Ulica Józefowska w Katowicach

Ulice i place

Ulica Józefowska, usytuowana w północnej części Katowic, jest interesującym miejscem o długości około 1,6 km, które całkowicie przebiega przez teren dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec.

Historia tej ulicy sięga pierwszej połowy XIX wieku, kiedy to zaczęła się kształtować, a w jej pobliżu powstała historyczna osada nosząca nazwę Józefowiec. To właśnie od tej osady pochodzi obecna nazwa ulicy. Obecnie ulica pełni funkcję lokalnego ośrodka usługowego dla mieszkańców tej dzielnicy.

Na ulicy Józefowskiej znajduje się także wiele zabytkowych budynków, w tym charakterystyczne kamienice oraz domy robotnicze, które zachowują historię regionu. Dodatkowo, przy tej ulicy znajdują się siedziby instytucji o znaczeniu ponadmiejskim, takich jak Archiwum Państwowe w Katowicach oraz Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, co podkreśla jej pewne znaczenie w kontekście kulturowym i historycznym miasta.

Przebieg

„Ulica ma swoje początki w rejonach przemysłowych, które są usytuowane na południe od józefowskiego cmentarza. Początkowo ul. Józefowska kieruje się w stronę północną. W pierwszej części łączy się z ulicą Słoneczną po obu stronach drogi, a następnie omija m.in. cmentarz oraz XIV Liceum Ogólnokształcące im. mjr. H. Sucharskiego. W dalszym przebiegu krzyżuje się z ulicami: Rysia (po prawej), Szczecińską (po lewej) oraz prof. J. Mikusińskiego (po lewej), mijając wcześniej Filię Szkoły Podstawowej nr 17 im. Tadeusza Kościuszki. Po tym skrzyżowaniu, na wysokości Grupy Fasing, kierunek ul. zmienia się na północno-zachodni.

Do Oddziału Katowickiego Centrum Onkologii ul. krzyżuje kolejno ulice: Gnieźnieńską, Strażacką, ks. J. Rzymełki, M. Karłowicza oraz Bytomską. Aż do końca, przy skrzyżowaniu z ulicą Bytkowską w rejonie kolonii Agnieszka, ul. omija domy tzw. kolonii wojewódzkiej, przecinając pięć ulic: E. Plater, Oświęcimską, Jodłową, Promienną oraz Walecznych.

Historia

Historia osadnictwa wzdłuż ulicy Józefowskiej ma swoje korzenie w działalności księdza Józefa Bedera, proboszczaparafii w Chorzowie (Starym), który w 1826 roku zakupił teren i założył nową osadę, nazwaną Józefowcem. Na początku przewidziano 30 miejsc pod budowę domów w obecnej dzielnicy, jednak osada szybko się rozwijała. Budynki wznoszono wzdłuż potoku, który płynął z północy na południe, będącego dopływem Rawy. Równolegle do niego powstała droga, która stała się zalążkiem ulicy Józefowskiej.

Na mapie z 1827 roku widzimy, że zabudowa chłopska koncentrowała się na odcinku od obecnego skrzyżowania z ulicą Słoneczną do ulicy Bytkowskiej, po wschodniej stronie drogi. W tym czasie zaznaczono już 34 budynki. W połowie XIX wieku dominowały konstrukcje drewniane, podczas gdy pod koniec tego stulecia zaczęto budować obiekty murowane, w dużej mierze dla pracowników okolicznych zakładów przemysłowych. Funkcjonująca w latach 1875-1894 gmina Józefowiec miała granice wzdłuż obecnej ulicy Józefowskiej, co dzieliło osadę na dwie części. 1 kwietnia 1894 roku Józefowiec został włączony do gminy Dąb.

Po tym przekształceniu nastąpił dalszy rozwój osady. Na ulicy Józefowskiej wytyczono nowe ulice, takie jak Rysia, Gnieźnieńska i M. Karłowicza, a na przełomie XIX i XX wieku również dzisiejszą ulicę Modelarską. W tym okresie, pod numerem 119, wybudowano szpital hutniczy dla pracowników huty „Hohenlohe”. Lata 90. XIX wieku to czas powstania restauracji Geislera przy ulicy Józefowskiej 40, dzisiaj przekształconej w halę sportową.

W 1901 roku na rogu ulic Józefowskiej oraz Szczecińskiej powstał budynek szkoły powszechnej, zaprojektowany przez architekta Eugena Vogta. Dwa lata później nadano dwa odcinki nazwy na ciągu ulicy Józefowskiej: dolna część na południe od skrzyżowania z ulicą Bytomską nosiła nazwę Josef Beder Strasse, a północna część została określona jako Lazarettstrasse – nawiązując do okolicznego szpitala hutniczego. W latach 1907-1909 drogi zostały wybrukowane.

W okresie 1922-1939 południowa część ulicy przyjęła imię Józefa Bedera, który był nie tylko dziekanem bytomskim, ale także inspektorem szkolnym oraz proboszczem z parafii w Dębie. Na jego cześć wprowadzono nazwy, takie jak Józefowiec oraz Bederowiec. Jednak przed rokiem 1937 nazwa zmieniła się na ulicę Peowiaków, a północna część zyskała miano ulicy Szpitalnej. Później, po 1930 roku, przemianowano ją na ulicę Michała Grażyńskiego. Na początku lat trzydziestych XX wieku pojawiła się kolonia „domek wojewódzkich” pomiędzy ulicami Bytomską a Józefowską.

W czasie niemieckiej okupacji w latach 1939-1945 ulicę Peowiaków zmieniono na Josef Beder Strasse, a ulicę M. Grażyńskiego na Schlageterstrasse. W 1951 roku obszar ulicy Józefowskiej przyłączono do Katowic. W okresie PRL część od skrzyżowania z ulicą Bytomską do Bytkowskiej nazywała się Michała Grażyńskiego, potem Peowiaków, a od 1947 roku – ulicą PKWN. Południowa część ulicy kilka razy zmieniała nazwę: od Peowiaków przez Oświęcimską do Powstańców, aż w 1951 roku przyjęła nazwę Józefowska.

W 1946 roku dom przy ulicy Józefowskiej 108 przekazano siostrom ze Zgromadzenia Córek Bożej Miłości, które przeszły następnie na ulicę Strażacką, a potem na ulicę Bytomską 15, gdzie pozostają do dziś. Do 1971 roku proboszczowie z józefowskiej parafii św. Józefa Robotnika mieszkali przy Józefowskiej 30, do momentu oddania do użytku nowego budynku probostwa. W latach sześćdziesiątych XX wieku w rejonie ulic: Szczecińskiej, prof. J. Mikusińskiego, Józefowskiej, Bytomskiej, L. Waryńskiego, Jesionowej oraz Owocowej powstało osiedle bloków mieszkalnych. Do lat 70. XX wieku na Józefowskiej 102 istniał betonowy basen.

W 1991 roku rozpoczęto przenoszenie archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach na tereny położone w Józefowcu przy ulicy Józefowskiej 104. W marcu tego samego roku Archiwum oficjalnie przejęło były obiekt koszar o powierzchni 6 ha oraz budynki o powierzchni około 10 000 m². W tym samym roku, na podstawie uchwały z 25 marca, dawną ulicę PKWN włączono w obręb ulicy Józefowskiej. W 2005 roku zmodernizowano nawierzchnię ulicy wraz z chodnikami i przystankami autobusowymi, a kolejna modernizacja miała miejsce w 2016 roku, kiedy to istniejąca wcześniej ulica Energetyków została włączona do ulicy Józefowskiej.

Opis i dane techniczne

Ulica Józefowska to publiczna droga jednojezdniowa, charakteryzująca się zmienną szerokością. W najszerszym miejscu jej jezdnia osiąga 9 m, a chodnik rozciąga się na 7 m. Natomiast w najwęższym punkcie te wartości wynoszą odpowiednio 6 m dla jezdni i 1,5 m dla chodnika. Jest to droga powiatowa, klasyfikowana jako droga zbiorcza, oznaczona w systemie jako droga klasy Z. Przebiega przez dzielnicę Wełnowiec-Józefowiec w Katowicach i ma całkowitą długość 1624 m, pokrywając powierzchnię 11818,5 m².

Droga ta znajduje się pod administracją Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach, a w systemie TERYT figuruje pod numerem 07634. Numeracja budynków usytuowanych przy ul. Józefowskiej zaczyna się od strony południowej. Po lewej stronie ulica nosi numery parzyste, natomiast po prawej stronie – nieparzyste. Kod pocztowy dla numerów 2-66 (parzyste) oraz 5-39 (nieparzyste) to 40-144, a dla numerów 68-158 (parzyste) oraz 81-145 (nieparzyste) wynosi 40-145. Z obserwacji wynika, że na koniec grudnia 2014 roku zameldowanych było tu 2753 mieszkańców.

Transport publiczny na Józefowskiej obsługiwany jest przez linie autobusowe Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Na ulicy znajdują się trzy przystanki: Kolonia Agnieszki Promienna, Józefowiec Szpital oraz Józefowiec Szczecińska. Z przystanku Józefowiec Szczecińska, według stanu na kwiecień 2021 roku, odjeżdżają pięć linii autobusowych, w tym jedna nocna. Autobusy te łączą ulicę z wieloma dzielnicami Katowic, takimi jak Śródmieście, Bogucice, Giszowiec, Koszutka, Janów-Nikiszowiec, osiedle W. Witosa oraz Zawodzie. Dodatkowo, ulica obsługuje transport do pobliskich miast, takich jak Piekary Śląskie i Siemianowice Śląskie.

Na skrzyżowaniu ulicy Józefowskiej z ulicą Bytomską znajduje się stacja rowerów miejskich Metrorower nr 27175. Wzdłuż ulicy znajdują się także przejścia dla pieszych, z sygnalizacją świetlną. Pierwszy system sygnalizacji świetlnej zamontowano na wysokości ulicy Strażackiej w 1992 roku, zmodernizowany w 2008 roku. Z kolei drugi system, zbudowany w 2004 roku, został zaktualizowany w 2007 roku i zlokalizowany jest w okolicy ulicy Rysia. Skrzyżowanie z ulicą Słoneczną i ulicą Energetyków jest obszarem o podwyższonej wypadkowości.

Architektura i obiekty historyczne

W katowickiej dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec powstało osiedle robotnicze, które wykształciło się głównie w sąsiedztwie dużych zakładów przemysłowych, zarówno tych związanych z węglem, jak i cynkiem. Zabudowa ta rozciąga się wzdłuż ulicy Józefowskiej oraz obecnej alei Wojciecha Korfantego. W okolicy ulicy Józefowskiej znajdują się liczne bloki mieszkalne, sięgające od 9 do 11 kondygnacji, a także Hala Sportowa Józefowska. Ulice te, w tym także ulica Bytkowska, z typową siecią poprzecznych dróg, tworzą historyczny układ komunikacyjny, który ma swoje korzenie w drugiej połowie XIX wieku.

Na ulicy Józefowskiej można zobaczyć wiele obiektów chronionych prawnie, które są świadectwem lokalnej kultury materialnej. Oto niektóre z nich:

  • kamienica z numerem 10, znajdująca się na rogu z ul. Energetyków, zbudowana pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu,
  • zabytkowy budynek szkoły (ul. Józefowska 32 i 34), który pochodzi z przełomu XIX i XX wieku; w jego wnętrzu umieszczono tablicę pamiątkową ku czci mjra Henryka Sucharskiego; obecnie mieści się tam XIV Liceum Ogólnokształcące im. mjr. H. Sucharskiego,
  • zabytkowe budynki mieszkalne (ul. Józefowska 25, 27, 29, 30, 35 i 39),
  • zabytkowa hala sportowa – budynek dawnej restauracji Carla Geislera (ul. Józefowska 40); wybudowana w latach 90. XIX wieku w stylu historyzującym, przeszła remont w latach 90. XX wieku i obecnie pełni rolę hali sportowej,
  • zabytkowy budynek szkoły (ul. Józefowska 52 i 54), zrealizowany według projektu E. Vogta w 1901 roku; aktualnie funkcjonuje tam filia Szkoły Podstawowej nr 17 im. T. Kościuszki,
  • kapliczka z kamienną figurą Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia (na rogu ul. Bytomskiej i ul. Józefowskiej); powstała na początku XX wieku w stylu historyzmu, z murowanym postumentem,
  • krzyż z pierwszej połowy XIX wieku (ul. Józefowska 72b),
  • dwukondygnacyjny murowany blok mieszkalny (ul. Józefowska 74); ten budynek wzniesiono w latach pięćdziesiątych XX wieku w stylu socrealizmu,
  • kamienica mieszkalna (ul. Józefowska 83); trzykondygnacyjna, murowana,
  • czterokondygnacyjna murowana kamienica (ul. Józefowska 97); powstała na przełomie XIX i XX wieku,
  • zespół dawnych koszar wojskowych (ul. Józefowska 104, obecnie Archiwum Państwowe w Katowicach); wzniesiony w latach międzywojennych, składający się z dwóch dwukondygnacyjnych budynków murowanych, elementów ziemnych oraz starodrzewu,
  • dwukondygnacyjny murowany dom w ogrodzie (ul. Józefowska 109); zbudowany na przełomie XIX i XX wieku,
  • trójkondygnacyjna murowana kamienica (ul. Józefowska 111, róg z ul. ks. J. Rzymełki); wzniesiona w 1899 roku,
  • figura Chrystusa Ukrzyżowanego (ul. Józefowska 112); z 1935 roku, wyróżniająca się stylem historyzmu i elementami neogotyku; figura wykonana z kamienia stoi na murowanym postumencie z niszą, gdzie umieszczono figurkę Matki Boskiej, a inne postumenty ozdobione są neogotyckim ornamentem oraz tablicą inskrypcyjną,
  • murowana dwukondygnacyjna kamienica (ul. Józefowska 113/115); zbudowana na początku XX wieku i przebudowana w drugiej połowie XX wieku,
  • trójkondygnacyjna murowana kamienica (ul. Józefowska 117); powstała na początku XX wieku,
  • zespół Szpitala Miejskiego (ul. Józefowska 119); w skład zespołu wchodzi czterokondygnacyjny budynek szpitalny z przełomu XIX i XX wieku, przebudowany w latach międzywojennych, a także ogród oraz ogrodzenie z tynkowanego muru ceglanego,
  • zespół trzech murowanych dwukondygnacyjnych familoków (ul. Bytomska nr 1 i 2, ul. Józefowska 120), które wzniesiono w drugiej połowie XIX wieku,
  • budynki bliźniacze w ogrodach przy ul. Józefowskiej nr: 126/128, 130/132, 134/136, 138/140, 142/144, 146/148, 150/152, 154/156 i 158, które powstały w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku w stylu modernizmu.

Gospodarka i instytucje

Ulica Józefowska pełni kluczową rolę w obrębie osiedla Józefowiec, gdzie znajdują się różnorodne obiekty usługowe oraz handlowe. Na jej terenie można spotkać zarówno boiska sportowe, jak i plac zabaw, co czyni to miejsce przyjaznym dla rodzin.

W pierwszych miesiącach 2015 roku ulica ta była siedzibą aż 118 firm, a do stanu aktualnego, czyli do kwietnia 2021 roku, swoje lokale prowadzą tutaj różne instytucje. Wśród nich warto wymienić: Archiwum Państwowe w Katowicach przy ul. Józefowskiej 104, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej (znajdujący się w dawnych koszarach, ul. Józefowska 102), XIV Liceum Ogólnokształcące im. mjr. H. Sucharskiego pod adresem ul. Józefowska 32, a także Hala Sportowa Józefowska Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (dawniej znana jako ośrodek przygotowań olimpijskich i sekcji zapaśniczej GKS Katowice), która znajduje się przy ul. Józefowskiej 40.

Na trasie ulicy znajduje się również Urząd Pocztowy Katowice 33 oraz Klub Spółdzielczy KSM „Józefinka” (ul. Józefowska 100). Należy również wspomnieć o Zespole nr 2 Katowickiego Centrum Onkologii, który w przeszłości funkcjonował jako Szpital im. Stanisława Leszczyńskiego w Katowicach (ul. Józefowska 119).

Na rogu ulic Słonecznej i Józefowskiej znajduje się cmentarz parafialnyparafii św. Józefa Robotnika, która została ustanowiona datą 28 lipca 1923 roku. Cmentarz ten zajmuje powierzchnię 1,934 ha i jest miejscem spoczynku dla wielu wiernych rzymskokatolickich, którzy zamieszkują okolice ulicy Józefowskiej, przynależąc do parafii św. Józefa Robotnika.

Oceń: Ulica Józefowska w Katowicach

★★★★★
Średnia ocena:4.59 Liczba ocen:20