Wilhelmina (Katowice)

---

Geografia

Wilhelmina, znajdująca się w Katowicach, ma dość interesujące położenie geograficzne. Graniczy ona od północnej strony z kolonią Helgoland, od wschodu z Uthymanem oraz Stawiskami. Na południu sąsiaduje z Janowem, natomiast od zachodu z Bagnem i Zawodziem.

Osada ta usytuowana jest w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13) na obszarze Płaskowyżu Katowickiego, który składa się głównie z utworów karbońskich. W rejonie Wilhelmina wyróżnia się dolina Rawy, charakteryzująca się osadami glacjalnymi, które ją formują. Znaczna część Wilhelminy leży w zlewni Rawy, która płynie na północ od zabudowań osiedla, poza jego obszarem. Cała rzeka została uregulowana oraz obwałowana, co znacząco wpływa na lokalne warunki hydrologiczne.

Natomiast obszar położony na wschód od skrzyżowania ulic Krakowskiej i Lwowskiej jest objęty zlewnią Boliny, która przepływa bezpośrednio przez sąsiadujący Janów.

Historia i architektura

W 1834 roku rozpoczęła działalność huta cynku „Wilhelmina”, co przyczyniło się do powstania kolonii na terenie Roździenia. Huta, znana również jako Wilhelmine-Hütte, została wybudowana przez koncern Georg von Giesches Erben. W ciągu lat 40. XIX wieku, na ziemi zakupionej od ordynata mysłowickiego Aleksandra Mieroszewskiego oraz gospodarza Kaspra Dziedzica, w pobliżu zakładu, zaczęto budować kolonię Wilhelmina, a pierwsze budynki, w tym familoki, zaczęto stawiać od 1846 roku. W początkowym okresie te domy nie miały dostępu do wody ani kanalizacji.

Nazwa kolonii oraz huty wywodzi się od pełnomocnika firmy Gieschego. W 1857 roku w hucie pracowało 272 robotników, z których przeważająca większość mieszkała właśnie w Wilhelminie. Huta ta była jednym z bardziej znaczących zakładów w regionie Górnego Śląska. Jednak 8 czerwca 1910 roku robotnicy huty podjęli 49-dniowy strajk, protestując przeciwko niedopuszczalnym warunkom pracy. Po jego zakończeniu strajkujący zostali poddani represjom, w wyniku których zwolniono liderów oraz około 100 robotników eksmitowano z mieszkań.

W 1872 roku w Wilhelminie powstała katolicka szkoła, która oferowała nauczanie w języku polskim i uczęszczało do niej około 400 dzieci. W latach 90. XIX wieku w rejonie północnej granicy kolonii, przy ulicy Lwowskiej, zainicjowano budowę kolejnego osiedla familoków, nazwanego Helgolandem. Początkowo domy w Wilhelminie były własnością koncernu Georg von Giesches Erben, a od 1922 roku spółki Giesche. W 1926 roku Wilhelmina została włączona do gminy Szopienice-Roździeń, a 31 grudnia 1959 roku, razem z całą gminą, została przyłączona do Katowic.

Na ulicy Krakowskiej 81-83 znajduje się pałacyk Prittwitz, wybudowany w drugiej połowie XIX wieku. Ten zabytek prawdopodobnie stanowił miejsce spotkań elit przemysłowych koncernu Georg von Giesches Erben. Po II wojnie światowej zamieszkiwali go pracownicy Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice”, a funkcje mieszkalne pełni do dzisiaj. Budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych 7 lipca 2020 roku.

Najstarsze zachowane budynki w Wilhelminie pochodzą z lat 70. XIX wieku (ul. Krakowska 150a, 152, 152a, 154 i 156a). Do 1920 roku wzniesiono dodatkowe obiekty przy ulicy Krakowskiej 144, 148, 148a, 158, 160, 178 i 182, z części z nich zbudowanych w stylu historyzmu. Również z tego okresu wywodzi się zabudowa familoków osiedla Helgoland, które zostały zrealizowane w stylu ceglanego historyzmu, a także dawny dom mieszkalny robotników huty przy ul. ks. mjr. Karola Woźniaka 2. Po II wojnie światowej dominowały inwestycje przemysłowo-usługowe. W latach 1960–1967 powstały budynki przy ulicy Krakowskiej 136 i 138, a od 1978 do 1985 roku obiekty spółki Tauron przy ulicy Lwowskiej 23. Duża część zabudowy w rejonie zabytkowego pałacu Prittwitz powstała w latach 80. XX wieku. Nowe obiekty, takie jak hala sklepu Selgros przy ulicy Lwowskiej 32, zostały zbudowane w 2000 roku, a następnie Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 1 przy ulicy Krakowskiej 130 w 2007 roku oraz sklep LIDL przy ulicy Lwowskiej 21a w 2009 roku.

W dniu 29 maja 2010 roku w Galerii Szyb Wilson odbył się III Światowy Zjazd Wilhelminioków, zorganizowane jako spotkanie osób związanych z Wilhelminą. W poprzednim zjeździe, który miał miejsce w 2009 roku, uczestniczyło około 230 mieszkańców oraz absolwentów nieistniejącej już Szkoły Podstawowej nr 49 w Katowicach. W 2013 roku na ścianie kamienicy przy ulicy Krakowskiej 148 powstał mural pn. „Think”, stworzony przez hiszpańskiego artystę SpY, w ramach Katowice Street Art Festival.

Transport

Rozbudowany układ drogowy w Wilhelminie umożliwia sprawne poruszanie się po tej części Katowic. Najważniejszą arterią jest ulica Bagienna, która przebiega wzdłuż osady jako fragment drogi krajowej nr 79, kierując się od zachodu ku wschodowi. Dzięki swojemu położeniu stanowi alternatywę dla autostrady A4, co czyni ją kluczowym szlakiem komunikacyjnym. Ta trasa łączy Wilhelminę z Chorzowem i Bytomiem na zachodzie oraz z Mysłowicami, Jaworznem, Chrzanowem, a nawet Krakowem na wschodzie.

Na obszarze Wilhelminy znajduje się również bezkolizyjny węzeł drogowy, w którym krzyżują się istotne ulice: Lwowska, Krakowska oraz Szopienicka. Odcinek ulicy Lwowskiej, biegnący z północy na południe, łączy Wilhelminę z Szopienicami oraz z Janowem. Ulica Krakowska, z kolei, jest kluczowym elementem ruchu wewnętrznego i łączy okolice południowo-wschodnie z ulicą Bagienną, a następnie z Mysłowicami po minięciu Stawisk.

Natomiast ulica Szopienicka, która prowadzi w kierunku południowo-zachodnim, łączy Wilhelminę z Janowem oraz Nikiszowcem, kontynuując trasę w kierunku Giszowca.

Na północ od Wilhelminy, w miejscu skrzyżowania ulic ks. mjr. Karola Woźniaka oraz Lwowskiej, zlokalizowany jest przystanek kolejowy – Katowice Szopienice Południowe. To miejsce stanowi ważny punkt, skąd można korzystać z regionalnych połączeń kolejowych, zorganizowanych przez Koleje Śląskie oraz Polregio. W październiku 2020 roku, podróżni mogli korzystać z kierunków takich jak: Częstochowa, Gliwice, Katowice, Kraków Główny, Lubliniec, Oświęcim, oraz Sosnowiec Główny.

W zakresie transportu publicznego, Wilhelmina dysponuje siecią autobusową, która kursuje na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego. Na stan z października 2020 roku, osada posiadała trzy przystanki: Wilhelmina Krakowska [nż], Wilhelmina Skrzyżowanie oraz Wilhelmina Zespół Szkół. Przystanek Wilhelmina Skrzyżowanie jest wygodnym punktem przesiadkowym z pięcioma stanowiskami (jednym na ulicy Krakowskiej oraz dwoma na ulicy Bagiennej i Lwowskiej). W tym okresie kursowało z niego 19 linii autobusowych, w tym trzy nocne, co zapewniało bezpośredni dostęp do większości dzielnic Katowic oraz sąsiednich miast, takich jak Bieruń, Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Imielin, Mikołów, Mysłowice, Siemianowice Śląskie czy Sosnowiec. Dodatkowo, mieszkańcy mogą korzystać z autobusów PKM Jaworzno, które łączą Wilhelminę z Jaworznem poprzez Mysłowice (linia J).

Gospodarka i instytucje

W Wilhelminie, ulica Krakowska stanowi ważne centrum dla różnych działalności gospodarczych. Na podstawie danych z października 2020 roku, znajduje się tu wiele różnorodnych przedsiębiorstw, w tym: dostawca bakalii, ziaren oraz suszonych warzyw, oddział dystrybutora materiałów budowlanych szczególnie w zakresie izolacji termicznych, producent materiałów i tworzyw konstrukcyjnych, a także magazyn wypożyczalni sprzętu gastronomicznego.

Dodatkowo, w tym rejonie swoją siedzibę ma producent sufitów i ścian napinanych, oddział firmy zajmującej się urządzeniami chłodniczymi, a także producent osłon okiennych. Na ulicy Krakowskiej działa również dystrybutor sprzętu do krojowni, studio detailingowe, dostawca sprzętu laboratoryjnego, hurtownia i serwis ogumienia samochodowego, stacja diagnostyczna oraz dostawca części samochodowych.

Nie można zapomnieć o dostawcy węży i złączy dla przemysłu, jak i oddziale firmy oferującej urządzenia pneumatyczne. Warto zauważyć, że w Wilhelminie przy ulicy Lwowskiej również zlokalizowane są istotne punkty usługowe. Znajdują się tu m.in.: oddział spółki Tauron Obsługa Klienta, sklep cash & carry Selgros, dyskont spożywczy Lidl oraz stacja paliw Circle K.

Oprócz przedsiębiorstw, w rejonie tej ulicy zlokalizowane są również placówki instytucji publicznych. Na dzień października 2020 roku znajdują się tu: Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 1 Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach (ul. Krakowska 130) oraz Terenowy Punkt Pomocy Społecznej nr 9 Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach (ul. Krakowska 138).

Terenowy Punkt Pomocy Społecznej oferuje, w okresie zimowym, schronisko dla bezdomnych mężczyzn, które dysponuje 20 miejscami interwencyjnymi. Dzięki różnorodności usług, Wilhelmina staje się coraz bardziej integralną częścią miejskiego życia Katowic.

---

Oceń: Wilhelmina (Katowice)

---