Dąb (Katowice)

---

Geografia

Położenie

Dąb, będący jednostką pomocniczą w Katowicach (nr 10), jest usytuowany w północnej części metropolii. Jego granice wyznaczają: na północy granica z Wełnowcem-Józefowcem, na wschodzie z Koszutką oraz Śródmieściem, na południu sąsiaduje z Załężem, a na zachodzie z Chorzowem (w tym z Parkiem Śląskim) oraz Osiedlem Tysiąclecia.

Granica dzielnicy przebiega następująco:

• od północy – biegnie wzdłuż granicy z Chorzowem, a następnie wzdłuż ulic Agnieszki, Krzyżowej i ks. P. Ściegiennego, skręcając na wschód na wysokości osiedla Dębowe Tarasy,
• od wschodu – przebiega wzdłuż ulicy J.N. Stęślickiego i F.W. Grundmanna,
• od południa – prowadzi wzdłuż koryta Rawy,
• od zachodu – wzdłuż granicy gruntów Spółdzielni Mieszkaniowej „Piast” na zachód od ulicy Brackiej.

Według podziału fizycznogeograficznego, w opracowaniu Jerzego Kondrackiego, Dąb leży w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13), stanowiącym część geograficznej krainy Wyżyna Śląska, która jest włączona do podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska.

Geologia i gleby

Dąb znajduje się w obszarze zapadliska górnośląskiego, które jest północną sekcją większej struktury geologicznej śląsko-morawskiej. Obszar ten wypełniają utwory pochodzące z górnego karbonu, zwłaszcza osady węglonośne warstw rudzkich (westfal A). W większości terenu dzielnicy (z wyjątkiem kilku wyżej położonych miejsc, w rejonie ulic Złotej i Bukowej oraz kolonii Agnieszki) warstwy te są przykryte utworami czwartorzędowymi, głównie pochodzenia polodowcowego, które uformowały się podczas zlodowacenia południowopolskiego.

W skład tych ostatnich wchodzą głównie gliny zwałowe, ich zwietrzeliny, a także piaski i żwiry lodowcowe. W północnej części Dębu występują również piaskowce, zlepieńce, mułowce i iłowce. Gleby w Dębie nabrały cech antropogenicznych w wyniku intensywnego osadnictwa, co doprowadziło do zwiększenia proporcji gleb inicjalnych. W przeważającej mierze spotykane są tutaj gleby antropogeniczne, wykształcone z glin zwałowych, które niestety są skażone metalami ciężkimi, takimi jak ołów, kadm czy cynk. Te zanieczyszczenia pochodzą głównie z działalności przemysłowej oraz skutków spalania węgla.

Zasadnicza część gruntów w Dębie należy do III klasy bonitacyjnej, natomiast niewielkie fragmenty w okolicy skweru por. H. Kalemby oraz przy granicy z dzielnicą Osiedlem Tysiąclecia kwalifikują się do IV klasy.

Ukształtowanie powierzchni

W północnej części Dębu, zgodnie z klasyfikacją morfologiczną, teren ten znajduje się na Wzgórzach Chorzowskich, charakteryzujących się falistymi, zaokrąglonymi lub spłaszczonymi wzniesieniami, które w tej dzielnicy osiągają do 290 m n.p.m. Stoki tych wzgórz rozciągają się wzdłuż ulicy Agnieszki oraz ulic Dębowej i Złotej, prowadząc do doliny Rawy. Teren obszaru jest przecinany przez obniżenia dolinne (jedno z takich obniżeń przebiega wzdłuż ulicy Dębowej).

Najwyższym punktem Dębu, sięgającym 295 m n.p.m., jest miejsce przy skrzyżowaniu ulicy Agnieszki z Bytkowską i profesorem J. Mikusińskim. Z tego punktu teren Dębu stopniowo obniża się w kierunku południowym. Na południu znajdujemy się w obrębie Obniżenia Rawy, gdzie na granicy Dębu, Osiedla Tysiąclecia i Załęża poziom Rawy wynosi 265 m n.p.m., co oznacza, że różnica wysokości między najwyższym a najniższym punktem w Dębie wynosi około 30 metrów.

Klimat

Klimat Dębu jest w dużej mierze zbliżony do klimatu całych Katowic, chociaż występują pewne lokalne modyfikacje wynikające z różnych czynników, w tym wpływu urbanizacji (efekt miejskiej wyspy ciepła). Wpływy oceaniczne przewyższają tu wpływy kontynentalne, a sporadycznie dochodzą do nas masy powietrza zwrotnikowego z południowego zachodu, szczególnie przez Bramę Morawską. Średnia roczna temperatura w niedalekim Muchowcu, w latach 1961-2005, wynosiła 8,1 °C, z okresem lipca jako najcieplejszym miesiącem (17,8 °C) oraz stycznia jako najzimniejszym (–2,2 °C).

Średnioroczne usłonecznienie w latach 1966-2005 wynosiło 1474 godziny, natomiast suma opadów wynosiła średnio 713,8 mm rocznie w latach 1951-2005. Czas, w którym pokrywa śnieżna zalega na gruncie, osiąga 60–70 dni, a okres wegetacyjny trwa średnio 200–220 dni. W ciągu roku przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie; w przeciwnym kierunku, cyrkulacja północna jest stosunkowo rzadka, a średnia prędkość wiatru wynosi 2,4 m/s.

Hydrografia i hydrogeologia

Obszar Dębu leży całkowicie w lewym dorzeczu Wisły, w zlewni rzeki Rawy, która jest dopływem Brynicy. Na terenie dzielnicy rzeka ta, uregulowana i obwałowana, prowadzi swój bieg z zachodu na wschód, ustalając położenie południowej granicy z Załężem. Rawa funkcjonuje jako odbiornik pościeków oczyszczonych i nieoczyszczonych oraz wód opadowych. W latach 1992–2002 udział wód obcych (ścieków komunalnych i przemysłowych) wynosił około 70%, co znacznie zakłócało naturalny bieg rzeki.

W dolinie Rawy poziom wód gruntowych jest na ogół niski, a ich głębokość może być zróżnicowana, co związane jest z różnorodnością podłoża oraz zmianą w skanalizowaniu Dębu i uszczelnieniu koryta Rawy. W Dębie brak zbiorników wodnych, jednak już w XVI wieku wzdłuż Rawy istniały stawy spiętrzeniowe wykorzystywane przez kuźnie oraz jako rybniki, co pomagalo w zapobieganiu powodziom. Jednym z takich stawów był dawny Staw Załęski, który powstał na południowo-wschodnim krańcu Dębu pod koniec XV wieku.

Dąb znajduje się w śląsko-krakowskim regionie hydrogeologicznym. Wody gruntowe występują w warstwach stratygraficznych, lecz ich znaczenie uzależnione jest od czynników geologicznych, hydrogeologicznych oraz działalności człowieka. Większe kompleksy można znaleźć w dolinie Rawy oraz Kłodnicy. Teren dzielnicy leży w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 329 Bytom, który jest krasowo-szczelinowy, jednak nie posiada on na obszarze Dębu zasobów o charakterze użytkowym.

Przyroda i ochrona środowiska

W okresie przedindustrialnym na obszarze Dębu znajdowały się rozległe lasy, szczególnie na północy i zachodzie. Dominował w tych rejonach drzewostan świerkowy, współtowarzyszyły mu również różne gatunki drzew liściastych. Lesiste tereny były domem dla wielu zwierząt, w tym saren, jeleni, lisów i dzików. Potencjalnie w wyższych partiach Dębu mogłyby rosnąć grądy subkontynentalne, a w dolinie Rawy można byłoby spotkać olszowe i jesionowo-olszowe łęgi na siedliskach wodnogruntowych.

W wyniku industrializacji oraz urbanizacji, udział terenów zielonych w obszarze Dębu znacznie zmalał, niemniej jednak, nadal możemy znaleźć sporo zieleni. Ogranicza się on głównie w zachodniej części, gdzie Dąb sąsiaduje z dużym kompleksem parkowym – Parkiem Śląskim. Mieszkańcy dzielnicy mogą zaobserwować obecność synantropijnych zwierząt, takich jak gołąb skalny, wróbel zwyczajny, sierpówka, jerzyk zwyczajny, kawka zwyczajna, sroka zwyczajna czy kos. Na skład gatunkowy roślin wpływ mieli również ludzie, co spowodowało pojawienie się roślinności synantropijnej oraz ruderalnej.

Na terenie Dębu nie znajduje się żadna forma ochrony przyrody ani pomniki przyrody, ale można spotkać następujące obszary zieleni urządzonej i skwery:

• Skwer porucznika Henryka Kalemby (przy skrzyżowaniu ulic Chorzowskiej i Dębowej),
• Skwer księdza Franciszka Macherskiego (ulica Dębowa),
• Skwer Augustyna Pająka (przy skrzyżowaniu ulic Wiejskiej i Dębowej).

Historia

Początki i okres do XVIII wieku

Najwcześniejsze informacje o Dębie datują się na 19 marca 1299 roku, kiedy to książę Kazimierz bytomski w dokumencie przekazał wieś Chorzów oraz Krasny Dąb (Chorzow et Crasni Damb) klasztorowi bożogrobców w Miechowie jako fundację dla utrzymania klasztoru i szpitala św. Ducha w Bytomiu. Wskazówki świadczące o wcześniejszym istnieniu Dębu można znaleźć w dokumencie papieża Innocentego II z 1136 roku, który zatwierdził sądownictwo arcybiskupa gnieźnieńskiego w Chorzowie i okolicznych terenach. Również dokument Władysława opolskiego z 1257 roku odnosi się do odbudowy Chorzowa oraz Białobrzezia, co może sugerować, że Białobrzezie było pierwotną nazwą Dębu.

W 1480 roku Jan Długosz także uwzględnił Dąb w swoim dziele „Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis”. Zgodnie z jego przekazem, książę Kazimierz darował wieś klasztorowi bożogrobców w związku z działalnością szpitala św. Ducha. Biskup krakowski Jan Muskata potwierdził to postanowienie, używając już nazwy Dąb w swoich dokumentach.

Od XIII do XIX wieku Dąb, obok Chorzowa, znajdował się w gestii zakonu bożogrobców z Miechowa. Zarządzał nim proboszcz parafii św. Marii Magdaleny w Chorzowie. W wyniku kasaty zakonu i reform administracyjnych w Prusach w 1810 roku, Dąb uzyskał status samodzielnej gminy.

W Dębie dominowało wyznanie rzymskokatolickie, a najbliższe kościoły znajdowały się w Bogucicach, Michałkowicach oraz Chorzowie. W miarę wzrostu populacji, pojawiła się potrzeba zbudowania własnej świątyni. Budowę pierwszego kościoła rozpoczęto w 1873 roku, a drewnianą budowlę poświęcono 28 lutego 1875 roku dzięki ks. Leopoldowi Markiefce z Bogucic. Rozwój społeczności, związany z powstaniem kościoła, doprowadził do odłączenia Dębu od parafii chorzowskiej, co miało miejsce 11 sierpnia 1894 roku, kiedy to nowa parafia św. Jana i Pawła Męczenników została utworzona, obejmując także wieś Józefowiec.

Budowa obecnego kościoła zlecona architektowi Ludwigowi Schneiderowi rozpoczęła się w 1901 roku, a 15 października 1902 roku konsekrował go biskup wrocławski kard. Georg Kopp.

Początkowo głównym źródłem dochodów mieszkańców Dębu była rolnictwo. W średniowieczu dominowały uprawy żyta i owsa, a z czasem, od XVIII wieku, wprowadzono hodowlę jęczmienia, grochu, tatarki oraz prosa. W XIX wieku na terenie Dębu zaczęto szerzej uprawiać ziemniaki. Dzięki obecności gliny i piasku, w Dębie funkcjonowały także piaskownie oraz cegielnie. Przypuszcza się, że był to pierwszy ośrodek górnictwa kruszcowego oraz węglowego w regionie dzisiejszych Katowic, gdzie wydobywano rudy żelaza do przetworzenia w Kuźnicy Boguckiej. W drugiej połowie XVI wieku złoża te się wyczerpały, a w XVIII wieku rozpoczęto wydobycie węgla kamiennego, zakładając w 1787 roku kopalnię „Fürstin Hedwig”. Była ona zarządzana przez proboszcza parafii chorzowskiej, Ludwika Bojarskiego, jednak 1790 roku wydobycie zaniechano. Jednak już w 1805 roku rozpoczęto działalność nowej kopalni „Neue Hedwig”, która podjęła wydobycie węgla trzynastoma szybami o głębokości od 10 do 30 metrów i również należała do parafii chorzowskiej.

XIX i początek XX wieku

W pierwszej połowie XIX wieku Dąb stał się centrum rozwijającego się przemysłu hutniczego – powstała huta cynku „Friden” oraz w 1823 roku huta żelaza – pudlingarnia Johna Baildona. Rozwój przemysłu w znacznym stopniu zwiększył zapotrzebowanie na węgiel, co zaowocowało powstaniem nowej kopalni „Waterloo” w 1838 roku, której właścicielami byli John Baildon oraz klasztor bożogrobców w Miechowicach. Równocześnie w 1826 roku na terenie dąbskiego dominium zainaugurowano działalność dwóch kolonii – Józefowiec i Bederowiec, które zostały zorganizowane przez proboszcza parafii chorzowskiej, Józefa Bedera.

W 1840 roku Dąb, jako majątek klasztorny, przeszedł na własność państwa pruskiego w ramach reform administracyjnych, a pięć lat później przekazano go (wraz z kopalniami „Fürstin Hedwig”, „Neue Hedwig” oraz częścią „Waterloo”) Szpitalowi Św. Ducha w Bytomiu, który był współwłaścicielem Dębu od 1299 roku.

Po śmierci Johna Baildona jego udziały przeszły w obce ręce, a kopalnia „Waterloo” stała się własnością Fritza von Friedlaender-Fuld, a pudlingarnia została przejęta przez koncern „Obereisen” w 1887 roku.

Z drugiej połowy XIX wieku Dąb przekształcał się w osadę przemysłową – w latach czterdziestych XIX wieku posiadał 52 domy, folwark, szkołę, dwa młyny oraz dwie karczmy. W okolicy działały huta cynku „Agnes”, huta żelaza „Baildon”, a także kopalnie „Arthur” oraz „Waterloo”. W 1907 roku rozpoczyna działalność kopalnia „Eminencja” („Eminenz”), stanowiąca własność Szpitala Św. Ducha, parafii chorzowskiej i huty „Baildon”.

Pierwsza szkoła, założona w Dębie w 1828 roku, mieściła się w wynajętej chałupie, a własny budynek uzyskała dopiero trzydzieści lat później. Do 1847 roku nauczano w niej wyłącznie w języku polskim, a do 1872 roku język polski był oficjalnym językiem wykładowym. W końcu XIX wieku Dąb stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym dla Polaków – działały tu Związek Chrześcijańskich Robotników (1882–1885), który organizował przedstawienia teatralne, Towarzystwo św. Alojzego (od 1892 roku) oraz chór Echo (od 1896 roku). Z inicjatywy młodzieży powstało również Kółko Towarzystwa Katolickich Robotników oraz rozwijała się działalność Czytelni Polskiej w latach osiemdziesiątych XIX wieku.

Lata międzywojenne

Po kapitulacji Niemiec i zakończeniu I wojny światowej w 1918 roku, w Polsce zaczęła ożywać debata dotycząca losów Górnego Śląska. W trakcie trzech powstań śląskich, mieszkańcy Dębu ze zaangażowaniem brali udział w tych działaniach. Podczas plebiscytu na Górnym Śląsku, który miał miejsce 20 marca 1921 roku, 54% uprawnionych mieszkańców gminy Dąb zagłosowało za przyłączeniem do Polski. W III powstaniu, skoncentrowane w Dębie oddziały powstańcze stoczyły walki 3 maja 1921 roku z wojskami polskimi. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski, 20 czerwca 1922 roku miało miejsce oficjalne przejęcie gminy przez władze polskie. Do października 1924 roku Dąb pełnił funkcję gminy wiejskiej, obejmującej także wsie Józefowiec i Bederowiec oraz kolonie Agnieszka i Sośnina. Po przyłączeniu Dębu do Katowic w dniu 15 października 1924 roku, Józefowiec został włączony do gminy Wełnowiec. Życie społeczne i kulturalne w Dębie ożywiło się po 1918 roku – powstały Towarzystwo Polek i Towarzystwo Oświaty im. św. Jacka, a także oddział Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz klub sportowy Dąb Katowice.

II wojna światowa

2 września 1939 roku wojska niemieckie zajęły Dąb. Następnego dnia miały miejsce intensywne starcia z Niemcami przy trasie Katowice – Chorzów, gdzie patrol porucznika Franciszka Kruczka walczył z oddziałem Freikorpsu pod dowództwem Ewalda Wutzena. Ostatnie walki na terenie Katowic miały miejsce do 7 września 1939 roku. Po zajęciu Dębu przez Niemców rozpoczęły się czystki etniczne – w kopalni „Eminencja” zwolniono wszystkich powstańców śląskich, a wielu mieszkańców Dębu i z nim związanych, takich jak ks. Karol Żmij, ks. Józef Kania, Jan Oleś i Józef Walus, zginęło w obozach zagłady. W latach 1941–1945 na terenie Huty Baildon działało kilka obozów pracy. Na początku 1945 roku zaczęła się ofensywa Armii Czerwonej w rejonie Dębu, a w styczniu tego roku trwały naloty radzieckich bombowców, które uszkodziły wiele budynków.

Lata powojenne

Po zakończeniu II wojny światowej wznowiono działalność w głównych zakładach przemysłowych w Dębie. Huta „Baildon” wznawiała produkcję 1 lutego 1945 roku, zmodernizowano ją w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. W kopalni „Eminencja” także wznowiono wydobycie 1 lutego 1945 roku, a w marcu 1953 roku zmieniono nazwę tej kopalni na imię zmarłego prezydenta Czechosłowacji – Klementa Gottwalda. Później do kopalni dodano pole wydobywcze „Katowice”. 1 stycznia 1974 roku kopalnię połączono z kopalnią „Kleofas” w Załężu. W 1955 roku przy ulicy Krzyżowej powstało przedszkole i dom kultury, natomiast w 1961 roku zrealizowano budowę basenu przy ulicy Dębowej. W 1981 roku na rogu ulic Żelaznej i Chorzowskiej otwarto przychodnię zdrowia.

Od lat 90. XX wieku rozpoczęto proces stopniowej likwidacji wydobycia w kopalni „Kleofas”, który zakończył się w 1994 roku. Na terenie byłej kopalni, 18 listopada 2005 roku, otwarto nowe centrum handlowe – Silesia City Center, a 22 lutego 2007 roku rozpoczęto budowę osiedla Dębowe Tarasy, która zakończyła się w marcu 2022 roku.

Demografia

Demografia Dębu przechodziła wiele przeobrażeń na przestrzeni lat. Wyróżniające się dane demograficzne, pochodzące z 1598 roku, wskazują, że wieś zamieszkiwało wówczas 10 kmieci, zagrodnik oraz dwóch sołtysów. Już w 1660 roku liczba mieszkańców wzrosła do 11 gospodarzy, 9 zagrodników, młynarza oraz karczmarza. W 1763 roku natomiast odnotowano 10 chałupników, 10 chłopów, 6 zagrodników oraz sołtysa. Od XVIII wieku natomiast zaczynają pojawiać się bardziej szczegółowe dane – w 1780 roku w Dębie znajdowało się 152 osób, a w 1825 roku liczba ta wzrosła do 423.

Na przełomie XIX i XX wieku nastąpił gwałtowny wzrost liczby mieszkańców, co przyczyniło się do transformacji wsi w znaczący ośrodek przemysłowy. Było to związane z szybko rozwijającymi się zakładami przemysłowymi oraz uruchomieniem wydobycia w kopalni „Eminencja”. W 1988 roku w Dębie mieszkało 10 423 mieszkańców, a wówczas w strukturze demograficznej dominowały osoby w wieku 45–59 lat.

W kolejnych latach zauważono spadek liczby ludności – w 1997 roku Dąb liczył około 9800 mieszkańców, a gęstość zaludnienia wyniosła 5 160 osób na km². W 2007 roku populacja wynosiła 7 694 osoby, co przekładało się na gęstość 4 141 osób/km², co było ponad dwukrotnie większą wartością niż ogólna gęstość ludności Katowic, która na ten rok wyniosła 1 916 osób/km². Okres ten charakteryzował się dużą liczbą osób powyżej 60. roku życia oraz niewielkim udziałem mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym. W latach 2009-2010 wzrosła liczba mieszkańców do 7 730 i 7 930 osób, jednak od tego momentu nastąpił kolejny spadek.

Oto kilka ważnych lat w historii demograficznej Dębu: 1780, 1825, 1845, 1862, 1867, 1871, 1873, 1880, 1885, 1891, 1900, 1938, 1988, 1997, 2005, 2010, 2015, 2019.

W 2007 roku w dzielnicy urbanistycznej Dąb-Józefowiec mieszkało 21 785 osób. Prognozy demograficzne z tego okresu sugerowały, że w wariancie pesymistycznym liczba ta miała spaść do 19 771 w 2020 roku oraz 17 188 do 2030 roku. Z kolei w scenariuszu optymistycznym przewidywano 20 035 osób w 2020 roku i 17 338 osób w 2030 roku. Z kolei prognozy uwzględniające saldo migracji, zakładały wzrost liczby mieszkańców dzięki nowym inwestycjom w budownictwie mieszkaniowym, z prognozowaną wartością 23 723 osób w 2020 roku oraz 24 545 do 2030 roku.

Polityka i administracja

W 1924 roku Dąb formalnie wszedł w skład Katowic, towarzysząc Bogucicom, Brynowowi, Ligocie, Załężu oraz Zawodziu. Powierzchnia gminy wynosiła wówczas 4,06 km², co podkreśla niewielki rozmiar obszaru. PRzypisanie Dębu do dzielnicy III Załęże-Dąb miało miejsce w latach międzywojennych, a nowy podział administracyjny ugruntował się w dniu 7 października 1954 roku, kiedy obszar ten przydzielono do dzielnicy Załęże-Śródmieście.

Dnia 1 stycznia 1992 roku, w ramach reformy, w Katowicach ustanowiono 22 pomocnicze jednostki samorządowe, wśród których znalazła się również Dąb. Uchwalenie przez Radę Miejską Katowic z 29 września 1997 roku legitymizowało dotychczasową strukturę jednostek pomocniczych, pozostawiając ją niezmienioną. Obecnie, na mocy statutu z 29 kwietnia 2015 roku, Dąb rządzi się poprzez organ stanowiący, jakim jest Rada składająca się z 15 członków, oraz organ wykonawczy, którym jest Zarząd.

W wyborach do Rady Miasta, Dąb należy do okręgu nr 4, obejmującego także Osiedle Tysiąclecia, Dąb, Załęże, Osiedle Witosa i Załęska Hałda-Brynów. W okresie 2010-2014 okręg ten posiadał 6 przedstawicieli w Radzie Miasta, co świadczy o aktywnym zaangażowaniu lokalnej społeczności w procesy decyzyjne.

Gospodarka

Po 1989 roku w Dębie miały miejsce znaczące przekształcenia w sferze gospodarczej. W szczególności zostały zamknięte dwa kluczowe zakłady przemysłowe: huta „Baildon” oraz kopalnia „Gottwald” (znana również jako „Kleofas”). Wydobycie węgla kamiennego w tej ostatniej trwało aż do roku 1994. Huta „Baildon” ogłosiła upadłość w połowie 2001 roku, co doprowadziło do reorganizacji terenów po jej działalności. Na obszarze tym zaczęły funkcjonować przedsiębiorstwa związane z przemysłem metalurgicznym, a także powstały nowe zakłady, zarówno usługowe, jak i handlowe.

W dniu 27 lipca 2016 roku uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który obejmuje centralną część Załęża oraz tereny dawnej huty „Baildon”. Plan ten stwarza możliwości dla rozwoju działalności pozaprzemysłowej. Na terenach po byłej hucie znajdują się zakłady przemysłowe działające w sektorze metalurgicznym, takie jak producent linii, maszyn i oprzyrządowania do ciągnienia drutu spawalniczego ITALMEC, a także ESAB, który oferuje urządzenia oraz materiały do spawania i cięcia, jak i producent stali stopowej i stop niklu BGH.

Dodatkowo, w tych rejonach rozwinęło się kilka kompleksów biurowych i przemysłowo-technologicznych. Wśród nich znajduje się Centrum Biurowe „Chorzowska 108”, Park Przemysłowo-Technologiczny Revita Park, który składa się z zrewitalizowanych obiektów dostosowanych do pełnienia funkcji biurowo-usługowych, a także Silesia Business Park, który powstał między 2013 a 2018 rokiem, zaprojektowany przez architektów z pracowni Medusa Group. Na rogu ulic Chorzowskiej oraz F.W. Grundmanna znajdujemy również kompleks Face2Face Business Campus, składający się z dwóch budynków (w tym 14-kondygnacyjnego wieżowca) o łącznej powierzchni około 46 tysięcy m², którego budowa rozpoczęła się w maju 2018 roku. W pobliżu, za kompleksem Silesia Business Park, otwarto market budowlany Leroy Merlin, który zaczął funkcjonować 13 czerwca 2019 roku.

_

Tereny po dawnym zakładzie „Gottwald” również przeszły rewitalizację i stały się centrum handlowo-usługowym. Właśnie na tych terenach znajduje się jedna z największych galerii handlowych w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii – Silesia City Center, która została otwarta w listopadzie 2005 roku i rozbudowana w latach 2010-2011. Galeria ta dysponuje ponad 300 sklepami na powierzchni 86 tysięcy m². Przy ulicy ks. P. Ściegiennego 3 znajdziemy z kolei budynek biurowo-konferencyjny Katowice Business Point, oddany do użytku w 2010 roku i oferujący 16,2 tys. m² powierzchni biurowej. Swoje biuro w tym miejscu ma m.in. spółka Tauron Polska Energia.

Na zachód, wzdłuż ulicy J. Baildona, prowadzone są prace budowlane dwóch dużych obiektów biurowych. Są to Silesia for Business, którego budowa rozpoczęła się we wrześniu 2019 roku, a po zakończeniu ma mieć 60 tys. m² powierzchni biurowej i 1,2 tys. m² przeznaczonej na działalność handlową, oraz Biurowiec Carbon Office, którego budowa trwała od 2019 roku do grudnia 2020 roku, oferując 8,45 tys. m² powierzchni biurowej.

W Dębie kształtują się dwa lokalne ośrodki usługowo-handlowe. Pierwszy znajduje się przy ulicy Dębowej, w odcinku od Chorzowskiej do Sportowej, gdzie usługi skupiły się przy głównej ulicy o wiejskim charakterze. Drugi ośrodek zlokalizowany został na granicy Dębu i Wełnowca-Józefowca, w rejonie skrzyżowania ulic: Szczecińskiej, Krzyżowej, T. Kotlarza oraz ks. P. Ściegiennego, a także w miejscu skrzyżowania ulic: Agnieszki, Krzyżowej, Dębowej i Bukowej. Najwięcej obiektów handlowych znajduje się w Silesia City Center, ale w Dębie zauważamy też dostępność kilku dyskontów oraz sklepów samoobsługowych, takich jak Aldi i Społem. Dodatkowo, w pobliżu ulicy Agnieszki znajduje się miejskie targowisko, zarządzane przez Zakład Targowisk Miejskich w Katowicach.

Transport

Transport drogowy

Dąb jest dobrze skomunikowany ze swoimi otoczeniem dzięki rozbudowanej sieci drogowej, której początki sięgają urbanistycznej metamorfozy tego obszaru. Na szczególną uwagę zasługuje ulica Dębowa, ponieważ przy niej znajdują się najstarsze budynki dzielnicy. Wśród kluczowych arterii komunikacyjnych Dębu warto wymienić również ulice: Agnieszki, J. Baildona, Bracka, Krzyżowa, ks. P. Ściegiennego oraz Złota.

Dużą rolę w odpowiedniej komunikacji odgrywają również dwie istotne drogi w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii – droga wojewódzka nr 902 oraz droga krajowa nr 79, znana również jako ulica Chorzowska. Te trasy są nie tylko połączone z ulicą Bracką i F. Bocheńskiego, ale również przez Załęże łączą się z autostradą A4, tworząc w ten sposób duży węzeł komunikacyjny.

Dzięki połączeniom z Śródmieściem oraz sąsiednimi dzielnicami, Dąb ma komfortowy dostęp do głównych dróg prowadzących m.in. do Bogucic, Koszutki, Giszowca oraz Szopienic-Burowca.

Publiczny transport zbiorowy

W ramach publicznego transportu zbiorowego Dąb oferuje różnorodne połączenia autobusowe oraz tramwajowe, które są obsługiwane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego. Choć w dzielnicy nie ma dostępu do kolei, obecnie istnieje siedem przystanków, w tym trzy przystanki autobusowo-tramwajowe. Linie autobusowe kursują po głównych trasach Dębu, natomiast linia tramwajowa porusza się równolegle do ulicy Chorzowskiej, korzystając z wydzielonego torowiska.

Główne ciągi transportu zbiorowego obejmują:

• Ulica Chorzowska; w otoczeniu przystanku Dąb Kościół zatrzymuje się 13 linii autobusowych (w tym 6, 7, 7N, 23, 109, 110, 673, 674, 820, 830, 830N, 840, 840N) oraz 6 linii tramwajowych (0, 6, 11, 19, 23 i 33); kierunki połączeń to Śródmieście Katowic, Chorzów, Bytom, Tarnowskie Góry i Gliwice,
• Ciąg ulic: Agnieszki – Krzyżowa – ks. P. Ściegiennego; przystanek Dąb Krzyżowa obsługuje 4 linie autobusowe ZTM (0, 50, 110, 193), głównie o charakterze wewnątrzmiejskim oraz do Siemianowic Śląskich.

Początki transportu tramwajowego w Dębie sięgają końca XIX wieku, kiedy to berlińska spółka Kramer & Co. uzyskała koncesję na budowę wąskotorowej linii tramwaju parowego na trasie Królewska Huta – Dąb – Katowice – Wełnowiec – Huta Laura, co miało miejsce w marcu 1896 roku. Prace nad odcinkiem Katowice – Wełnowiec – Huta Laura również zrealizowano w tym samym roku. Druga część budowy, Katowice (Rynek) – Dąb – Królewska Huta, została zakończona w 1898 roku, a trasa na terenie Dębu pozostała wąskotorowa aż do 1940 roku, kiedy to wprowadzono normalnotorową trasę na odcinku Katowice Rynek – Dąb – Chorzów Rynek.

Infrastruktura rowerowa

Obszar Dębu korzysta z sieci ścieżek rowerowych, które przebiegają przez kluczowe ulice:

• Północna część ulicy Chorzowskiej; od ul. J.N. Stęślickiego do skrzyżowania z Bracką; tutaj można skorzystać z bezpłatnego, niestrzeżonego parkingu rowerowego przy Silesia City Center,
• Ulica Bracka (wschodnia strona),
• Ulica Bożogrobców (zachodnia i południowa strona).

W zgodzie z planami rozbudowy sieci ścieżek publikowanymi przez Urząd Miasta Katowice, przewiduje się budowę kolejnego odcinka wzdłuż ulicy Żelaznej w kierunku Załęża. Wszystkie te trasy mają na celu transport rowerowy.

Dodatkowo, w Dębie dostępna jest miejska sieć wypożyczalni rowerów, nazywana Metrorower, która zastąpiła poprzedni system City by bike. Dwie pierwsze stacje uruchomiono w 2019 roku jako część budżetu obywatelskiego, a ich łączny koszt wyniósł 105 tys. zł. Na marzec 2024 roku dostępne są następujące stacje: 27071 (ul. ks. P. Ściegiennego), 27312 (ul. Dębowa), 27314 (ul. Żelazna) oraz 27706 (ul. Chorzowska).

Infrastruktura techniczna

W obrębie dzielnicy Dąb, która jest częścią Katowic, nie istnieją źródła wody pitnej. Cała gmina korzysta z powierzchniowych zbiorników wody, takich jak Goczałkowickie na Wiśle, Czanieckie na Sole oraz ujęcia w Dziećkowicach, Maczkach i Kozłowej Górze. Woda, po przetworzeniu w stacjach uzdatniania, jest rozprowadzana przez sieci wodociągowe. Przez teren Dębu przebiegają magistralne sieci wodociągowe, zarządzane przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów. Można tu znaleźć dwa główne ciągi wodociągowe.

Pierwszy z nich prowadzi ze zbiornika sieciowego w Murckach, zasilanego stacjami uzdatniania wody w Dziękowicach, Goczałkowicach oraz Kobiernicach. W Dębie kieruje się on w stronę północną, wzdłuż ulicy Złotej, zmierzając ku Siemianowicom Śląskim i do dzielnicy Bytków. Drugi wodociąg magistralny, z kolei, wyprowadza wodę ze zbiorników w Góry Wyzwolenia w Chorzowie, biegnąc równolegle do ulicy Chorzowskiej, w kierunku Śródmieścia Katowic. Cała sieć wodociągowa w Dębie jest zarządzana przez Oddział Eksploatacji Sieci Wodociągowej – Centrum, w ramach Katowickich Wodociągów.

W zakresie infrastruktury kanalizacyjnej, zarządzanie sprawuje Oddział Eksploatacji Sieci Kanalizacyjnej – Centrum spółki Katowickie Wodociągi. Dzielnica znajduje się w zlewni Oczyszczalni Ścieków „Gigablok”, która uruchomiona została w 1983 roku. Jej zlewnia kanalizacyjna leży w obszarze zlewni Rawy. Oczyszczalnia jest usytuowana przy ulicy Obrońców Westerplatte 130. Przeprowadzone w 2004 roku analizy wykazały, że stan techniczny sieci kanalizacyjnej w zlewni Gigablok, w tym w Dębie, w przypadku kanalizacji ogólnospławnej był zadowalający (49% sieci), natomiast w zakresie kanalizacji sanitarnej uznano go za zły (40%).

Co więcej, mieszkańcy Dębu posiadają dostęp do energii elektrycznej, która dostarczana jest poprzez sieć wysokiego napięcia 110 kV. Ta przebiega wzdłuż ulic Chorzowskiej oraz Grundmanna. Na terenie dzielnicy znajdują się stacje elektroenergetyczne: „Baildon” (stacja przyzakładowa), „Dąb” oraz „Załęże”. Zarządzanie tą siecią realizowane jest przez grupę Tauron.

Architektura i urbanistyka

Obszar Dębu wyróżnia się znacznym zróżnicowaniem architektonicznym oraz urbanistycznym, które rozwijało się od końca XIX wieku. Większość dzielnicy zajmuje zabudowa mieszkalna, wzniesiona głównie pod koniec XIX wieku oraz w pierwszej połowie XX wieku, reprezentująca style historyzmu i modernizmu, a także architekturę powojenną. Najwięcej historycznych budowli oraz obiektów zabytkowych znajduje się wzdłuż ulic: Agnieszki, Dębowej (gdzie dominują kamienice z pierwszej części XX wieku), a także w rejonach ulic Lipowej, Złotej oraz Cichej i Jasnej (osiedle Ducha). W południowej części Dębu zorganizowały się tereny o funkcjach przemysłowo-usługowych, powstałe na obszarze starych zakładów huty „Baildon” oraz dawnych terenów kopalni „Gottwald”. Pomiędzy tymi strefami znajdują się ważne tereny komunikacyjne, charakteryzujące się intensywnym ruchem, takie jak ulica Chorzowska i linia tramwajowa. Warto zaznaczyć, że w 2007 roku powierzchnia zabudowana stanowiła 26% całej powierzchni dzielnicy.

Rozwój urbanistyczny

Historia urbanistyki Dębu sięga czasów przed formalnym założeniem wsi. Obszar ten był częścią traktu prowadzącego w kierunku Krakowa, znanego jako „Via magma”. Trakt ten, przybywający od strony Załęża, biegł wzdłuż obecnej ulicy Żelaznej oraz dalej wzdłuż ulicy ks. P. Ściegiennego w kierunku Bytkowa. Trasa do Chorzowa prowadziła częściowo ulicą Szpitalną, gdzie koncentrowało się najstarsze osadnictwo. Zabudowa koncentrowała się również wokół dzisiejszego skrzyżowania ulicy Brackiej i Chorzowskiej, blisko dawnego folwarku. Układ urbanistyczny Dębu był już w XVII wieku uporządkowany, a jego os rzeka, także niewielki potok, płynął wzdłuż ulic Dębowej i Agnieszki. W czasach, gdy ulice takie jak Studzienna, Sportowa, Węglowa i Źródlana były jedynie polnymi drogami, na zachodnim odcinku Dębu, pomiędzy ulicami Lipową a Szpitalną, rozciągała się zabudowa gospodarstw.

Pierwsze drewniane domy, pokryte słomą, zaczęły się pojawiać wzdłuż ulicy Dębowej w początkach XIX wieku. Wówczas również wytyczono ważną drogę łączącą Bytom, Królewską Hutę oraz Katowice (obecna ulica Chorzowska). W 1896 roku parking równoległy do niej stał się siedzibą linii tramwajowej. Wraz z rozwijającym się przemysłem, nowa zabudowa dla robotników zyskała na znaczeniu. W latach 60. XIX wieku przy ulicy Studziennej powstała kolonia jednopiętrowych domów, która do dziś jest jednym z najstarszych zespołów architektonicznych Dębu.

W obszarze dawnej zabudowy gospodarskiej zaczęły się pojawiać nowe kamienice czynszowe. Intensywny rozwój tej zabudowy przypadł na przełom XIX i XX wieku, z czasem kiedy rozbudowywana była również huta „Baildon” i kopalnia „Eminencja” (w tym siedziba dyrekcji i cechownia). W 1900 roku powstał plan dalszej rozbudowy Dębu. Wtedy to wytyczono nowe ulice równoległe do Dębowej, takie jak Bukowa i Złota, a nowa zabudowa ponownie koncentrowała się wzdłuż ulicy Dębowej. Lata 1901-1904 przyniosły budowę familoków przy ulicy Lipowej oraz na ulicy Krzyżowej, as well as kolonii Agnieszki (obecnie w rejonie Wełnowca-Józefowca).

W okresie międzywojennym zbudowano stosunkowo niewiele budynków w porównaniu z wcześniejszymi latami, jednak powstały między innymi nowe nieruchomości przy ulicy Dębowej 6-8 oraz nowej ulicy Bukowej. Uporządkowano również główne ulice w dzielnicy, takie jak Chorzowska, Dębowa, Agnieszki, Żelazna oraz Lipowa. W latach 30. XX wieku rozpoczęto budowę willowego osiedla św. Ducha przy ulicach Błękitnej i Widok.

W okresie powojennym proces zabudowy Dębu przyspieszył. W latach 1958-1961 zrealizowano osiedle domów jednorodzinnych w rejonie ulic Brzoskwiniowej i Morelowej. Podobnie z lat 50. i 60. XX wieku wzmacniano budowę osiedla Ducha, w tym tereny ulic Widok, ks. P. Ściegiennego oraz Błękitnej. Większość z budynków została ukończona do lat 70. XX wieku, co również przyczyniło się do rozbudowy zachodniej i północno-wschodniej części dzielnicy – w latach 1960-1975 powstało osiedle przy ulicy Akacjowej oraz ulic Gruszowej i Jabłoniowej. W podobnym okresie dokonano budowy bloków przy ulicach Sportowej i Złotej.

Oświata

Początki edukacji w Dębie mają swoje korzenie w działaniach ks. Józefa Bedera, który 1 czerwca 1827 roku złożył wniosek do władz rejencji opolskiej w celu powołania lokalnej szkoły. Jego argumentacją było zbyt duże oddalenie do najbliższej placówki edukacyjnej, co utrudniało dzieciom dostęp do nauki. Po uzyskaniu zgody, budynek szkoły, usytuowany niedaleko kościoła parafialnego, zakończono budowę 1 stycznia 1828 roku. Pierwszym nauczycielem został Operalski. W roku 1834 do szkoły uczęszczało już 117 dzieci, a w 1856 roku liczba uczniów wzrosła do 256.

Wzrost liczby uczniów spowodował, że w 1850 roku nauczyciel Bubin postanowił wystąpić z wnioskiem o budowę nowego obiektu. Jednak zdecydowano się na powiększenie istniejącej placówki oraz zatrudnienie dodatkowego nauczyciela. Ostatecznie nowa, murowana szkoła, powstała w 1856 roku na miejscu starego budynku.

Kolejne etapy rozwoju oświaty w Dębie miały miejsce w rok 1892, kiedy to zbudowano drugą szkołę przy obecnej ulicy Agnieszki. Natomiast w roku 1901 otwarta została szkoła dla dzieci w Józefowcu, przy ulicy Józefowskiej. Do 1911 roku w trzech szkołach biorące udział w edukacji było już 2980 uczniów, a kadrę pedagogiczną stanowiło 37 nauczycieli. Nowa szkoła usytuowana przy ulicy Sportowej została otwarta w 1912 roku.

Okres międzywojenny przyniósł dalszy rozwój oświaty w Dębie, z dwoma szkołami powszechnymi:

• Szkoła powszechna nr 18, zlokalizowana przy ulicy Sportowej, została patronowana przez Karola Miarkę w połowie lat 30. XX wieku; wówczas uczęszczało do niej 535 uczniów, przy zatrudnieniu 13 nauczycieli,
• Szkoła powszechna nr 19 im. Zygmunta Krasińskiego, która mieściła się przy ulicy Agnieszki; w okolicach 1935 roku uczęszczało do niej 382 uczniów oraz 9 nauczycieli; budynek doświadczył przebudowy w latach 1929–1933.

Po zakończeniu II wojny światowej, obszar Dębu przeszedł reorganizację istniejących placówek. Od 1969 roku Szkoła Podstawowa nr 19 zyskała patrona – Stefana Franciszoka. Do 1977 roku przy tej szkole powstała sala gimnastyczna. We wrześniu 2017 roku szkoła przeniosła się na ulicę Krzyżową 12, znajdując się przy granicach dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec. W tej samej lokalizacji pozostała Społeczna Szkoła Podstawowa „Nasza Dobra Szkoła”, która przeprowadziła się do budynku dawnej szkoły. Od 2010 roku Szkoła Podstawowa nr 19 nosi imię Wojciecha Korfantego.

Dnia 1 września 2007 roku, decyzją Rady Miasta Katowice, doszło do połączenia Szkoły Podstawowej nr 18 oraz Miejskiego Przedszkola nr 24, tworząc Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1, z siedzibą przy ulicy Sportowej 29.

Na podstawie stanu z sierpnia 2020 roku, w Dębie funkcjonują następujące placówki oświatowe:

• Miejskie Przedszkole nr 23 w Katowicach (ul. Dębowa 3),
• Miejskie Przedszkole nr 27 im. Plastusia i Tosi w Katowicach (ul. ks. P. Ściegiennego 27),
• Publiczne Przedszkole Językowe „Pod Magnolią” w Katowicach (ul. Chorzowska 148c),
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Katowicach (ul. Sportowa 29) – obejmujący:
• Miejskie Przedszkole nr 24 w Katowicach,
• Szkoła Podstawowa nr 18 w Katowicach,
• Społeczna Szkoła Podstawowa „Nasza Dobra Szkoła” (ul. Agnieszki 2).

Kultura

Intensywny rozwój działalności kulturalnej w Dębie rozpoczął się w XIX wieku. W okresie od 1882 do 1885 roku działał Związek Chrześcijańskich Robotników, który zorganizował różnorodne inscenizacje teatralne. Już w roku 1886 związek ten liczył 154 członków. Inicjatywy teatralne były również prowadzone przez: Towarzystwo Św. Alojzego od 1892 oraz Towarzystwo Katolickich Robotników od 1904 roku. Czytelnia Polska, która rozwijała swoją działalność w latach 80. XIX wieku, przyczyniła się do popularyzacji kultury w regionie.

Początek XX wieku to czas, kiedy powstało kilka chórów. Najstarszym z nich był chór męski przy hucie „Baildon”, założony 2 listopada 1907 roku, który początkowo liczył 30 osób. Inauguracyjny koncert został zorganizowany 26 stycznia 1908 roku. W latach 1918–1923 przetrwał chór „Lutnia”, który skupiał 182 śpiewaków w swoim okresie działalności.

W międzywojniu działalność kulturalna nadal rozwijała się. W budynku znajdującym się przy ulicy Dębowej 14 funkcjonowało kino „Dębina”. Dodatkowo, przy ulicy Dębowej 2, zorganizowano publiczną bibliotekę, która posiadała 1980 woluminów. Biblioteka ta była prowadzona przez Towarzystwo Czytelni Ludowych. W latach 1926–1931 działał chór męski „Lutnia”, który posiadał 26 członków, a w 1930 roku powstał chór męski przy hucie „Baildon”, który w 1939 roku liczył już 405 osób. Dyrygentem tego chóru był Józef Jesionek, a działalność kontynuowana była również po II wojnie światowej.

W 1932 roku utworzono Towarzystwo Mandolinistów „Echo”, a wcześniej, w latach 20. XX wieku, powstało Kółko Teatralne „Gwiazda”. Po transformacjach ustrojowych w 1989 roku, w Dębie znów ożywiła się działalność kulturalna. Stowarzyszenie Miłośników Dębu zostało zarejestrowane 25 lutego 1992 roku, z celem integracji mieszkańców oraz organizacji wydarzeń społeczno-kulturalnych. Wspólnie z kopalnią „Kleofas” funkcjonował Górniczy Dom Kultury. W 2005 roku rozpoczęto budowę nowego obiektu, który zlokalizowano przy ulicy Krzyżowej 1. Nowy, dwukondygnacyjny budynek otwarto w październiku 2014 roku.

W nowym budynku znalazły się instytucje takie jak:

• Miejski Dom Kultury „Koszutka”. Filia „Dąb” – oferuje różnorodne zajęcia dla dzieci i młodzieży, w tym kursy muzyczne (nauki gry na pianinie, keyboardzie i gitarze), plastyczne, fotograficzne, wokalne (w tym chór Anima Canto), taneczne, a także sportowe (gimnastyka dla seniorów, szachy i brydż),
• Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach. Filia nr 17 – dysponuje wypożyczalnią dla dzieci i dorosłych oraz prowadzi lekcje biblioteczne i zajęcia literacko-edukacyjne.

Na terenie Dębu, przy ulicy Żelaznej 9, od 2007 roku funkcjonował Mega Club, w którym zorganizowano różnorodne wydarzenia muzyczne oraz kulturalne, a który powstał na bazie klubu studenckiego „Pod Rurą”. W grudniu 2018 roku klub przeniósł swoją działalność do Międzynarodowego Centrum Kongresowego przy placu Sławika i Antalla 1.

Religia

W Dębie dominuje wspólnota rzymskokatolicka, której centralnym punktem jest parafia świętych Jana i Pawła Męczenników. Obejmuje ona całą dzielnicę i należy do dekanatu Katowice-Załęże, a w 2015 roku liczba parafian wyniosła około 6 730, co stanowiło około 90% ludności Dębu. Historia tej parafii sięga czasów XIX wieku, kiedy to, wskutek znacznego przyrostu mieszkańców, zadecydowano o utworzeniu nowej wspólnoty, oddzielonej od parafii w Chorzowie, gdzie pierwotnie należeli mieszkańcy Dębu.

Pierwszy, tymczasowy drewniany kościół powstał w 1875 roku, a podczas gdy księża z Chorzowa pełnili posługę dla około 2 400 wiernych, potrzeba nowej parafii stała się koniecznością. W 1894 roku kard. Georg Kopp wydał dekret o ustanowieniu parafii, a 8 lipca 1895 roku pierwszym proboszczem został ks. Maksymilian Krocker. Już w lipcu 1897 roku rozpoczęto budowę plebanii przy ulicy Chorzowskiej 160, a konstrukcja kościoła parafialnego w stylu neoromańskim z elementami eklektyzmu, zaprojektowanego przez Ludwiga Schneidera, trwała między 1901 a 1902 rokiem.

W roku 1935 w Dębie mieszkało 9 166 katolików, co stanowiło ponad 98% mieszkańców, obok 111 protestantów oraz niewielkiej liczby Żydów. Na terenie dębskiej parafii, przy centrum handlowym Silesia City Center, znajduje się kaplica św. Barbary, która została poświęcona w 2005 roku. Kaplica ta wybudowana została w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się maszyna wyciągowa dawniej działającej kopalni „Gottwald” i regularnie odbywają się tam nabożeństwa oraz koncerty muzyki klasycznej.

Na skrzyżowaniu ulic Dębowej i Źródlanej można zobaczyć także zabytkową kaplicę Matki Bożej, która została zbudowana w 1893 roku, dodając tym samym historycznego uroku tej okolicy.

Sport i rekreacja

Sport w tej okolicy zaczął rozwijać swoje oblicze już na początku XX wieku. W 1905 roku z inicjatywy lokalnych entuzjastów powstało Towarzystwo Sportowe Turnverein, które z upływem czasu, a konkretnie od 1906 roku, przyjęło nazwę „Mȁnner Turnverein Domb”. Kolejnym krokiem w rozwoju sportowym było utworzenie 12 lutego 1912 roku gniazda Dąb-Józefowiec w ramach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Już w pierwszym roku działalności gniazdo przyciągnęło kilkanaście osób, a w 1920 roku ich liczba wzrosła do 113. Na czoło tego ruchu stanął pierwszy prezes, Antoni Manowski, a miejsce do ćwiczeń zlokalizowane było przy ulicy Dębowej 88.

Krótką historię sportu wzbogaca również powołanie do życia klubu piłki nożnej, który nosił nazwę Club Eiche 1911. W latach międzywojennych, dokładniej w 1922 roku, jego status został zmieniony na Klub Sportowy „Dąb”. Na początku klub koncentrował swoje wysiłki jedynie na piłce nożnej, lecz z biegiem lat zaczęto rozwijać inne dyscypliny sportowe. Wyróżniały się w tym boks, hokej na lodzie, kolarstwo oraz lekkoatletyka. Oprócz tego, w okresie międzywojennym funkcjonowały także inne kluby sportowe, takie jak: Klub Szachistów „Pogoń 1924”, Robotniczy Klub Sportowy „Przyszłość” (specjalizujący się w piłce ręcznej), Klub Sportowy „Legia” (zajmujący się kolarstwem) oraz Klub Tenisowy „Baildon”.

W czasie międzywojennym, aż do września 1939 roku, gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” nieprzerwanie kontynuowało swoją działalność. Wówczas ćwiczenia miały miejsce w sokolni przy ulicy Krzyżowej. Istotnym osiągnięciem tej organizacji były sukcesy w siatkówce kobiet, przy których rozwijano również inne sportowe aktywności.

Po zakończeniu II wojny światowej sportowe życie zyskało nową dynamikę w wyniku przekształceń w klubach powiązanych z przemysłem. Już w 1945 roku zainaugurowano działalność KS Baildon, a rok później do życia powołano Klub Sportowy Kopalni „Eminencja”, który z czasem, po wielu przekształceniach, przyjął nazwę Górniczy Klub Sportowy „Dąb”. Szereg jego obiektów, w tym boisko, zlokalizowane były przy ulicy Sportowej. W GKS Dąb głównie popularnością cieszyła się piłka nożna, niemniej jednak nie zapominano o innych dyscyplinach takich jak: boks, łyżwiarstwo, lekkoatletyka, pływanie oraz piłka wodna. W 1968 roku nastąpiło połączenie GKS Dąb z klubem GKS Katowice, który został założony w 1964 roku. W wyniku tego połączenia powstał nowy, wielosekcyjny klub, który stał się właścicielem stadionu zlokalizowanego przy ulicy Bukowej.

W okresie PRL-u KS Baildon, w początkowej fazie, funkcjonował w czterech sekcjach sportowych: boksie, łyżwiarstwie figurowym, pływaniu oraz piłce wodnej. W 1969 roku powstała nowa hala sportowa przy rogu ulic Chorzowskiej i Żelaznej, która znacząco wpłynęła na rozwój zapisanych sekcji. Klub osiągnął duże sukcesy, zwłaszcza w takich dyscyplinach jak: tenis ziemny, tenis stołowy, hokej na lodzie, szermierka oraz podnoszenie ciężarów.

Bezpieczeństwo publiczne

Już w okresie międzywojennym Dąb mógł poszczycić się gminnym szpitalem, który przekształcono w 1924 roku w specjalistyczny oddział zakaźny dla pacjentów z gruźlicą. Przyjmował on 30 chorych w tym czasie. Niestety, z powodu szkód górniczych, placówka ta została zamknięta w 1934 roku. Warto wspomnieć, że w 1925 roku w Dębie rozpoczęła działalność poradnia dla matek, prowadzona przez siostry służebniczki, co świadczy o trosce o zdrowie społeczeństwa. Na rogu ulic Chorzowskiej i Żelaznej, w 1981 roku, oddano do użytku nowoczesną przychodnię.

Zgodnie z danymi z sierpnia 2020 roku, na terenie Dębu znajduje się wiele placówek medycznych, w tym:

• Przychodnia PROF-MED, oferująca zarówno gabinety podstawowej opieki zdrowotnej, jak i poradnie specjalistyczne,
• Centrum Medyczne PROF-MED/TOMMED, które jest wielospecjalistycznym ośrodkiem zdrowia z różnorodnymi poradniami, laboratorium, gabinetem stomatologicznym oraz rehabilitacyjnym,
• Klinika 2000, powstała w 1998 roku, specjalizująca się w chirurgii ogólnej oraz okulistyce,
• Śląskie Laboratoria Analityczne, oferujące punkt pobrań,
• Medycyna Dąb, klinika wyspecjalizowana w leczeniu chorób kobiecych oraz dermatologii estetycznej,
• Centrum Medyczne ENEL-MED, które zapewnia gabinety specjalistyczne, zabiegowe oraz miejsca do pobrań i szczepień,
• Centrum Medyczne Medicover Żelazna, dysponujące gabinetami specjalistycznymi oraz przedszkolem pracowni RTG.

W kontekście bezpieczeństwa publicznego Dąb w 2007 roku według statystyk w porównaniu do innych dzielnic Katowic wykazywał średni poziom bezpieczeństwa. Był 13. w kolejności pod względem bezpieczeństwa na 22 dzielnice, z wynikiem 2,67 przestępstw na 100 mieszkańców, co było lepszym wynikiem niż średnia dla całego miasta, wynosząca 3,08. Warto zauważyć, że w latach 2004-2007 odnotowano spadek przestępczości w tej części miasta, gdyż w 2004 roku wskaźnik przestępczości osiągnął 4,16 na 100 osób. W roku 2007 miało miejsce też 26 wypadków komunikacyjnych.

Warto zwrócić uwagę, że w Dębie nie ma ani posterunku policji, ani jednostki straży pożarnej. Najbliższa jednostka straży pożarnej to Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr III, mieszcząca się przy ulicy Wojewódzkiej 11. Natomiast obszar Dębu przynależy do Komisariatu II Policji, znajdującego się przy ulicy K. Iłłakowiczówny 2.

---

Oceń: Dąb (Katowice)

---