Panewniki

---

Geografia

Panewniki zlokalizowane są w zachodniej części Katowic, w obszarach administracyjnych dzielnicy Ligota-Panewniki. Należy również zaznaczyć, że fragmenty miejscowości sięgają do terenów sąsiedniej dzielnicy Piotrowice-Ochojec, obejmując także m.in. Lasy Panewnickie.

Region, w którym znajdują się Panewniki, leży w obrębie niecki górnośląskiej, a jego geologia jest zróżnicowana, osiągając budowę zrębową. W okresie karbonu obszar ten był wypełniony różnorodnymi osadami, takimi jak zlepieńce, piaskowce oraz łupki ilaste, które zawierały pokłady węgla kamiennego. Kluczowe kształty rzeźby terenu Panewnik zaczęły formować się w okresie trzeciorzędowym, kiedy płyta antyklinorium śląsko-krakowskiego uległa spękaniu, co doprowadziło do powstania m.in. rowu Kłodnicy. Rów ten rozpoczyna się na zachód od Ochojca, a jego przebieg kieruje się dalej przez tereny Ligoty i Panewniki.

W kolejnych epokach, podczas czwartorzędu, region przynajmniej dwukrotnie doświadczył działania lądolodu skandynawskiego, co wpłynęło na jego formację. Obecnie większość terenu Panewnik jest zdominowana przez piaski i żwiry fluwioglacjalne z epoki plejstoceńskiej, natomiast mniejsze partie zajmują piaski i żwiry glacjalne, wraz z głazami na glinie zwałowej. W czasie trwającego holocenu można zaobserwować procesy, które prowadzą do erozji pokryw osadów plejstoceńskich. Osady rzeczne są typowe dla dolin rzek, takich jak Kłodnica oraz Ślepiotka.

Panewniki są również położone na Wyżynie Śląskiej, w obrębie Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego, który z kolei stanowi część mezoregionu Wyżyna Katowicka (341.13). Z punktu widzenia morfologii miejscowość ta zlokalizowana jest w Rowie Kłodnicy, przy czym wysokość terenu w centralnej części ulicy Łąkowej w Starych Panewnikach wynosi 258,8 m n.p.m. Z kolei na skrzyżowaniu ulic Twardej oraz Panewnickiej w Nowych Panewnikach wysokość wynosi 270,0 m n.p.m.

Obszar Panewnik zlokalizowany jest w dorzeczu Odry, a konkretnie w zlewni Kłodnicy wraz z jej dopływami. Rzeka Kłodnica jest rzeką o charakterze podgórskim, charakteryzującą się dużymi różnicami wysokości oraz znaczną zmiennością przepływu. Rzeka ta zwinnie przepływa przez region, wzdłuż przebiegu bliskiego równoleżnikowego. Na przykład w rejonie Starych Panewnik można zobaczyć fragment Kłodnicy w jej naturalnym korycie – będący jedynym zachowanym tego typu odcinkiem w Katowicach, którego cechą są malownicze meandry oraz starorzecza.

Region ten obfituje w różnorodne zbiorowiska roślinności szuwarowej, łąkowej oraz torfowiskowej. Towarzyszą im zarośla wierzbowych zarośli, a w obszarze wyższych teras młode, mieszane drzewostany, które dominowane są przez brzozy, osiki oraz dęby.

Klimat w Panewnikach jest zbliżony do klimatu panującego w całych Katowicach. Panuje tu klimat umiarkowany przejściowy. Z danych meteorologicznych wynika, że średnia roczna temperatura w okresie 1961-2005 dla stacji położonej w sąsiednim Muchowcu wynosiła 8,1 °C, a średnia suma rocznych opadów w latach 1951-2005 osiągnęła poziom 713,8 mm.

Pierwotnie obszar Panewnik porastały rozległe lasy, które były częścią historycznej Puszczy Śląskiej. Jednakże w skutek urbanizacji oraz działalności przemysłowej, zarówno roślinność, jak i inne elementy środowiska przyrodniczego uległy znacznemu przekształceniu. Warto zaznaczyć, że wyjątkowe walory przyrodniczo-krajobrazowe przedstawia zwłaszcza kompleks Lasów Panewnickich, które są kluczowym elementem struktury ekologicznej regionu. Zachowały się tam fragmenty zbiorowisk leśnych o charakterze naturalnym.

Pod względem siedlisk dominują na tym terenie bory sosnowe oraz mieszane, a lasy leżące na północ od Panewnik, w okolicy granicy z Ligotą i Załęską Hałdą – Las Załęski, pełnią funkcję lasów liściastych.

Do obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych oraz krajobrazowych, będących istotnymi dla ochrony cennych gatunków roślin i zwierząt, a także dla zapewnienia bioróżnorodności, ekologicznej ciągłość oraz ochrony krajobrazu, można zaliczyć m.in. Stare Panewniki – rejon leśno-łąkowy o powierzchni 12,6 ha, częściowo podmokły, zlokalizowany w dolinie Rowu Panewnickiego oraz częściowo Kłodnicy. Zachowały się tam fragmenty zbiorowisk torfowiskowych i leśnych typu bór bagienny, a także zidentyfikowano obecność czterech gatunków roślin chronionych oraz wielu gatunków płazów i ptaków, które są pod ochroną.

Historia

Panewniki to miejscowość o bogatej historii, która sięga XVI wieku. Ich powstanie datuje się na około 1580 rok, z informacjami sugerującymi, że istniały już wcześniej, nawet od XIV stulecia, jak podaje Marta Chmielewska. Położone nad Kłodnicą u ujścia Ślepiotki, leżały na terenach należących do księstwa pszczyńskiego i sąsiadowały z Kuźnicą Pszczyńską, znaną później jako Stara Kuźnica. W owym czasie Panewniki mogły być osadą służebną, zajmującą się przede wszystkim produkcją panwi. Ich nazwa ukazała się po raz pierwszy w źródłach pisanych w 1586 roku w urbarzu dóbr kameralnych pszczyńskich.

W XVII wieku we wsi zaczęły funkcjonować struktury administracyjne, w tym zarząd gminny z wójtem na czele. W tym samym okresie w przysiółku Panewnik, znanym jako Kokocińca, zbudowano kuźnię, która funkcjonowała do początku XVIII wieku. W 1837 roku na jej miejscu powstały dwa piece fryszerskie. W 1620 roku historycznie odnotowano także młyn usytuowany w Panewnikach, położony przy ujściu Ślepiotki. W 1742 roku, po zakończeniu wojen śląskich, terytoria te weszły w skład Prus, stając się częścią powiatu pszczyńskiego.

Druga połowa XIX wieku przyniosła zmiany w charakterze Panewnik, które obok Ligoty zaczęły się przekształcać w miejsce wypoczynkowo-rekreacyjne. Mimo to, na przełomie XIX i XX wieku zachowały one swój pierwotny, rolniczy charakter. W 1848 roku uruchomiono hutę żelaza „Ida”, a pobliska kopalnia „Szadok” rozpoczęła dostarczanie węgla kamiennego do zakładu.

Kolejnym istotnym wydarzeniem w historii Panewnik było otwarcie pierwszej szkoły w 1828 lub 1825 roku, mieszczącej się w izbie jednego z lokalnych zagrodników, Wawrzyńca Matury. W 1840 roku wybudowano nowy, murowany budynek katolickiego warsztatu edukacyjnego, a według danych z 1855 roku w Panewnikach mieszkało już 648 osób. Ważnym punktem w historii tego miejsca były również przybycie franciszkanów w 1902 roku na zaproszenie proboszcza bogucickiego, ks. Ludwika Skowronka, który wspierał finansowo budowę kościoła i klasztoru.

Pierwszymi franciszkanami zostali o. Kamil Bolczyk i Wilhelm Rogosz. Ich pierwsza siedziba mieściła się przy ulicy Panewnickiej 439 w Starych Panewnikach. W latach 1905–1908, po wzniesieniu klasztoru oraz kościoła oo. franciszkanów, Panewniki stały się ważnym centrum kultu religijnego dla pobliskich miejscowości. W tym okresie zaczęto również wyróżniać Panewniki na Nowe i Stare.

Po I wojnie światowej w Panewnikach zorganizowano liczne instytucje społeczne oraz kulturalne, w tym Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” oraz Towarzystwo Polek. W wyniku plebiscytu przeprowadzonego 20 marca 1921 roku na Górnym Śląsku, z 825 uprawnionych mieszkańców gminy, 667 głosowało za przyłączeniem do Polski, a 147 za Niemcami.

W latach 20. i 30. XX wieku Panewniki zyskały nowe centrum, w którym usytuowano m.in. urząd gminy oraz pocztę, a także restauracje i warsztaty rzemieślnicze. W latach 1936–1958 przy klasztorze franciszkanów wybudowano także Kalwarię Panewnicką.

Podczas drugiej wojny światowej, gdy Panewniki znajdowały się pod okupacją niemiecką, wielu mieszkańców straciło życie. W Lasach Panewnickich okupanci dokonali morderstw na harcerzach oraz powstańcach, którzy bronili Katowic. Po wojnie ich ciała zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz przy ulicy Panewnickiej.

W wyniku reformy administracyjnej utworzono gminę Panewnik, formalnie powołując ją 1 grudnia 1945 roku. Z dniem 1 kwietnia 1951 roku gmina ta została włączona do Katowic w ramach zniesienia powiatu katowickiego. Po tym wydarzeniu przestano używać nazw Stary Panewnik oraz Nowy Panewnik, przyjmując ogólną nazwę – Panewniki. W latach 70. XX wieku w Kokocińcu zbudowano osiedle mieszkaniowe dla pracowników kopalni „Śląsk” oraz w latach 1980–1982 bloki mieszkalne wzdłuż Kłodnicy. Na granicy Ligoty i Panewnik rozpoczęto budowę zespołu kliniczno-dydaktycznego Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach w 1979 roku.

16 września 1991 roku Rada Miejska w Katowicach przyjęła uchwałę, która z dniem 1 stycznia 1992 roku podzieliła Katowice na 22 pomocnicze jednostki samorządowe. W ramach tego podziału powołano jednostkę samorządową nr 6 „Ligota – Panewniki”, do której włączono obszar Panewnik.

Gospodarka

Do końca XVIII wieku, obszar współczesnych Katowic, w tym Panewniki, opierał się głównie na gospodarce rolnej oraz leśnej. Jednym z pierwszych zakładów rzemieślniczych w tej części Katowic była kuźnica w Kokocińcu, która zaczęła funkcjonować na początku XVII wieku. Do roku 1670 kuźnica ta była dzierżawiona przez nieznanego kuźnika, a następnie przeszła pod zarząd dominium pszczyńskiego. W XVIII wieku działalność kuźnicy zakończono.

Wraz z nadejściem XIX wieku industrializacja miała wpływ na rozwój Panewnik, chociaż w porównaniu do innych południowych dzielnic Katowic ten obszar rozwijał się w ograniczonym stopniu. Obecnie można zauważyć, że rozwój gospodarczy tej części miasta był mniej intensywny. W tym okresie w gminie Panewniki znajdowała się tylko jedna huta żelaza – „Ida”, która pozyskiwała węgiel kamienny z pobliskiej kopalni „Szadok”. Oprócz huty i kopalni, w połowie XIX wieku działały również dwa warsztaty rzemieślnicze i dwa zajazdy.

W latach międzywojennych Panewniki zachowały charakter dzielnicy częściowo rolniczej. Sytuacja zaczęła się zmieniać w latach 70. XX wieku, kiedy to w Starych Panewnikach, w rejonie ulic Kuźniczej i Owsianej, funkcjonowała fabryka elementów domów z wielkiej płyty. Po roku 1989, w miejsce Fabryki Domów, na terenie Panewnik zaczęły powstawać nowe firmy. W 1992 roku utworzono PBU „Panewnik”, która specjalizuje się w produkcji elementów prefabrykowanych z betonu i żelbetu.

Obecnie Panewniki są miejscem aktywności gospodarczej, gdzie lokalizują się znaczące firmy. Według stanu na połowę 2023 roku, znajdują się tam m.in. dystrybutor elementów stalowych Stalprofil (ul. Owsiana 60a) oraz producent części samochodowych Autoneum Poland (ul. Owsiana 60a).

Transport

W Panewnikach nie znajdziemy żadnej drogi krajowej ani wojewódzkiej, ale kluczowymi ulicami w tej miejscowości są Panewnicka oraz Owsiana. Drogi te zostały zaklasyfikowane jako trasy zbiorcze, co jest wynikiem ich parametrów technicznych, które nie pozwalają na przypisanie im statusu dróg klasy G. Drogi zbiorcze pełnią funkcję łączenia różnych jednostek strukturalnych. Warto zaznaczyć, że ulica Panewnicka odgrywa istotną rolę w tej części miasta, gdyż łączy Katowice z Rudą Śląską i stanowi drogę powiatową.

Do najważniejszych dróg w Panewnikach należą również:

• Ulica Kijowska – łącząca Nowe Panewniki z północą, prowadząca do Kokocińca przez osiedle Franciszkańskie; to także droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z),
• Ulica Krucza – ten odcinek łączy zachodnią część Nowych Panewnik z Kokocińcem; również droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z),
• Ulica Medyków – prowadzi z Nowych Panewnik do zachodniej części Nowej Ligoty oraz Zadołu, biegnąc przez tereny szpitali i kampusu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach; to również droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z).

Transport publiczny w granicach Panewnik jest dostępny wyłącznie w postaci połączeń autobusowych, które są organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM). Głównym operatorem linii na terenie dzielnicy jest PKM Katowice. Z informacji na połowę 2023 roku wynika, że z przystanku Panewniki Skrzyżowanie, który dysponuje dwoma stanowiskami, odjeżdżają cztery linie autobusowe, w tym jedna nocna. Te połączenia umożliwiają łatwy dostęp do innych części Katowic.

Architektura i urbanistyka

Historyczna zabudowa Panewnik ma swoje korzenie w rejonie, gdzie Ślepiotka wpływa do Kłodnicy. Do połowy XVIII wieku, wiejska osada była zagęszczona wzdłuż ulic Panewnickiej oraz Owsianej, w Starych Panewnikach, Wymysłowie, a także wzdłuż ulicy Kruczej w Kokocińcu. Kolejne mapy z końca XVIII i początków XIX wieku dokumentowały stopniowy rozwój gęstości zabudowy w tym samym terenie.

Wzdłuż ulicy Panewnickiej można znaleźć wiele wiejskich chałup z XIX wieku, w tym chatę Mrowców, usytuowaną przy ulicy Braci Wieczorków 17. Budynek ten składa się z drewnianej części mieszkalnej oraz murowanej obórki. W połowie XIX wieku, w Panewnikach powstał również zajazd, który później stał się domem „Maria” (ul. Panewnicka 374b), znanym z charakterystycznych drewnianych arkad.

Na początku XX wieku w Panewnikach, na wschodnim terenie, wzrósł klasztor oo. Franciszkanów, a okolice nazwano Nowym Panewnikiem, w przeciwieństwie do pierwotnej osady, określanej jako „Stare Panewniki”. Wyjątkową budowlą jest neoromańska bazylika pw. św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP, zaprojektowana przez o. Mansuetusa Fromma, która wyróżnia się dwiema wieżami, rozetą nad wejściem oraz witrażami. Na kopule znajduje się miedziana figura św. Franciszka. Od 1974 roku, kościół ten uzyskał tytuł bazyliki mniejszej.

Za kompleksem kościelnym rozszerza się Kalwaria Panewnicka, rozciągająca się na powierzchni 8 ha, z 14 stacjami Drogi Krzyżowej oraz 15 kaplicami różańcowymi, stanowiąca istotne miejsce kultu.

Okres lat 1945–1989 charakteryzował się silnym procesem urbanizacji zarówno Zadola, jak i Ligoty, a także Panewnik oraz Kokocińca. W tym czasie kontynuowano rozbudowę Starych Panewnik w kierunku wschodnim, a nowoczesne osiedla mieszkaniowe zaczęły powstawać między dawnymi gospodarstwami we Wymysłowie oraz Kokocińcu. W latach 70. XX wieku, w Kokocińcu zbudowano osiedle dla pracowników kopalni „Śląsk”, obejmujące ulice Kruczą, Zieloną, Kijowską oraz J. Wybickiego. Po 1989 roku rozwój Panewnik przybrał na sile, prowadząc do powstania wielu nowych osiedli, szczególnie między Starymi Panewnikami a Kokocińcem.

Kultura

Organizacja działalności kulturalnej w Panewnikach zyskała na sile od okresu międzywojennego. W 1923 roku założony został chór „Wanda”, który nie tylko występował w koncertach, ale również regularnie odbywał przedstawienia amatorskie. W 1935 roku, z inicjatywy ojców franciszkanów i przy wsparciu huty „Pokój”, a także spółki Hohenlohe i cementowni „Grodziec”, powstał Dom Związkowy.

W tym miejscu, mieszczącego się przy ulicy Związkowej 20, miały miejsce liczne wykłady, wieczornice oraz różnorodne spotkania. W budynku tym znajduje się Muzeum Misyjne, które przybliża historię Zakonu Braci Mniejszych i ich związek z nowoczesnymi misjami, nawiązującymi do wypraw św. Franciszka z Asyżu.

Od 1972 roku w dawnym ratuszu panewnickim, zlokalizowanym przy ulicy Panewnickiej 75, mieściła się Filia nr 7 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach, która z czasem została przeniesiona na ulicę Franciszkańską 25.

W latach 1990–2003 oraz 2008–2019 w Panewnikach odbywał się Festiwal Piosenki Ekologicznej, znany jako Ekosong. Festiwal ten miał miejsce corocznie na obszarze Kalwarii Panewnickiej, przed VII Stacją Drogi Krzyżowej, organizowanej przez franciszkanów z Prowincji Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zakonu Braci Mniejszych w Katowicach.

Oświata i instytucje

W Panewnikach historia edukacji sięga XIX wieku, kiedy to w 1828 roku powstała pierwsza szkoła w wiejskim zagrodzie Wawrzyńca Matury. Zaledwie kilkanaście lat później, w 1840 roku, zbudowano nowy budynek szkoły przy dzisiejszej ulicy Panewnickiej 435, który zyskał wsparcie ze strony księcia pszczyńskiego. Budynek ten pełnił swoje edukacyjne funkcje aż do wybudowania nowego gmachu w 1913 roku, chociaż niektóre źródła wskazują na możliwość jego użytkowania do lat 30. XX wieku.

W 1908 roku gmina Panewniki podjęła decyzję o stworzeniu katolickiej szkoły w rejonie Kokocińca, która oddana została do użytku w 1913 roku, a według innych informacji być może już w 1912. Szkoła ta znana jest obecnie jako Szkoła Podstawowa nr 9 im. J. Brzechwy w Katowicach, a jej siedziba znajduje się pod adresem ul. Panewnicka 172.

W połowie 2023 roku w Panewnikach funkcjonowały następujące placówki edukacyjne, oferujące zarówno podstawowe, jak i wyższe szczeble kształcenia:

• Niepubliczna Specjalna Szkoła Podstawowa „Arka Noego” (ul. Gromadzka 59),
• Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Brzechwy w Katowicach (ul. Panewnicka 172),
• Szkoła Podstawowa nr 67 z Oddziałami Integracyjnymi im. Komisji Edukacji Narodowej w Katowicach (ul. Zielona 5).

Na granicy Ligoty i Panewnik, przy ulicy Medyków, zlokalizowany jest istotny kompleks instytucji opieki zdrowotnej, w tym Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka im. św. Jana Pawła II, które zostało otwarte 29 maja 1999 roku i jest jednym z największych szpitali dziecięcych w Polsce, a jego adres to ul. Medyków 16. Kolejną ważną placówką jest Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. Kornela Gibińskiego, które funkcjonuje od 19 sierpnia 1974 roku, wcześniej jako Centralny Szpital Kliniczny; znajduje się pod adresem ul. Medyków 14.

Obie te placówki są częścią Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, co podkreśla ich znaczenie w systemie opieki zdrowotnej regionu.

Religia

W Panewnikach, dominującą wspólnotą religijną jest kościół rzymskokatolicki, a zanim tereny te zyskały na znaczeniu, wierni pierwotnie przynależeli do parafii św. Wojciecha w Mikołowie, która znajdowała się w diecezji krakowskiej.

Franciszkanie, którzy przybyli do Panewnik w 1902 roku, osiedlili się na ulicy Panewnickiej 439, dokładnie w Starych Panewnikach. Już 4 października 1905 roku rozpoczęto budowę klasztoru oraz świątyni oo. franciszkanów, która została konsekrowana 19 lipca 1908 roku przez kardynała Georga von Koppa. W tym samym roku zainicjowano coroczną tradycję budowy panewnickiej stajenki betlejemskiej.

W 1914 roku franciszkanie z Panewnik przejęli odpowiedzialność za duszpasterstwo w Panewnikach, a także w Ligocie i Piotrowicach. Przekazanie tych obowiązków odbyło się jednak bez powoływania odrębnej wspólnoty parafialnej, która formalnie powstała dopiero 1 września 1933 roku, zaś status pełnoprawnej parafii uzyskała 12 lutego 1934 roku.

Po zakończeniu II wojny światowej klasztor w Panewnikach zyskał nową rolę, stając się ośrodkiem kształcenia dla przyszłych członków zakonu. W okresie od 1949 do 1970 roku działało tu Studium Teologiczne, a od 1970 roku funkcjonuje Wyższe Seminarium Duchowne Braci Mniejszych w Katowicach, z siedzibą przy ulicy Panewnickiej 76.

W 1909 roku z Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Niepokalanie Poczętej przybyły pierwsze siostry do Panewnik, które zamieszkały w budynkach usytuowanych na rogu ulic Panewnickiej i Medyków. Rok 1921 przyniósł im zmianę lokalizacji do Domu św. Anny, znajdującego się obok klasztoru franciszkanów. W 1934 roku zapoczątkowano budowę klasztoru sióstr służebniczek przy ulicy Panewnickiej 63, a siostry powróciły do gmachu po zakończeniu budowy w 1950 roku. Do 1969 roku dobudowano również budynek Okręgowego Szpitala Kolejowego w Katowicach.

W 1958 roku ojcowie franciszkanie przejęli budynek starej restauracji Waleski Schwertfeger, znajdujący się na ulicy Panewnickiej 463. W nowym miejscu otworzono kaplicę św. Antoniego z Padwy oraz dom zakonny. 22 marca 1981 roku utworzono osobną parafię, wydzieloną z istniejącej parafii panewnickiej.

4 czerwca 2023 roku abp Wiktor Skworc dokonał uroczystego poświęcenia nowego kościoła parafialnego, który zastąpił dotychczasowy budynek. Dodatkowo, przy ulicy Panewnickiej 45 znajduje się cmentarz komunalny, który wzbogaca kulturowy krajobraz tej okolicy.

Sport i rekreacja

W Panewnikach można korzystać z bogatej oferty działalności sportowo-rekreacyjnej, która angażuje mieszkańców oraz odwiedzających. Na szczególną uwagę zasługują Lasy Panewnickie oraz park Zadole, które są doskonałymi miejscami do relaksu i aktywności fizycznej. Dodatkowo, na terenie Panewnik funkcjonują także rodzinne ogrody działkowe, które sprzyjają wspólnemu spędzaniu czasu.

W obrębie Lasów Panewnickich znaleźć można szlaki rowerowe oraz turystyczno-krajoznawcze, takie jak:

• Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej,
• Szlak Żwakowski,
• Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK.

Od 2012 roku w tych malowniczych lasach odbywa się także Panewnicki Bieg Dzika, który jest organizowany przez Akademię Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach. To wydarzenie sportowe przyciąga licznych uczestników i miłośników biegania.

Jeśli chodzi o lokalne kluby sportowe, pierwszym, który powstał w tej dzielnicy, było Pierwsze Towarzystwo Sportowe Panewniki, założone w 1925 roku. Na początku klub ten koncentrował się na piłce nożnej, a jego działalność trwała do 1939 roku. Po wojnie, w 1945 roku, został reaktywowany przez Emmanuela Koczurowskiego, przyjmując nazwę LZS Panewnik od 1950 roku.

W międzyczasie, w latach 1922–1939 w Panewnikach istniały łącznie trzy organizacje sportowe, a na początku 2007 roku działały tutaj już tylko dwie. Historia sportu w Panewnikach jest zatem bogata i różnorodna, co dowodzi pasji i zaangażowania lokalnej społeczności.

---

Oceń: Panewniki

---