Rezerwat przyrody Ochojec

---

Historia

Rezerwat przyrody Ochojec ma swoje korzenie w decyzji Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, który 26 marca 1982 roku wydał zarządzenie o jego utworzeniu (M.P. z 1982 r. nr 10, poz. 74). Warto zauważyć, że jest to drugi rezerwat przyrody w obrębie Katowic, po rezerwacie „Las Murckowski”, oraz pierwszy rezerwat florystyczny, który powstał w granicach ówczesnego województwa katowickiego.

Położenie

Rezerwat, który jest omawiany, znajduje się w granicach Katowic, a dokładnie w dzielnicy Piotrowice-Ochojec. Mieści się on w malowniczym kompleksie znanym jako Lasy Murckowskie. Powierzchnia rezerwatu wynosi 25,79 ha, chociaż w oficjalnym akcie powołującym podawano nieco większą wartość, wynoszącą 26,77 ha.

Obszar ten obejmuje wybrane części oddziałów leśnych 41, 52 i 53, które są częścią leśnictwa Ochojec, zarządzanego przez Nadleśnictwo Katowice. Dodatkowo, rezerwat zajmuje przeważającą część działki ewidencyjnej nr 120, co podkreśla jego znaczenie ekologiczne w regionie. Nadzór nad tym cennym obszarem sprawuje Regionalny Konserwator Przyrody w Katowicach.

Teren rezerwatu usytuowany jest na wysokości od 286 do 300 m n.p.m., co przyczynia się do jego różnorodności biologicznej oraz wyjątkowych warunków siedliskowych.

Geologia

Rezerwat przyrody Ochojec to obszar o bogatej geologii, usytuowany w mezoregionie Wyżyny Katowickiej. Leży w zachodniej części Płaskowyżu Katowickiego, w obrębie Rowu Kłodnicy oraz doliny Ślepiotki. Podłoże geologiczne tego terenu składa się głównie z górnokarbońskich iłołupków, łupków oraz piaskowców, które są pokryte cienką warstwą osadów powstałych w okresie czwartorzędowym.

Osady te obejmują plejstoceńskie piaski oraz gliny pochodzenia wodnolodowcowego i morenowego, a także holoceńskie nanoszone aluwia w dolinie Ślepiotki. Na tym obszarze występują przede wszystkim gleby bielicowe, które są klasyfikowane jako średnio lub słabo zbielicowane. Zazwyczaj są one kwaśne lub bardzo kwaśne.

Warto zauważyć, że w dolinie Ślepiotki rozwinął się także kompleks bardziej żyznych i wilgotnych gleb mułowych, torfowych oraz murszowych, co dodatkowo podkreśla różnorodność geologiczną tego rezerwatu. Zróżnicowanie warunków glebowych wpływa na bogactwo fauny i flory tego unikalnego obszaru.

Roślinność rezerwatu

Rezerwat przyrody Ochojec to miejsce o niezwykle bogatej roślinności, w którym zidentyfikowano aż sześć zbiorowisk leśnych oraz pięć nieleśnych. Z dominacją występują zbiorowiska leśne, w których wiek drzew sięga 100-120 lat. Największe powierzchnie zajmuje kontynentalny bór mieszany (Querco roboris-Pinetum) z dębem szypułkowym oraz sosną pospolitą, a także łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum) z olszą czarną oraz bagienny bór trzcinnikowy (Calamagrostio villosae-Pinetum), w którym dominują sosna pospolita oraz świerk pospolity.

W dolinie Ślepiotki można odnaleźć typowo rozwinięte płaty szuwaru skrzypowego (Equisetetum limosi), szuwaru szerokopałkowego (Typhetum latifoliae) oraz szuwar sitowia leśnego (Scirpetum sylvatici). W obszarach bogatych w wilgoć występują również płaty roślinności z niesprecyzowanym składem gatunkowym, co jest wynikiem częstych zmian lokalnych warunków wodnych.

W granicach rezerwatu stwierdzono obecność ponad 230 gatunków roślin naczyniowych, co przyciąga uwagę. W grupie tej znajdują się cztery gatunki objęte ochroną prawną, takie jak ciemiężyca zielona, kalina koralowa, konwalia majowa oraz kruszyna pospolita. Oprócz tego występuje tu 14 gatunków górskich oraz cztery gatunki uznawane za rzadkie na poziomie lokalnym, wśród nich bobrek trójlistkowy, kokoryczka okółkowa, siedmiopalecznik błotny oraz tojeść bukietowa. Gatunki leśno-zaroślowe stanowią przeszło 49% całkowitej liczby, natomiast 21% stanowią gatunki łąkowe. Drugorzędny udział mają gatunki wodne, nadwodne (17%), ruderalne i segetalne (10%) oraz torfowiskowe (3%).

Mimo że rezerwat znajduje się w granicach administracyjnych stolicy województwa śląskiego, jego przyrodnicza wartość jest nieoceniona. Jest to jedno z nielicznych w Polsce stanowisk liczydła górskiego poza terenami górskimi, co sprawiło, że obszar ten został objęty specjalną ochroną właśnie ze względu na tę roślinę.

Liczydło górskie w rezerwacie rośnie najliczniej w ponadstuletnim drzewostanie olchowym zlokalizowanym w oddziale 41. W 1993 roku odkryto tam ponad 50 kwitnących osobników, które zawiązywały owoce. W tym czasie, gatunek ten został znaleziony również na sześciu kolejnych, rozproszonych stanowiskach, gdzie łącznie kwitło około 15 osobników. Populacja tego gatunku wykazuje tendencję wzrostową, a w 2003 roku ich liczba wzrosła do ponad 500 roślin. Obecnie stanowi to największe nagromadzenie tego gatunku w Europie, które znajduje się poza obszarami górskimi.

W 2009 roku rezerwat zyskał także nowe znaczenie, kiedy to po raz pierwszy w Polsce opisano tutaj występowanie grzyba Daldinia decipiens.

Fauna

Fauna rezerwatu jest wciąż w dużej mierze nieodkryta, co sprawia, że stanowi ona interesujący obiekt badań dla zoologów i entuzjastów natury. W 1997 roku zarejestrowano tu łącznie 61 gatunków kręgowców. Z listy tej wyróżniają się następujące grupy:

• 16 gatunków ssaków,
• 35 gatunków ptaków,
• 3 gatunki gadów,
• 7 gatunków płazów.

Bezkręgowce, które są obecne w tym ekosystemie, obejmują 9 gatunków mięczaków, 4 gatunki pajęczaków oraz ponad 150 gatunków owadów, co podkreśla bogactwo biodiverstytetu regionu.

Wśród płazów można zauważyć m.in. traszkę zwyczajną, ropuchę szarą, ropuchę zieloną oraz rzekotkę drzewną. Gady reprezentowane są przez jaszczurki, takie jak zwinka i żyworodna. Ornitofauna tego miejsca jest stosunkowo bogata i obejmuje m.in. sierpówkę, dzięcioła dużego, kwiczoła strzyżyk, rudzika, mysikrólika, a także trznadla oraz kruka i bażanta.

W odniesieniu do ssaków, dominuje tu zróżnicowanie gatunkowe, głównie w kategorii mniejszych zwierząt, takich jak ryjówka aksamitna, kret, jeż oraz łasica. W rezerwacie można także spotkać większe gatunki, w tym dziki, sarny oraz daniele.

Zagrożenia

W 2001 roku ujawniono, że władze Katowic planowały budowę dwupasmowej drogi, która miałaby połączyć centrum miasta z południowymi dzielnicami, w tym Podlesiem oraz Kostuchną. Projekt ten miał na celu odciążenie innych głównych tras w kierunku południowym, jednak jego realizacja wiązałaby się z poważnymi konsekwencjami dla rezerwatu, w tym z zagładą najcenniejszych stanowisk liczydła górskiego. Protests against the project were organized by local residents and ecological organizations, such as Pracownia na rzecz Wszystkich Istot and the Residents’ Association „Polana”.

Rezerwat nie dysponuje planem ochrony, co jest problematyczne w kontekście zagrożeń dla jego cennych ekosystemów. Na mocy wprowadzonych w czerwcu 2014 roku zadań ochronnych, obszar ten objęto ochroną czynną na okres pięciu lat. Jest to krok w kierunku zabezpieczenia jego unikalnych walorów przyrodniczych, chociaż wymaga dalszych działań i planowania, aby zapewnić długotrwałą ochronę.

Turystyka

Rezerwat przyrody Ochojec to miejsce, które zachwyca swoją różnorodnością biologiczną oraz naturalnym pięknem. Dla wszystkich miłośników aktywnego wypoczynku ważnym punktem jest szlak turystyczny PTTK koloru czarnego – Szlak Ochojski, który przebiega wzdłuż południowej granicy rezerwatu.

---

Oceń: Rezerwat przyrody Ochojec

---