Kokociniec

---

Geografia

„Kokociniec, z perspektywy administracyjnej, znajduje się w granicach województwa śląskiego, stanowiąc wraz z całymi Panewnikami część katowickiej dzielnicy Ligota-Panewniki. Od północy otacza go las, do którego należy Las Załęski. Za tymi terenami znajdują się Szadok oraz Załęska Hałda. Od strony wschodniej Kokociniec graniczy z Ligotą, w tym z Starą Ligotą, natomiast na południu i zachodzie sąsiaduje z innymi częściami Panewnik, w tym Nowymi Panewnikami oraz Wymysłowem, jak również z Lasami Panewnickimi.

Z punktu widzenia klasyfikacji fizyczno-geograficznej, nawiązując do badań Jerzego Kondrackiego, Kokociniec leży w mezoregionie Wyżyny Katowickiej (341.13). Historia miejsca pokazuje, że do 1951 roku funkcjonował w ramach gminy Panewniki, będąc częścią wschodniej części Górnego Śląska.

W kontekście budowy geologicznej, Kokociniec plasuje się w zapadlisku górnośląskim, gdzie można odnaleźć utwory węgla kamiennego pochodzące z karbońskiego okresu. Węglowe zlepieńce, piaskowce oraz łupki ilaste tworzą podłoże, na którym spoczywa Kokociniec. Natomiast wierzchnie formacje geologiczne składają się z młodszych skał. Na północy teren wzgórza pokrywa glina zwałowa, podczas gdy na południu dominują piaski oraz żwiry fluwioglacjalne. Obszary dolin cieków wodnych są znane z osadów rzecznych, które uformowały się w holocenie i stanowią wynik zlodowaceń, jakie miały miejsce w przeszłości.

Pod ziemią, w strefie czwartorzędowej, ciągnie się uskok kłodnicki, rozdzielający Kokociniec na dwa odrębne obszary. Północna część bazuje na skałach typu karbonu górnego, natomiast południowa zbudowana jest z mioceńskich utworów. Całość dzielnicy Geomorfologicznie lokuje się w Rowie Kłodnicy.

Klimat Kokocińca nie odbiega znacznie od ogólnych warunków atmosferycznych, które występują w katowickim regionie, lecz z pewnością jest on poddany lokalnym modyfikacjom, zwanymi topoklimatem. Dominuje tutaj klimat umiarkowany przejściowy, gdzie prądy oceaniczne przewyższają kontynentalne. Do obszaru Kokocińca przynależy dorzecze Odry, które zawiera dwie rzeki: Kłodnica oraz potok Kokociniec, który jest jej dopływem. Dolina potoku Kokociniec charakteryzuje się podwyższoną wartością przyrodniczą, a jej dolna, niezabudowana część tworzy połączenie z ekologicznym korytarzem Kłodnicy, w którym występują siedliska lęgowe oraz fragmenty lasów i zarośli olchowo-wierzbowych.

Historia

„Zgodnie z badaniami językoznawczymi, nazwa Kokociniec wywodzi się od rośliny uprawnej znanej jako kłokoczka. Osada Kokociniec została ustanowiona jako kolonia Panewnik nad rzeką Kłodnicą, wokół kuźnicy, która powstała w XVII wieku, dokładnie w 1650 roku. Kuźnia ta została oddana do użytku przez zarząd pszczyńskich dóbr materialnych. Od jej założenia do 1670 roku była wynajmowana przez nieznanego obecnie kuźnika, a następnie przeszła pod zarząd pszczyńskiego dominium. W XVIII wieku funkcjonowanie kuźni ustało, ale w XIX wieku została wznowiona produkcja w postaci fryszerki.

W dziewiętnastym stuleciu Kokociniec dynamicznie rozwijał się wokół wspomnianej fryszerki oraz huty „Ida”, będącej własnością księcia pszczyńskiego z rodziny Hochbergów. W latach 1845–1846 przy hucie wzniesiono dwa potężne piece opróżnianie węglem, a także odlewnię żelaza i kotlarnię. Huta była zaopatrywana w węgiel przez pobliską kopalnię „Szadok”, znajdującą się na granicy Kokocińca oraz Ligoty. Obecnie z pozostałości huty pozostały jedynie budynki wykorzystywane przez Nadleśnictwo Katowice, które można znaleźć przy ulicy Kijowskiej.

W XIX oraz XX wieku w Kokocińcu zaczęła powstawać nowa zabudowa mieszkaniowa, która składała się głównie z domów jednorodzinnych dla pracowników. Również w XIX stuleciu została wytyczona główna droga przechodząca przez Kokociniec, która obecnie dzieli nazwę z ulicą Kijowską. Z danych z grudnia 1885 roku wynika, że w Kokocińcu mieszkało wówczas 354 osoby. W tamtym okresie osada przynależała do gminy wiejskiej Panewniki, która znajdowała się w powiecie pszczyńskim (Pleß).

W 1912 roku uruchomiono w Kokocińcu szkołę katolicką, zaprojektowaną przez Fedora Rudzińskiego. W wyniku zniesienia powiatu katowickiego, 1 kwietnia 1951 roku Kokociniec stał się częścią Katowic. Przez następne dziesięciolecia, aż do lat 70. XX wieku, tereny te były słabo zaludnione, z przewagą domów jednorodzinnych. W latach 70. oraz 80. XX wieku w rejonach ulic: Kruczej, Zielonej, Kijowskiej oraz gen. J. Wybickiego, powstało osiedle dla pracowników Kopalni Węgla Kamiennego „Śląsk” w Rudzie Śląskiej oraz ich rodzin, znane jako Kokociniec, które obecnie znajduje się pod zarządem Spółdzielni Mieszkaniowej „Górnik” oraz innych wspólnot mieszkaniowych. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku utworzono w Kokocińcu osiedle Sadyba.

W 1995 roku otwarto nową szkołę na osiedlu, obecnie znaną jako Szkoła Podstawowa Nr 67 z Oddziałami Integracyjnymi im. Komisji Edukacji Narodowej. Z powodu działalności wydobywczej w rejonie Kokocińca, w kwietniu i maju 2011 roku, w celu ratowania segmentu bloków, wyburzono budynki przy ulicy Kijowskiej 73d i 73j. W 2016 roku dla mieszkańców Kokocińca oraz Sadyby powołano Inicjatywę Mieszkańców.

Architektura i urbanistyka

W okresie pierwszej połowy XX wieku, Kokociniec charakteryzował się zabudową zlokalizowaną głównie wokół ulic: Kijowskiej i Kruczej. Między tymi drogami rozciągały się pola, które były przecinane przez niewielkie potoki, tworząc malowniczy krajobraz. Na północ od tej lokalizacji, można było natknąć się na gęsty las, za którym znajdowała się Załęska Hałda.

Obecnie istniejąca najstarsza zabudowa Kokocińca, która jest świadectwem tradycyjnego górnośląskiego budownictwa drewnianego, zlokalizowana jest w rejonie ulic takich jak: Braci Wieczorków (gdzie znajduje się chata rodziny Mrowców), Płochej, Panewnickiej oraz Stolarskiej. Po zakończeniu II wojny światowej, zdecydowano o zakazie zabudowy lokalnych pól uprawnych.

Ten krok był zapewne podyktowany warunkami geologicznymi, takimi jak niestabilny grunt oraz obecny w tym rejonie uskok kłodnicki. W latach 70. XX wieku, jednakże, w planach pojawiła się budowa osiedla dla górników kopalni „Śląsk” w rejonie ulic: Zielonej, Kruczej, Kijowskiej oraz gen. J. Wybickiego. W okresie 1974–1975 Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego zrealizowało budowę ośmiu czteropiętrowych bloków, które mieściły 640 mieszkań.

Aktualnie, nadzór nad tą częścią osiedla sprawuje Administracja „Śląsk” Śląsko-Dąbrowskiej Spółki Mieszkaniowej. Nowsze bloki są zarządzane przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Górnik”. W skład tego osiedle wchodzi 22 budynków mieszkalnych z lat 1982–1991, które oferują zarówno wysoką, jak i niską zabudowę. Znajduje się w nich łącznie 1 153 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej około 65,4 tys. m², a także 24 lokale użytkowe, 32 garaże oraz boisko sportowe.

Udział powierzchni zabudowanej na terenie osiedla wynosi 18%, a wskaźnik intensywności zabudowy (netto) to 0,63 WIZ; średnia ważona liczby kondygnacji wynosi 3,5. Obszar pomiędzy ulicami: Kijowską, J. Płochy oraz Małą, stanowi lokalny ośrodek usługowy. Występują tu placówki handlowo-usługowe, przedszkole, szkoła podstawowa oraz tereny zielone, a także przystanki komunikacji miejskiej.

Po 1989 roku, Kokociniec przeszedł dalszą rozbudowę, szczególnie w jego zachodnich oraz południowych rejonach. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku w pobliżu ulicy Szafirowej zrealizowano budowę osiedla Sadyba, a do około 1995 roku ukończono budowę domów szeregowych w rejonie ulic: K. Grzesika, J. Heweliusza, J. Wybickiego, Wyzwolenia i Ogrodowej. W latach 2000–2012 wzniesiono osiedle w okolicach ul. J. Szojdy. Dodatkowo, nowa zabudowa powstała w dość bliskim sąsiedztwie z Nowymi Panewnikami, szczególnie w rejonie ulic Twardej i Panewnickiej, a w 2014 roku rozpoczęto budowę osiedla Franciszkańskiego na skraju Kokocińca i Ligoty.

Transport

W Kokocińcu znaczącą rolę w komunikacji odgrywają dwie główne ulice, które stały się kluczowe podczas rozwoju tej dzielnicy w XIX wieku. Do tych dróg należy:

• ul. Kijowska – ta ulica, znajdująca się po wschodniej stronie Kokocińca, prowadzi w kierunku południowym, łącząc dzielnicę z ulicą Panewnicką, co umożliwia łatwy dostęp do innych części Katowic. Jest to droga powiatowa, która klasyfikowana jest jako droga zbiorcza,
• ul. Krucza – biegnąca przez centralną część Kokocińca w kierunku północno-wschodnim oraz południowo-zachodnim, ta ulica również łączy się z ulicą Panewnicką. Podobnie jak ul. Kijowska, zalicza się do dróg powiatowych o klasie drogi zbiorczej.

Na wymienionych ulicach kursują autobusy organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM), co znacząco ułatwia komunikację mieszkańcom. W Kokocińcu znajdują się cztery przystanki ZTM: na ul. Kruczej funkcjonują przystanki Kokociniec Ogrodowa oraz Kokociniec Wybickiego, a na ul. Kijowskiej przystanki Kokociniec Płochy i Kokociniec Kijowska. Te linie autobusowe łączą Kokociniec z innymi dzielnicami Katowic oraz z pobliskimi miastami w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, takimi jak Chorzów, Ruda Śląska oraz Świętochłowice.

Sieć kolejowa otacza Kokociniec od północy. W tym rejonie znajduje się posterunek odgałęźny Panewnik, który jest punktem krzyżowania się pięciu linii kolejowych, w tym linia nr 141, prowadząca z Katowic Ligota do Gliwic, a także linia nr 171, która łączy Dąbrowę Górniczą Towarową z Panewnikiem. Posterunek Panewnik rozpoczął swoją działalność w 1953 roku, wprowadzony do użytku przez Polskie Koleje Państwowe.

Linia kolejowa nr 141 została otwarta dla ruchu pasażerskiego 1 października 1904 roku przez pruskie koleje państwowe (KPEV). Jej elektryfikacja miała miejsce 8 września 1977 roku, a pociągi pasażerskie kursowały do 27 maja 2000 roku, kiedy to zlikwidowano przystanek osobowy Katowice Kokociniec. Z kolei linia nr 171, prowadząca na odcinku Szadok – Panewnik, rozpoczęła działalność 27 września 1953 roku i została zelektryfikowana 30 maja 1970 roku. Obecnie na tej linii prowadzony jest wyłącznie ruch towarowy.

Oświata, kultura i sport

W 1881 roku na terenie Kokocińca zainaugurowano działalność biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych, co stanowiło istotny krok w rozwoju kulturalnym regionu, ponieważ była to jedna z pierwszych tego typu instytucji na Górnym Śląsku. Rozwój edukacji w tej okolicy zyskał na znaczeniu w 1908 roku, kiedy to rozpoczęto prace nad budową szkoły w Kokocińcu. Wówczas lokalne władze gminy Panewniki zakupiły od Piotra Gierlotki działkę, która miała stać się miejscem nowej placówki edukacyjnej. Szkoła została oddana do użytku w 1912 roku, co otworzyło nowe możliwości dla dzieci z tego terenu.

W miarę jak osiedle Kokociniec zaczęło się rozwijać w latach 70. XX wieku, istniejąca szkoła przy ulicy Panewnickiej (dzisiejsza Szkoła Podstawowa nr 9 im. J. Brzechwy) zaczęła borykać się z problemem przepełnienia. Władze zdecydowały się na rozszerzenie jej obiektów, jednakże wzrastająca liczba mieszkańców ponownie doprowadziła do zatłoczenia. Dopiero w 1992 roku podjęto decyzję o budowie nowej placówki edukacyjnej przy ulicy Zielonej. Ukończona w 1995 roku, jest obecnie znana jako Szkoła Podstawowa Nr 67 z Oddziałami Integracyjnymi im. Komisji Edukacji Narodowej.

Od 2016 roku na terenie Kokocińca aktywnie działa Inicjatywa Mieszkańców Osiedli Kokociniec i Sadyba, która angażuje się w życie społeczności lokalnej. Jednym z kluczowych projektów było zgłoszenie do katowickiego budżetu obywatelskiego pomysłu na budowę strefy aktywności fizycznej. W rezultacie tego projektu, strefa wraz z parkiem do street workoutu została uroczyście otwarta w 2017 roku.

W środowisku sportowym Kokocińca szczególne uznanie zyskują dwaj wybitni bokserzy: Leszek Błażyński, który jest dwukrotnym brązowym medalistą olimpijskim w wadze muszej oraz Antoni Papierski, znany ze swojej kariery w wadze papierowej. Ich osiągnięcia stanowią źródło dumy dla lokalnej społeczności, podkreślając sportowe tradycje tego regionu.

---

Oceń: Kokociniec

---