Ulica Tadeusza Kościuszki w Katowicach

Ulice i place

Ulica Tadeusza Kościuszki to jedna z najważniejszych dróg w Katowicach, a zarazem najdłuższa w mieście. Ta kluczowa arteria komunikacyjna stanowi istotny element miejskiego krajobrazu, łącząc różne dzielnice oraz umożliwiając swobodne poruszanie się mieszkańcom oraz turystom.

Ulica Kościuszki, w przeszłości znana jako Beatestraße do 1922 roku oraz Höferstraße w latach 1939–1945, rozpoczyna się w Śródmieściu, gdzie znajduje się wiele ważnych instytucji, sklepów i restauracji. W miarę przesuwania się na południe, droga ta przebiega przez Brynów-Osiedle Zgrzebnioka, gdzie mieszkańcy mogą korzystać z bogatej oferty rekreacyjnej.

W dalszej części trasy ulica prowadzi do Piotrowic-Ochojca, docierając następnie do Mikołowa, gdzie zmienia swoją nazwę na ulicę Katowicką. Dzięki temu zapewnia dostęp do różnych regionów i ułatwia codzienne życie w aglomeracji.

Przebieg

Ulica Tadeusza Kościuszki w Katowicach ma swój początek w Śródmieściu, gdzie spotyka się z takimi ulicami jak: Św. Jana, Wojewódzka oraz Jana Kochanowskiego. Znajduje się tu również Kinoteatr Rialto, który stanowi lokalny punkt odniesienia.

W kolejnych etapach swojego przebiegu, ulica krzyżuje się z ulicą Mikołaja Kopernika i ulicą Jagiellońską, a wszystko to ma miejsce w okolicy placu Karola Miarki. Ulik Kościuszki kontynuuje swój bieg, przechodząc wzdłuż innych ważnych ulic, takich jak: PCK, Powstańców oraz Józefa Poniatowskiego, aż do ul. Mikołowskiej oraz Marcina Szeligiewicza.

Przechodząc przez wiadukt nad autostradą A4, gdzie znajduje się aleja Górnośląska, ulica Kościuszki biegnie wzdłuż Parku im. Tadeusza Kościuszki. Z tego miejsca można dostrzec zabudowania znajdujące się w osiedlu Alfonsa Zgrzebnioka oraz Osiedlu Ptasim.

W sąsiedztwie ulicy Rolnej, Kościuszki łączy się z ulicą Brynowską, przyjmując jednocześnie numer 81 drogi krajowej. To miejsce charakteryzuje się także zlokalizowaną w pobliżu pętlą tramwajową, co czyni je ważnym punktem komunikacyjnym.

W Piotrowicach ulica Kościuszki przecina się z jedną z kluczowych dróg – ulicą Armii Krajowej. Po przejściu przez wiadukt w okolicy linii kolejowej prowadzącej do Tychów, kontynuuje swoją trasę, ponownie łącząc się z ulicą Zygmunta W. Jankego. Następnie, trasa prowadzi przez Lasy Panewnickie, gdzie krzyżuje się z ul. Owsianą (prowadzącą do Starej Ligoty) oraz ul. Pstrągową (w kierunku Zarzecza). Ostatecznie, ulica tworzy granicę miasta, a w Mikołowie zmienia swoją nazwę na ulicę Katowicką.

Historia

Przebieg ulicy Tadeusza Kościuszki, zaczynającej się od Brynowa i prowadzącej wzdłuż parku im. T. Kościuszki do centrum Katowic, został określony w pierwszej ćwierci XIX wieku, prawdopodobnie pomiędzy latami 1812 a 1827. Na początku swoją funkcję pełniła jako droga transportowa, służąca do przewozu węgla wydobywanego w Kopalni Beata do centralnych części osady. W czasach przed nadejściem linii kolejowej drogę tę przedłużała obecna ulica Pocztowa. Mieszkańcy nazywali ją często drogą „na Brynów” lub „na kopalnię Beata”. Nawet po przyznaniu Katowicom praw miejskich w 1865 roku, ciąg ten nie przypominał miejskiej ulicy. Była to zwykła, nieutwardzona droga, przechodząca przez pola należące do rodzin Warzecha, Weichmann oraz Zaionc (lub Zaianz) i przez dobra Winklerów, mijające również niewielkie cegielnie.

Z upływem lat, przy drodze zaczęły wyrastać pierwsze kamienice oraz inne budynki. Do końca XIX wieku zdołano stworzyć zwartą zabudowę do wysokości dzisiejszego Placu Miarki, a nieliczne budynki sięgały nieco wyżej. Przed wybuchem I wojny światowej, ciąg ulicy rozciągał się aż do obecnego odcinka ulicy Poniatowskiego. W miarę podziału starych działek zaszła potrzeba zmiany numeracji, co miało miejsce w 1906 roku, kiedy to przyznano nowe numery, które są wciąż aktualne.

W dniu 13 października 1890 roku, podczas posiedzenia Rady Miasta Katowice, nadano tej ulicy nazwę Beatestraße. Po przyłączeniu Katowic do Polski w 1922 roku, zmieniono ją na ulicę Tadeusza Kościuszki. Warto dodać, że podczas II wojny światowej chwilowo nosiła imię Karla Hoefera (niem. Höferstrasse), który był głównym dowodzącym proniemieckim siłom walczącym z powstańcami śląskimi. Po wojnie przywrócono nazwę Tadeusza Kościuszki, a ulica została wydłużona aż do granicy z Mikołowem.

W latach międzywojennych przy ulicy Tadeusza Kościuszki miały swoje siedziby różne instytucje, takie jak jadalnia Pawła Wielocha (numer 1), spółka budowlana Karola Korna (numer 42) czy biuro Huty Poldi (ul. T. Kościuszki 22). Ponadto, na tym odcinku znalazły się biura techniczne Szmidt i Stiebing (numer 45), Śląskie Kamieniołomy Sp. z o.o. (ul. T. Kościuszki 1a), oraz wiele innych znaczących działalności, w tym restauracje, drukarnie i szkoły.

W 1925 roku, w pobliżu ujścia dzisiejszej (ślepej) ulicy Fiołków, zbudowano stadion sportowy klubu Pogoń Katowice, znany obecnie jako Stadion AWF Katowice. Z kolei, w 1953 roku na tym miejscu powstała Hala Parkowa, która została przekształcona w 1975 roku na atelier filmowe. W 1912 roku, na końcu linii tramwajowej inaugurującej swoją działalność tego samego roku, zbudowano halę zajezdni tramwajowej, która obsługiwała połączenia do centrum Katowic.

Opis ulicy T. Kościuszki pojawia się również w powieści Wilhelma Szewczyka pt. „Ptaki ptakom”, przedstawiającej wydarzenia z pierwszych dni września 1939: „I znowu ta niesamowita, wymarła ulica Kościuszki, ciemna, rozpaczliwie długa, gdy trzeba było nią iść prawie po omacku, w lęku o każdy głośniejszy stuk podeszwy…”

Wiedo, że ulica występuje również w książce dla młodzieży Alfreda Szklarskiego pt. „Sobowtór profesora Rawy”, gdzie można odnaleźć piękny opis z dnia 20 lipca 1962: „Skąpana w deszczu brukowana nawierzchnia ulicy Kościuszki skrzyła się w świetle latarń jarzeniowych, które niczym kryształowy różaniec pięły się ku południowej dzielnicy miasta.”

Ulica ta była także tłem sekwencji przedstawiającej wjazd żołnierzy do Katowic w filmie fabularnym „Krzyż Walecznych” w reżyserii Kazimierza Kutza (1958; nowela Pies). W ostatnich latach, przy ul. Tadeusza Kościuszki 9, działa biuro podróży Juwentur, natomiast pod numerem 2 od 1945 roku znajduje się zakład optyczny; w 1963 roku z kolei uruchomiono wytwórnię balustrad i witraży pod numerem 54.

W styczniu 2005 roku na budynku pod numerem 56 umieszczono tabliczkę pamiątkową ku czci artysty Andrzeja Szewczyka, a w 2008 roku odsłonięto tablicę poświęconą Aleksandrze Śląskiej, aktorce, która urodziła się i wychowała w pobliskiej kamienicy przy rogu ul. Tadeusza Kościuszki oraz ulicy Józefa Poniatowskiego. W 2011 roku, zgodnie z uchwałą Rady Miasta Katowice nr VIII/130/11, skwerowi u zbiegu ulic T. Kościuszki i ulicy Brynowskiej nadano nazwę plac Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, a uchwała weszła w życie 7 czerwca 2011 roku.

Opis

Ulica Tadeusza Kościuszki w Katowicach rozciąga się od autostrady A4, biegnącej w kierunku alei Górnośląskiej, aż do ulicy Brynowskiej. Jest to droga publiczna, która charakteryzuje się jednojezdniowym przekrojem technicznym klasy Z. W podziemiach tej ulicy znajdują się wodociągi o średnicach Ø 400 mm i Ø 160 mm, które są zarządzane przez Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, a także kanał do odprowadzania ścieków o średnicy Ø 500 mm.

W planach jest także budowa Parku Wodnego w pobliżu skrzyżowania z ulicą Alfonsa Zgrzebnioka. Natężenie ruchu na odcinku ulicy T. Kościuszki pomiędzy ulicami Świętego Huberta a Rolną wynosi aż 2323 pojazdy w godzinie szczytu popołudniowego. Ulica ta leży w sąsiedztwie Fabryki Maszyn Górniczych („Famur”), co czyni ją istotnym punktem w układzie komunikacyjnym.

Obiekty nieistniejące

  • modernistyczny budynek przy ul. T. Kościuszki 1,
  • modernistyczny budynek przy ul. T. Kościuszki 1a.

Obiekty zabytkowe

Ulica Tadeusza Kościuszki jest także domem dla wielu obiektów o historycznym znaczeniu:

Instytucje

Wzdłuż ulicy Tadeusza Kościuszki znajduje się wiele instytucji oraz różnorodnych obiektów:

  • Regionalne Centrum Informacji Europejskiej (ul. Kościuszki 6),
  • Międzynarodowy Książęcy Klub Fryzjerstwa (ul. Kościuszki 8),
  • cukiernia Karkowska (ul. Kościuszki 10),
  • NZOZ Centrum Medyczne Anima (ul. Kościuszki 16),
  • Centrum Obrotu Wyrobami Hutniczymi i Złomem Silesia Steel (ul. Kościuszki 18/6),
  • NZOZ Centrum Medycyny i Psychoterapii Medpress (ul. Kościuszki 19/3),
  • Ośrodek Terapii Jąkania (ul. Kościuszki 24/5),
  • Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach (ul. Kościuszki 30),
  • Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa (ul. Kościuszki 30),
  • Zrzeszenie Prywatnego Handlu i Usług (Doradztwo prawno – podatkowe) (ul. Kościuszki 31),
  • Oddział Związku Kynologicznego w Polsce (ul. Kościuszki 42),
  • Delegatura Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (ul. Kościuszki 43),
  • Ośrodek Pomocy Kryzysowej Stowarzyszenia SPES (ul. Kościuszki 46),
  • Szkoła Językowa Project (ul. Kościuszki 50/4),
  • stadion AWF Katowice (ul. Kościuszki 84),
  • siedziba Polskiego Związku Biathlonu (ul. Kościuszki 84),
  • Instytucja Kultury Estrada Śląska (ul. Kościuszki 88),
  • bloki mieszkalne z lat 70. XX wieku (ul. T. Kościuszki i ul. A. Kostki-Napierskiego),
  • Zakład Zieleni Miejskiej (ul. Kościuszki 138),
  • Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 2 Państwowej Straży Pożarnej (ul. Kościuszki 189),
  • Fabryka Elementów Napędowych FENA (Zarząd Przedsiębiorstwa) (ul. Kościuszki 191),
  • Śląska Federacja Sportu (ul. Kościuszki 191),
  • poradnia leczenia schorzeń tarczycy (ul. Kościuszki 255),
  • Zajazd Gościniec Śląski (ul. Kościuszki 352),
  • stacje benzynowe, miejsca noclegowe; kancelarie adwokackie, salony samochodowe, banki i instytucje finansowe.

Przypisy

  1. MichałM. Bulsa, BarbaraB. Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 61-64, 2018 r.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl, 2011 r.
  3. Katarzyna Łakomy, Wille miejskie Katowic, Katowice: Muzeum Śląskie, 2011 r.
  4. Wojciech Janota, Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010 r.
  5. Urząd Miasta Katowice: Katowice - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. www.bip.um.katowice.pl, 2011 r.
  6. Tomasz Taczewski, Współczesna architektura Katowic, Katowice: Wydawnictwo GIA, 2002 r.
  7. Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003 r.
  8. Anna Malinowska, Katowice mieszczańskie i zielone. W: Spacerownik po Śląsku, Zagłębiu i Podbeskidziu. AGORA SA, 2009 r.
  9. Marek Wojcik: "Z Katowic do Brwinowa droga prosta", czyli o początkach ulicy Kościuszki, w: "Kronika Katowicka", czerwiec 2017 r.
  10. J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995 r.
  11. Urząd Miasta: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w obszarze fragmentu terenu górniczego Katowickiego Holdingu Węglowego S.A., www.bip.katowice.eu, 2011 r.
  12. Urząd Miasta Katowice: Protokół nr 47/10 z posiedzenia Komisji Górniczej Rady Miasta Katowice. www.bip.um.katowice.pl, 2011 r.
  13. Gauhauptstadt Kattowitz, bearb. und herausg. Stadtvermessungsamt, 1942 r.
  14. Regionalne Centrum Informacji Europejskiej w Katowicach. www.rcie.katowice.pl, 2011 r.
  15. Kinoteatr Rialto. www.rialto.pl, 2011 r.
  16. Zasada Marcin, Filmowy szlak Kutza: debiut z zapomnianym krajobrazem, w: Dziennik Zachodni, 27.04.2012 r.
  17. Wilhelm Szewczyk, Ptaki ptakom. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967 r.
  18. Alfred Szklarski, Sobowtór profesora Rawy. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1970 r.
  19. Jerzy Abramski, Ulice Katowic. Zawiercie: Graf-Mar, 2000 r.
  20. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl, 2011 r.
  21. Plac Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. www.katowice.eu, 2011 r.
  22. Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach. www.wup-katowice.pl, 2011 r.
  23. Estrada Śląska. www.estradaslaska.pl, 2011 r.
  24. Gościniec Śląski. www.meteor.turystyka.pl, 2011 r.

Oceń: Ulica Tadeusza Kościuszki w Katowicach

★★★★★
Średnia ocena:4.81 Liczba ocen:16