach: gen. Z. Waltera-Jankego, Szewskiej, Spokojnej oraz B. Prusa.

Wzniesione w czasach międzywojennych budynki mieszkalne, osiągające 3-4 kondygnacje, znaleźć można w rejonie ulic Odrodzenia, Zbożowej, Marmurowej i Armii Krajowej. Z kolei wielorodzinne budynki, powstałe w latach 70. i 80. XX wieku, koncentrują się w obrębie ulicy Głogowskiej (osiedle Targowisko) i w ramach zwartego kompleksu budynków wielorodzinnych osiedla Odrodzenia. Na terenie dzielnicy zachowały się także fragmenty XIX-wiecznej zabudowy, szczególnie widoczne w okolicach ulicy Wojska Polskiego, a również wzdłuż ulicy gen. Z. Waltera-Jankego oraz Armii Krajowej, gdzie przetrwały obiekty z początku XX wieku.

Rozwój architektoniczno-urbanistyczny

Historyczne osadnictwo w Piotrowicach datuje się od powstania pierwszych zabudowań w dolinie rzeki Mlecznej, gdzie centrum osady wyznaczają ulice: Kasztanowa, Świerkowa i Wojska Polskiego. Wznoszenie budynków w typowym układzie wschód-zachód podyktowane było lokalizacją Mlecznej. Od 1754 roku Piotrowice i Ochojec charakteryzowały się zwartą zabudową wiejską, a obszar ten był otoczony przez pola uprawne i obszary leśne. Do XX wieku na rzekach usytuowane były stawy, znane jako rybniki.

W XVIII i XIX wieku tradycyjne budynki w Piotrowicach-Ochojcu miały konstrukcję drewnianą o zrębowym układzie. Wnętrza domów charakteryzowały się umiejscowieniem sieni w centralnej osi. Dachy pierwotnie kryto strzechą, a obok budowli drewnianych stawiano murowane z cegły lub kamienia, które przybierały bardziej nowoczesne formy od połowy XIX wieku.

W pierwszej połowie XIX wieku okolice mostu na Ślepiotce posiadały staw i młyn z 1736 roku. Ochojec, w tym czasie, był otoczony lasami i jednorodzinnymi domami. Po 1830 roku Piotrowice zmieniały swoje centrów na obszar krzyżowania ulic Armii Krajowej i gen. Z. Waltera-Jankego, gdzie do 42 domów przybywały nowe budowle. Nowe osady rodziły się wzdłuż drogi prowadzącej do Mikołowa, a w ich strukturze znajdowały się domy dla kopaczy i chłopów. W drugiej połowie XIX wieku proces urbanizacji koncentrował się głównie w Piotrowicach oraz wokół rzeki Ślepiotki.

Przykłady przedwojennej zabudowy Piotrowic-Ochojca

Domy wiejskie w regionach Ochojca, Piotrowic, Podlesia, Kostuchny i Zarzecza w XX wieku prezentowały minimalistyczne układy z ograniczoną liczbą pomieszczeń – najczęściej o układzie zawierającym sień, kuchnię i jedną bądź dwie izby. W okresie międzywojennym nastąpił dynamiczny rozwój urbanistyczno-architektoniczny tego obszaru, ze znaczną inwestycją w nowe budynki mieszkalne wzdłuż ulic Armii Krajowej i gen. Z. Waltera-Jankego również w Ochojcu, przy jakim zachowały się obiekty mieszkalne z przyległymi budynkami gospodarczymi i ogrodami. Szybki rozwój osadnictwa ruralnego wystąpił pomiędzy Piotrowicami a Zarzeczem, Podlesiem i Kostuchną.

Osiedla i kolonie

• Osiedle Młodych – osiedle położone w rejonie ulic Poziomkowej, Jeżynowej i Malinowej, przy Parku Zadole, składające się z dominujących bliźniaczych domów jednorodzinnych,
• Osiedle Odrodzenia – osiedle w Piotrowicach, umiejscowione w rejonie ulic M. Radockiego i St. Łętowskiego, obejmujące budynki o różnej wysokości, w sąsiedztwie z podstawową szkołą, przedszkolem i pawilonami handlowymi,
• Osiedle Targowisko – osiedle w Piotrowicach, obejmujące okolice ulic: Szewskiej, Zbożowej, Jastrzębiej i Targowej, składające się z wysokich budynków mieszkalnych,
• Skotnica – dawny obszar rolniczy Piotrowic, obecnie osiedle Odrodzenia,
• Zadole – przysiółek Piotrowic, graniczący z Ligotą-Panewnik, z zabudową wczesnymi budynków z XX wieku, w tym Parkiem Zadole.

Zabytki i obiekty historyczne

Na terenie Piotrowic-Ochojca znajdują się obiekty chronione zgodnie z lokalnymi planami zagospodarowania:

• Budynek (ul. Sarmacka 18) w stylu historyzmu ceglanego z początku XX wieku,
• Budynki mieszkalne (ul. Warzywna 1–4) z lat 50. XX wieku w stylu socrealizmu,
• Dawna gospoda i sala taneczna (ul. Armii Krajowej 89 / Świerkowa) z początkiem XX wieku,
• Kolejne domy mieszkalne (ul. gen. Z. Waltera-Jankego 181–225; Kasztanowa 2; A. Kostki-Napierskiego 4).

Chronione są również domy z zapleczem gospodarczym, jak i Kościół św. Jacka (ul. Leśna / B. Prusa), który przeszedł przebudowy w XX wieku oraz plebania (ul. Leśna 14).

Wybrane miejsca pamięci na terenie Piotrowic-Ochojca

Pomniki, kaplice i miejsca pamięci

W obrębie dzielnicy znajdują się różnorodne obiekty upamiętniające historyczne wydarzenia:

• Dęby Pamięci oraz tablica upamiętniająca funkcjonariuszy Policji Województwa Śląskiego zamordowanych przez NKWD w 1940 roku,
• Groby Ryszarda Gzika i Zbigniewa Wilka (cmentarz rzymskokatolicki przy ul. Armii Krajowej), dwóch z dziewięciu górników poległych podczas pacyfikacji KWK „Wujek” 16 grudnia 1981 roku,
• Kaplica Matki Bożej (ul. A. Grottgera 3) z tablicą upamiętniającą powstańców,
• Kaplica św. Huberta (73 Pułku Piechoty) z obrazem przedstawiającym świętego.

Zagospodarowanie przestrzenne

Dzielnica Piotrowice-Ochojec wyróżnia się dużą powierzchnią terenów mieszkalnych, osiągającą około 50% całkowitych obszarów. W rejonie tym koncentrują się także usługi, w tym kompleksy zdrowotne oraz tereny produkcyjno-usługowe. Lasy stanowią 41% powierzchni dzielnicy. Zgodnie z danymi z 2008 roku, jednostka urbanistyczna Piotrowice-Ochojec obejmowała 776,65 ha, gdzie dominowały tereny zabudowy mieszkalnej i usługowej.

Do 2007 roku około 20% gruntów dzielnicy było zabudowane. Obecnie w dzielnicy dominują nowe inwestycje, a plany zagospodarowania terenu z 2009 roku przewidywały duży procent obszaru objętego lokalnymi planami.

Oświata

Na koniec 2022 roku na terenie Piotrowic-Ochojca funkcjonowały rozmaite placówki oświatowe, które mogą być kluczowe dla mieszkańców tej lokalizacji oraz dla całego regionu.

Wśród żłobków można wymienić:

• Bajkowa Kraina Katowice Ochojec (ul. Niska 3b),
• Niepubliczny Żłobek Artystyczno-Językowy „Bajtelkowo” (ul. A. Kostki-Napierskiego 65),
• Niepubliczny Żłobek „Tuli Tuli” (ul. Harcerzy Września 1939 nr 5),
• Żłobek Centrum Edukacji „Familia” (ul. Marmurowa 23),
• Żłobek „Gwiazdolandia”. Oddział nr 2 (ul. Niska 3b),
• Żłobek „IQ Academy” (ul. Rzepakowa 2),
• Żłobek „Nasze Smyki” (ul. Rzepakowa 2).

Przedszkola w regionie to:

• Miejskie Przedszkole nr 4 w Katowicach (ul. gen. Z. Waltera-Jankego 65),
• Miejskie Przedszkole nr 46 w Katowicach (ul. gen. Z. Waltera-Jankego 111),
• Miejskie Przedszkole nr 78 w Katowicach (ul. M. Radockiego 62),
• Miejskie Przedszkole nr 81 w Katowicach (ul. A. Kostki-Napierskiego 9),
• Miejskie Przedszkole nr 84 w Katowicach (ul. Targowa 13),
• Miejskie Przedszkole nr 93 w Katowicach (ul. St. Łętowskiego 24),
• Niepubliczne Przedszkole Edukacyjno-Rehabilitacyjne „Odrodzenie” (ul. M. Radockiego 280),
• Niepubliczne Przedszkole „PasteLOVE” (ul. Armii Krajowej 135),
• Niepubliczne Przedszkole Sportowe „Akademia Małego Sportowca” (ul. Wesoła 7),
• Niepubliczne Przedszkole „Tęcza” Zgromadzenia Sióstr Szkolnych de Notre Dame (ul. Warzywna 26a),
• Przedszkole Centrum Edukacji „Familia” (ul. Marmurowa 23),
• Przedszkole „IQ Academy” (ul. Rzepakowa 2),
• Przedszkole „Kropeczki” (ul. Biedronek 1).

W ramach szkół podstawowych dostępne są:

• Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Akademia Montessori” (ul. A. Kostki-Napierskiego 38),
• Niepubliczna Szkoła Podstawowa „Nasza Szkoła” (ul. Harcerzy Września 1939 nr 5),
• Szkoła Podstawowa nr 27 im. prof. Władysława Szafera w Katowicach (ul. St. Łętowskiego 18),
• Szkoła Podstawowa nr 28 im. Karola Miarki w Katowicach (ul. gen. Z. Waltera-Jankego 160).

W regionie znajdują się również zespoły szkół, takie jak:

• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2 w Katowicach (ul. M. Sobańskiego 86) z Miejskim Przedszkolem nr 43 oraz Szkołą Podstawową nr 32 im. Bohaterów Monte Cassino w Katowicach,
• Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 w Katowicach (ul. Spółdzielczości 21) z Szkołą Podstawową nr 56 im. Henryka Sławika w Katowicach oraz V Liceum Ogólnokształcym im. Władysława Broniewskiego w Katowicach,
• Zespół Szkół Poligraficzno-Mechanicznych im. Armii Krajowej w Katowicach (ul. Armii Krajowej 84) z Technikum Nr 18, Branżową Szkołą I Stopnia Nr 15 oraz Branżową Szkołą II Stopnia Nr 9,
• Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących Nr 3 im. E. Abramowskiego (ul. Harcerzy Września 1939 nr 2) z Technikum nr 12 oraz XVIII Liceum Ogólnokształcącym w Katowicach.

Na terenie Piotrowic-Ochojca nie brakuje także uczelni wyższych:

• Akademia Górnośląska im. Wojciecha Korfantego w Katowicach (ul. Harcerzy Września 3; ul. A. Kostki-Napierskiego 38).

Historia

Początek edukacji w Piotrowicach-Ochojcu sięga roku 1765, kiedy w Prusach wprowadzono ustawę o powszechnym obowiązku szkolnym. W efekcie do szkoły w Mikołowie dołączono wsie, w tym Piotrowice, Zarzecze i Podlesie. W dniu 18 czerwca 1810 roku inspektor szkolny Nygo podjął decyzję o utworzeniu szkoły w Piotrowicach, a pierwsza placówka została otwarta 19 lutego 1819 roku, lub według niektórych źródeł 1818 lub 1829, przy skrzyżowaniu Wojska Polskiego i Armii Krajowej z Antonim Hartmannem jako pierwszym nauczycielem.

W roku 1847 do piotrowickiej szkoły dołączył Karol Miarka, który nauczał do 1850 roku. Rok 1856 przyniósł początek budowy nowej szkoły, która została rozbudowana w 1865 roku, mimo że 1/3 uczniów miała niemieckie pochodzenie. Niestety, budynek spłonął 28 czerwca 1865 roku, a kolejne pożary miały miejsce w latach 1896 oraz 1901 roku.

W 1901 roku przystąpiono do budowy nowej szkoły, która zaczęła działać w kolejny rok z Józefem Glettnikiem jako kierownikiem. Do 1908 roku uczęszczało do niej 462 dzieci, w tym dwoje mówiących po niemiecku. Następne próby otwarcia szkoły w Ochojcu miały miejsce 10 sierpnia 1910 roku, gdzie naukę rozpoczęło 153 dzieci.

W wyniku powołania Polskiej Rady Ludowej 12 stycznia 1919 roku, zaczęto wprowadzać język polski do piotrowickich szkół. W 1929 roku, z powodu wzrostu liczby mieszkańców, rozpoczęto budowę nowej szkoły przy ul. gen. Z. Waltera-Jankego. Edukacja w tej placówce rozpoczęła się 7 grudnia 1931 roku.

W czasie II wojny światowej nauka prowadzona była w języku niemieckim, a po wojnie, w lutym 1945 roku, nowy rok szkolny zainaugurowano 528 uczniami pod kierownictwem Ludwika Mrzyka. W latach 1948–1950 przeprowadzono rozbudowę szkoły w Ochojcu, która przekształciła się w Szkołę Ogólnokształcącą Stopnia Podstawowego i Licealnego nr 8 w 1954 roku.

Rok 1960 przyniósł nową „tysiąclatkę” w Piotrowicach oraz rozpoczęcie budowy Szkoły Podstawowej nr 56 w 1960 roku z Karolem Spyra jako kierownikiem. Po nadaniu imienia Władysława Broniewskiego, w 1964 roku przekształcono ją w V Liceum Ogólnokształcące im. Wł. Broniewskiego w Katowicach.

Piotrowicka Fabryka Maszyn FAMUR zbudowała szkołę zawodową w 1969 roku. W 1986 na osiedlu Odrodzenia uruchomiono nową Szkołę Podstawową nr 27, która w latach 1992/1993 miała 1919 uczniów.

Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. W. Korfantego w Katowicach powstała na bazie Górnośląskiego Prywatnego College’u Ekonomicznego 15 czerwca 1994 roku. Uczelnia ta zdobyła ważne uprawnienia oraz przekształcenia w kolejnych latach.

Z kolei w 1999 roku nastąpiła reforma edukacji, podczas której Szkoła Podstawowa nr 56 przekształciła się w Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 19, a Szkoła Podstawowa nr 28 w Gimnazjum nr 20. W 2017 roku znów zaszły zmiany, które ostatecznie połączyły Ochojecką Szkołę oraz V Ogólnokształcącą im. Władysława Broniewskiego, tworząc nowy Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 w Katowicach.

Bezpieczeństwo publiczne i socjalne

Bezpieczeństwo mieszkańców Piotrowic-Ochojca w 2007 roku według statystyk przestępczości wskazywało na jeden z najniższych poziomów zagrożenia w Katowicach. Dzielnica zajmowała 16. miejsce w rankingach bezpieczeństwa, prezentując wskaźnik wynoszący 1,97 przestępstw na 100 mieszkańców, w porównaniu do średniej dla całego miasta, która wynosiła wówczas 3,08. Warto zaznaczyć, że wskaźnik ten był lepszy w porównaniu do 2004 roku, kiedy to zanotowano 3,11 przestępstw na 100 mieszkańców.

W odczuciach obywateli, w 2011 roku 77,6% ankietowanych zadeklarowało poczucie bezpieczeństwa w swoim otoczeniu. Zaledwie 21,3% uznało, że nie czują się bezpiecznie, a 1,1% nie było w stanie podjąć jednoznacznej decyzji. Rok 2013 przyniósł 472 przestępstwa w tej dzielnicy, co przekładało się na 2,0 przestępstw na 100 mieszkańców. Wśród tych przestępstw zostały odnotowane przypadki rozbojów oraz wybryków chuligańskich, których odpowiednio było 13 i 33.

Komisariat IV Komendy Miejskiej Policji w Katowicach z siedzibą przy ulicy Policyjnej 7 pełni kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa lokalnej społeczności. Obejmuje on południowe i środkowe dzielnice Katowic. Nieopodal, przy ulicy gen. Z. Waltera-Jankego 276, zlokalizowana jest Szkoła Policji w Katowicach, która kształci przyszłych funkcjonariuszy.

Warto wspomnieć, że pierwsza siedziba policji na terenach późniejszej dzielnicy powstała w 1906 roku w budynku piotrowickiego urzędu gminy. Na początku lat 40. XX wieku oddano do użytku nowy gmach przy ulicy Policyjnej 7, a po II wojnie światowej w obiekcie tym utworzono Dzielnicowy Komisariat Milicji Obywatelskiej.

W 1961 roku w Piotrowicach powstała szkoła milicyjna, która znajdowała się w adaptowanych barakach. W kolejnych latach, dla Milicji Obywatelskiej, zbudowano nowoczesne obiekty szkoleniowe z basenem oraz strzelnicą. W latach 70. XX wieku jednostki ZOMO i specjalne jednostki Policji korzystały z tych obiektów, a po ich likwidacji 8 lutego 1999 roku otwarto nową Szkołę Policyjną.

Na ulicy T. Kościuszki 189 swoją siedzibę ma Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 2 Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej. Zajmuje się ona nie tylko gaszeniem pożarów, ale także specjalistycznym ratownictwem chemicznym i ekologicznym, obejmując południową część Katowic. W 2020 roku jednostka ta dysponowała 8 pojazdami ratowniczo-gaśniczymi oraz zatrudniała 84 strażaków.

Tradycje pożarnicze w Piotrowicach sięgają 1904 roku, kiedy to powołano ochotniczą straż pożarną. Pierwsza remiza znajdowała się przy dzisiejszej ulicy Armii Krajowej i była wyposażona w sprzęt, który w trakcie wojny zmienił się na samochodowy. Po okresie włączenia Piotrowic do Katowic, za ochronę pożarową odpowiadała Zawodowa Straż Pożarna, a nową remizę oddano do użytku w 1986 roku przy ulicy T. Kościuszki.

Pierwsza placówka ochrony zdrowia w Piotrowicach-Ochojcu powstała w latach 30-tych, kiedy to dr Zygmunt Pressler otworzył praktykę lekarską przy ulicy Armii Krajowej 73, obejmującą opieką mieszkańców Ochojca, Piotrowic oraz Podlesia. Po integracji Piotrowic z Katowicami, w 1951 roku przystosowano budynek obok kina do miejskiej przychodni.

W 1968 roku Wojewódzka Rada Narodowa podjęła decyzję o budowie nowego szpitala w Ochojcu, którego otwarcie miało miejsce w 1977 roku z udziałem I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka. Szpital, znany jako Centralny Szpital Górniczy, był w stanie pomieścić 750 łóżek. W 1978 roku zaczęto budowę Śląskiego Ośrodka Kardiologii, otwartego w lutym 1986 roku przez profesora Leszka Gieca.

Od 2000 roku powstałe placówki funkcjonują pod nazwą Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 7, który złożony jest z obiektów: Specjalistycznego Szpitala Wieloprofilowego i Górnośląskiego Ośrodka Kardiologii. Obecnie Górnośląskie Centrum Medyczne im. prof. Leszka Gieca znajduje się przy ulicy Ziołowej 45/47, jako publiczny zakład opieki zdrowotnej pod opieką Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

W Piotrowicach-Ochojcu, przy ulicy A. Fredry 22, otwarto dużą przychodnię lekarską oraz aptekę 1 września 1988 roku. Na koniec 2022 roku czynny był Ośrodek Medyczny Tommed, oferujący usługi w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz specjalistycznej.

Na koniec, przy ulicy Krynicznej 15 w Piotrowicach-Ochojcu swoją siedzibę ma Śląska Izba Aptekarska, a Terenowy Punkt Pomocy Społecznej nr 8, znajdujący się przy ulicy St. Łętowskiego 6a, obejmuje zasięgiem Piotrowice, Ochojec, Zarzecza, Kostuchny, Murcek, Podlesie oraz osiedla Ptasiego.

Kultura

W tej dzielnicy można odnaleźć liczne instytucje kultury, które mają na celu przede wszystkim wychowanie, edukację oraz propagowanie kultury. W Piotrowicach-Ochojcu swoją siedzibę ma Filia „Piotrowice” Miejskiego Domu Kultury „Południe” w Katowicach. Oprócz niej, w tej lokalizacji funkcjonują także inne placówki kulturalne, w tym filie nr 9 oraz 10 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach, a także teatr oraz klub muzyczny Old Timers Garage, który oferuje szereg artystycznych wydarzeń, oraz prywatne Muzeum Najmniejszych Książek Świata Zygmunta Szkocnego.

Kultura w Piotrowicach-Ochojcu ma swoją bogatą historię, sięgającą przed I wojną światową. Już wtedy w Piotrowicach można było zauważyć silną obecność tradycji typowej dla śląskich wsi, gdzie mieszkańcy obchodzili tego typu ludowe święta, jak sobótka czy topienie marzanny. W tym czasie w Piotrowicach powstały także filia Towarzystwa Czytelni Ludowych oraz Towarzystwo Śpiewu „Jutrzenka”, które zostało zorganizowane przez górnika Ludwika Widucha.

Spotkania plenerowe i koncerty odbywały się w Zadolu, który był wówczas przysiółkiem Piotrowic. To właśnie tam, w latach 1909–1914, miało miejsce pięć zjazdów polskich towarzystw śpiewaczych z Górnego Śląska, wchodzących w skład Związku Śląskich Kół Śpiewaczych. Związek ten był właścicielem terenu, na którym w 1964 roku w Parku Zadole, leżącym na granicy Piotrowic-Ochojca i Ligoty-Panewnik, wybudowano amfiteatr.

W Ochojcu, 19 stycznia 1919 roku, dzięki inicjatywie Augustyna Ostarka i Antoniego Matysioka, powstał 63-osobowy chór „Słowik”, który funkcjonował do 1968 roku. Wtedy w Ochojcu działało także kino, co stanowiło cenny element kulturalny dla mieszkańców.

W okresie międzywojennym życie kulturalne w Piotrowicach-Ochojcu przeżywało renesans. W 1935 roku zreorganizowano chór mieszany „Jutrzenka”, który przekształcił się w chór męski „Hejnał”. Biblioteka w tym czasie była usytuowana w starej szkole na rynku piotrowickim. Po przeniesieniu Urzędu Stanu Cywilnego do Pałacu Ślubów w Katowicach, w latach 70. XX wieku, miejsce po urzędzie zajęła filia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach. Kolejna biblioteka powstała w 1984 roku na osiedlu Odrodzenia przy ulicy M. Radockiego 70a.

W 1933 roku w budynku na ulicy gen. Z. Waltera-Jankego 132 rozpoczęło działalność kino „Metropol”, które później zmieniło nazwę na „Piast” i było czynne do 1991 roku. W międzywojniu projekcje filmowe miały miejsce codziennie, a w trakcie II wojny światowej frekwencja wzrosła znacznie w porównaniu do lat pokojowych. W latach 70. XX wieku kino przeszło kapitalny remont, a od 1988 roku zaczęto tam wyświetlać filmy video, co wpłynęło na spadek jego popularności. Po zakończeniu działalności kinowej Zygmunt Grządziel i jego syn Adam stworzyli prywatne muzeum starych samochodów, gromadząc w swoich zbiorach wiele niezwykłych pojazdów. W chwili obecnej miejsce to to teatr i klub muzyczny Old Timers Garage.

W 1964 roku, dzięki pracy ks. Waldemara Dekiela, w piotrowickim kościele powstał dziewczęcy chór liturgiczny. Tego samego roku zmarł Roman Pająk, malarz, który tworzył głównie pejzaże oraz motywy sakralne, a jego dzieła zdobią kościoły w całej Europie oraz prywatne kolekcje. Z Piotrowicami związany był również artysta grafik Stefan Suberlak.

Na ulicy Traktorzystów 5 działa Muzeum Najmniejszych Książek Świata Zygmunta Szkocnego, który żył w latach 1911–2003 i był autorem wielu miniaturowych książek, jakie osobiście tworzył. Wśród odbiorców jego dzieł byli m.in. papież Jan Paweł II, Ronald Reagan oraz Michaił Gorbaczow. Zygmunt Szkocny w 1994 roku otrzymał certyfikat Guinessa za pisanie najmniejszych książek na świecie.

Na początku XXI wieku w Katowicach powstało 13 chórów związanych z Polskim Związkiem Chórów i Orkiestr, w tym piotrowickie: Chór Liturgiczny Dziecięco-Młodzieżowy przy parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko, chór „Fermata” oraz Chór Mieszany „Modus Vivendi”.

Na podstawie uchwały Rady Miasta Katowice w 2000 roku powstał Miejski Dom Kultury „Południe” w Katowicach, którego główna siedziba znajduje się w Kostuchnie, przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego. Z kolei cztery filie, w tym ta w Piotrowicach-Ochojcu, znajdują się w Murckach, Zarzeczu oraz Podlesiu. Filia w Piotrowicach-Ochojcu wyróżnia się tym, że powstała w wyremontowanym budynku po dawnej przychodni, która niegdyś była siedzibą gminy. W placówce organizowane są różnorodne zajęcia dla mieszkańców w każdym wieku, w tym tańce, warsztaty plastyczne i acrobatykę oraz naukę gry na instrumentach muzycznych.

W 2011 roku powstał Teatr Żelazny, który początkowo miał siedzibę w gmachu dworca kolejowego na stacji Katowice Ligota. W 2014 roku teatr przeniósł się do budynku byłego dworca kolejowego na przystanku osobowym Katowice Piotrowice, umiejscowionym przy ulicy Armii Krajowej 40. Pierwszym przedstawieniem, które miało swoją premierę w Piotrowicach, był monodram Ciało Obce w wykonaniu Piotra Wiśniewskiego, następnie zaprezentowano sztukę Diwa z udziałem Małgorzaty Bogdańskiej oraz Edyty Herbuś. Teatr gościł wielu wybitnych twórców polskiego świata teatralnego, m.in.: Olgierda Łukaszewicza, Joannę Szczepkowską, Artura Barcisia oraz Krzysztofa Globisza. Jednak z uwagi na zły stan techniczny pomieszczeń teatru, od 28 lipca 2022 roku, spektakle Teatru Żelaznego przeniosły się do siedziby głównej Miejskiego Domu Kultury „Południe” w Katowicach, mieszczącego się przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 83.

Religia

Na obszarze Piotrowic i Ochojca według danych z końca 2022 roku, obecne są różne wspólnoty religijne. W szczególności wyróżniają się następujące parafie:

• Rzymskokatolicka parafia Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa usytuowana w Piotrowicach (ul. M. Radockiego 251),
• Rzymskokatolicka parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko w Piotrowicach (ul. A. Fredry 26),
• Rzymskokatolicka parafia św. Jacka w Ochojcu (ul. Leśna 14),
• Zbory Świadków Jehowy, reprezentowane przez Katowice-Brynów, Katowice-Ligota i Katowice-Piotrowice (ul. Sępia 28; Sala Królestwa Świadków Jehowy).

Pierwotnie rzymskokatoliccy mieszkańcy terenów Piotrowic oraz Ochojca byli związani z parafią w Mikołowie, która przez długie lata była częścią diecezji krakowskiej oraz dekanatu pszczyńskiego, sięgając połowy XIV wieku.

Historia parafii sięga roku 1222, kiedy to w Mikołowie powstała parafia św. Wojciecha. Zasięg jej obejmował między innymi tereny takie jak Podlesie, Piotrowice, Panewniki, Ligoty oraz Zarzecza. Już w 1870 roku zaczęły się pierwsze plany budowy kościoła rzymskokatolickiego w Piotrowicach. Wówczas także uwzględniano utworzenie parafii, która miała obejmować Piotrowice, Kostuchnę, Ochojec, Murcki oraz Podlesie.

Od stycznia 1914 roku duszpasterstwo w Ochojcu, Piotrowicach oraz części Kostuchny przejęli ojcowie franciszkanie z Panewnik. Warto dodać, że budowa kościoła w Piotrowicach była également podejmowana od 1898 roku. Udało się to zrealizować dopiero w 1930 roku, kiedy to powstał pierwszy budynek kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Z dniem 1 maja 1931 roku została założona kuracja, a sama parafia ma swoje korzenie w 1936 roku. Początkowo wspólnota parafialna obejmowała także wiernych z Ochojca. W związku z tym, przy piotrowickiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko aktywnie działają siostry służebniczki Najświętszej Maryi Panny. Zorganizowały one dom przy ulicy Jastrzębiej 16, gdzie 7 maja 1932 roku uruchomiły klasztor, a zakonnice pełnią funkcję katechetek i zachrystianek.

W 1938 roku dla parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa założono cmentarz w rejonie ulic Armii Krajowej oraz Głuszców. Przedtem, mieszkańcy Piotrowic zmarłych chowali na cmentarzu w Mikołowie. Cmentarz ten zajmuje powierzchnię około 1,44 ha, a w 2010 roku dobudowano przykościelny dom pogrzebowy, co związane było z zamknięciem kaplicy cmentarnej.

Wierni z Ochojca przez pięć lat pozostali w kuracji piotrowickiej, jednak spadek liczby mieszkańców zmusił ich do zorganizowania Komitetu Budowy Kościoła w Ochojcu pod przewodnictwem Emanuela Sojki. Parafia św. Jacka w Katowicach została utworzona równocześnie, a jej status podniesiono do parafii w 1958 roku.

W aktualnych czasach na osiedlu Odrodzenia zorganizowano nową parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa, która powstała 1 stycznia 1990 roku, a jej zasięg obejmował obszary wydzielone z istniejących wcześniej parafii piotrowickiej i ochojeckiej.

Powstanie nowej parafii wiązało się z budową osiedla Odrodzenia w latach 70. oraz 80. XX wieku. Piotrowicka parafia została obarczona obowiązkiem budowy nowej świątyni. Pozwolenie na rozpoczęcie budowy kościoła przy ul. M. Radockiego 251 uzyskano dopiero 18 grudnia 1987 roku, a w roku 1988 powstała tymczasowa kaplica. Ostatecznie, nowy kościół parafialny został poświęcony 7 czerwca 2004 roku przez abpa Damiana Zimonia.

Wierni rzymskokatoliccy z rejonu Zadola oraz osiedla Młodych przynależą do pełniącej funkcję duszpasterską Ligota-Panewnikiparafii Matki Bożej Różańcowej, która została erygowana 19 sierpnia 1984 roku.

Sport i rekreacja

Historia aktywności sportowej oraz rekreacyjnej na obszarze Piotrowic-Ochojca ma swoje korzenie w latach przełomu XIX i XX wieku. To właśnie w Zadolu, w roku 1899, zainaugurowano prace nad budową parku leśnego według koncepcji Roberta Güskera, który związany był z Ligoty. W ramach tego projektu zaplanowano liczne obiekty wypoczynkowe oraz koncertowe, ogrody oraz różnorodne udogodnienia do rekreacji przy wodnych zbiornikach na Ślepiotce.

W 1918 roku, w kwietniu 1919 lub w roku 1920, w Piotrowicach i Kostuchnie zainicjowano działalność gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, przynależącego do okręgu mikołowskiego. Prezesem piotrowickiego „Sokoła” został Jan Materla, a Alojzy Zdziebło objął stanowisko instruktora. Stowarzyszenie organizowało różnorodne ćwiczenia na świeżym powietrzu oraz wycieczki, ale również podejmowało działania edukacyjne poprzez referaty i szkolenia w języku polskim.

W Gaci, w rejonie aktualnej ulicy Wspólnej, powstało pierwsze boisko do piłki nożnej w Piotrowicach-Ochojcu. W latach 20. i 30. XX wieku odbywały się tam liczne mecze piłkarskie, a rosnące zainteresowanie tym sportem skutkowało decyzją o budowie nowego, bardziej reprezentacyjnego boiska, które zrealizowano w Skotnicy. Boisko to zostało poświęcone przez ks. Muzę 21 sierpnia 1932 roku, jednakże okazało się mało funkcjonalne z powodu podmokłego terenu, na którym zostało zbudowane. Obecnie, w tym miejscu, zlokalizowane są ogródki działkowe przy ulicy A. Kostki-Napierskiego.

W 1934 roku powstała pierwsza organizacja sportowa w Ochojcu – RKS „Iskra”, która prowadziła sekcję piłki nożnej i przekazała swoją bazę Oddziałowi Młodzieży Powstańczej w Ochojcu. W 1935 roku zbudowano nowe boisko do piłki nożnej przy Piotrowickiej Fabryce Maszyn, w miejscu, gdzie obecnie znajduje się nowa dyrekcja oraz hala FAMUR-u.

W okresie międzywojennym w Piotrowicach-Ochojcu regularnie organizowano wyścigi motocyklowe, które odbywały się w każdą niedzielę, a trasa rajdu prowadziła z Piotrowic do Mikołowa. W latach 50. XX wieku wyścigi były organizowane ulicami Piotrowic. Łącznie w latach międzywojennych istniało tu 13 organizacji sportowych, podczas gdy w Ochojcu funkcjonowała jedna.

II wojna światowa wstrzymała wszelką działalność sportową na terenie Piotrowic i Ochojca; mecze piłkarskie zostały zawieszone. Po wojnie, na Targowisku powstało nowe boisko, którego właścicielem stała się gmina Piotrowice. W 1946 roku przy Piotrowickiej Fabryce Maszyn Górniczych rozpoczęto działalność Klubu Sportowego „Górnik” Piotrowice, który w 1959 roku zrzeszał 61 członków. W 1958 roku, połączono go z GKS-em „Rozwój” Katowice. Klub ten rozwijał różnorodne sekcje sportowe, takie jak piłka nożna, koszykówka mężczyzn, motoryzacja oraz siatkówka kobiet i mężczyzn, a także tenis stołowy oraz zapasy. Posiadał boisko przy ulicy Wczasowej.

W 1947 roku, przy piotrowickim przystanku kolejowym powołano do życia Klub Sportowy „Kolejarz” Piotrowice, który funkcjonował do 1962 roku. Klubu ten prowadził różnorodne sekcje, w tym hokeja na lodzie, lekkoatletyki oraz piłki nożnej. Maria Ilwicka (Piątkowska), zawodniczka klubu, zdobyła złoty medal w pięcioboju oraz brązowy medal w biegu na 100 metrów na Mistrzostwach Polski w 1954 roku.

W okresie PRL-u regularnie odbywał się wyścig kolarski „Wyścig Pokoju”. Dwoje mieszkańców Piotrowic miało zaszczyt uczestniczyć w igrzyskach olimpijskich: Wanda Kaczmarczyk w 1960 roku w Rzymie (florecistka) oraz Henryk Nielaba w 1964 roku w Tokio (szpadzista). W latach 60. XX wieku przy szkole milicyjnej zbudowano pływalnię oraz strzelnicę sportową, w których działał klub strzelecki i sportowy.

Obecnie, przy ulicy J. Baranowicza 8, funkcjonuje szkolny klub narciarski „Alpino” Katowice, założony w 2005 roku. Prowadzi on sekcje narciarską, pływacką, tenisa ziemnego oraz żeglarską, a w 2007 roku na terenie Piotrowic działało łącznie 8 klubów sportowych, podczas gdy w Ochojcu, jeszcze żaden.

W 2019 roku przy osiedlu Odrodzenia, na skrzyżowaniu ulic M. Radockiego i Biedronek, zrealizowano projekt Wodnego Placu Zabaw Biedronki, zarządzanego przez katowicki MOSiR. Obiekt ten wzbogacony jest o baseny, brodzik, jacuzzi, zjeżdżalnie oraz boisko do gry w siatkówkę i badmintona.

W klubowym kompleksie przy ulicy A. Asnyka 27 znajduje się stadion sportowy, przystosowany do organizacji meczów piłki nożnej i posiadający bieżnię lekkoatletyczną. Obok zlokalizowane są boiska do baseballa, boiska treningowe, sala sportowa, korty tenisowe oraz lodowisko. Po przebudowie, kompleks sportowy został oddany do użytku 28 listopada 2022 roku. Boisko służyło jako plac dla piłkarzy Rozwoju Katowice, natomiast boisko do baseballa obsługiwane jest przez Baseballowy Klub Sportowy Rawa Katowice, który został założony 10 września 2006 roku.

Szlaki turystyczne

Na obszarze Piotrowic-Ochojca przebiegają różne szlaki turystyczne:

• Katowicki Szlak Spacerowy; Park Śląski – Śródmieście – Muchowiec – Piotrowice-Ochojec (zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Źródła Kłodnicy”) – Murcki – Hamerla,
• Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej; Śródmieście – Piotrowice-Ochojec (Park Zadole) – Mikołów – Chudów,
• Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK; Chorzów – Mikołów – Piotrowice-Ochojec (ul. A. Kostki-Napierskiego – ul. Spokojna – ul. Ziołowa) – Jaworzno – Dąbrowa Górnicza – Chorzów,
• Szlak Ochojski; Piotrowice-Ochojec (ul. B. Prusa – rezerwat przyrody „Ochojec”) – Murcki – Lędziny,
• Szlak Żwakowski; Piotrowice-Ochojec (Katowice Piotrowice – Park Zadole) – Ligota-Panewniki – Starganiec – Wilkowyje – Paprocany,
• Piotrowice-Ochojec (ul. Kryniczna – ul. Koników Polnych) – Kostuchna.

W ramach projektu „Rowerem po Śląsku” utworzono szlaki rowerowe przez miasto, a w dzielnicy Piotrowice-Ochojec przecinają się następujące szlaki:

• nr 1 Śródmieście (pomnik Powstańców Śląskich) – Osiedle Paderewskiego-Muchowiec – Piotrowice-Ochojec (zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Źródła Kłodnicy” – rezerwat przyrody „Ochojec”) – Kostuchna – Podlesie – granica z Tychami,
• nr 3 Giszowiec – Piotrowice-Ochojec (ul. B. Prusa, gen. Z. Walter-Jankego, Poznańska i A. Asnyka – Park Zadole) – Ligota-Panewniki – Stare Panewniki,
• nr 101 Piotrowice-Ochojec (skrzyżowanie ul. gen. Z. Waltera-Jankego i B. Prusa – ul. B. Prusa – zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Źródła Kłodnicy”) – Giszowiec – Murcki – Hamerla – granica miasta Katowice.

---

Oceń: Piotrowice-Ochojec

---