Kolonia Agnieszki

---

Historia

Kolonia Agnieszki powstała w latach 40. XIX wieku, zlokalizowana na pograniczu Dębu, Chorzowa oraz Bytkowa, na obszarze gminy Dąb. Ten niewielki osadnik był przeznaczony dla pracowników huty cynku znanej jako „Agnes”. Historię samej huty sięga 1842 roku, kiedy to Josef Heintze, rodem z Dębu, założył zakład składający się z pojedynczej murowanej hali. Wkrótce potem, w 1845 roku, inspektor hutniczy z Chorzela, uznawany przez niektórych historyków, w tym Lecha Szarańca, za rzeczywistego założyciela huty, przejął zakład, a w 1847 roku jego właścicielem został Pringsheim. Huta funkcjonowała przez kilkanaście lat, a w szczytowym okresie produkowała 1,1% całkowitej produkcji cynku na Górnym Śląsku.

Nazwa kolonii oraz huty pochodzi od wzgórza, na którym się znajdowały. Pomimo zamknięcia huty „Agnes”, kolonia zachowała przemysłowy charakter, zlokalizowana blisko Wełnowca, gdzie istniały inne zakłady przemysłowe zatrudniające mieszkańców Agnieszki. Na skraju kolonii znajdowały się również kamieniołomy, a w samej kolonii działała restauracja „Gasthaus zur Agneshütt”, prowadzona przez Josefa Paula. W miejscu dawnej hali produkcyjnej huty powstał szyb wydobywczy dla kopalni „Król”, która później przyjęła nazwę „Prezydent”, a w latach 20. XX wieku w pobliżu, wzdłuż obecnej ulicy Agnieszki, zbudowano kompleks sześciu domów robotniczych.

W 1859 roku w kolonii mieszkały tylko 24 osoby. 18 sierpnia 1894 roku biskup wrocławski, kard. Georg von Kopp, wydał dekret, na mocy którego została ustanowiona rzymskokatolicka parafia w Dębie, do której przynależała także kolonia Agnieszki. W późniejszych latach kolonię włączono do nowej parafii, erigowanej 1 sierpnia 1925 roku, a będącej parafią św. Józefa Robotnika w Józefowcu.

W trakcie I powstania śląskiego, kolonia stała się miejscem intensywnych starć pomiędzy powstańcami a oddziałem Grenzschutzu, który bronił stacji transformatorowej. Według źródeł, takich jak Urszula Rzewiczok, powstańcy z Dębu zaatakowali stację transformatorową w Wełnowcu oraz dom noclegowy w Agnieszce. Natomiast podczas II powstania śląskiego, w sierpniu 1920 roku, nasza kolonia stała się jednym z trzech obszarów w gminie Dąb, gdzie miały miejsce najcięższe walki. 15 października 1924 roku część terenów kolonii Agnieszki została przyłączona, razem z sąsiednim Józefowcem, do gminy Wełnowiec.

W latach 20. i 30. XX wieku w rejonie kolonii Agnieszki wzniesiono domy bliźniacze przy ulicy Bytomskiej. W okresie międzywojennym miało miejsce intensywne, nielegalne wydobycie węgla kamiennego poprzez tzw. biedaszyby, ponieważ węgiel tej wysokiej jakości znajdował się na głębokości tylko 20 metrów. Wówczas funkcjonowało około 300 takich kopalń, zatrudniających w sumie około 3 tysięcy ludzi. Niestety, po roku 1935 liczba biedaszybów drastycznie spadła, a ich wydobycie wynosiło jedynie 6-7 ton na dobę.

1 kwietnia 1951 roku cała gmina, razem z kolonią Agnieszki, została włączona do Katowic. Lata powojenne przyniosły szereg nowych inwestycji w tej okolicy. W połowie lat 70. XX wieku zbudowano mieszkania wielorodzinne przy ulicy Bytkowskiej 68 i 70, w 2000 roku oddano do użytku garaż wielopoziomowy przy ulicy Bytkowskiej 55, w 2012 roku powstał budynek wielorodzinny przy ulicy Bytkowskiej 64, a w 2023 roku zrealizowano projekt dwóch czteropiętrowych budynków mieszkalnych, które zostały zbudowane przez spółkę Inwestycje CL.

Charakterystyka

Kolonia Agnieszki jest zlokalizowana w północnej części Katowic, dokładnie w obrębie dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec, przy ulicy Bytkowskiej, w rejonie ulicy Bytomskiej. Region ten geologicznie ulokowany jest w niecce górnośląskiej, gdzie występują utwory z okresu górnego karbonu, natomiast geomorfologicznie należy do Wzgórz Chorzowskich. Jest to miejsce usytuowane w zlewni Rawy, z Parkiem Śląskim po stronie zachodniej, natomiast na północny wschód od kolonii znajduje się Lasek Alfreda.

Zabudowa kolonii Agnieszki pochodzi z różnych epok, z czego zachowały się jedynie fragmenty dziewiętnastowiecznej architektury. Warto zaznaczyć, że jedyną pozostałością po hucie „Agnes”, która była centralnym punktem kolonii, jest dom usytuowany przy ulicy Bytkowskiej 80. Na obszarze kolonii znajdują się istotne obiekty historyczne, takie jak:

• Zespół kolonii robotniczej z lat 20.-30. XX wieku – domy bliźniacze w stylu modernistycznym (używając ulic: Bytkowska, Bytomska, Walecznych, Jodłowa i Józefowska),
• Familok o cechach historyzmu (ul. Bytkowska 84),
• Kamienice w stylu historyzmu (ul. Bytkowska 65 oraz 72).

Ulice Bytkowska i Agnieszki, przebiegające przez teren kolonii, pełnią kluczową rolę jako główne arterie komunikacyjne w Katowicach. Na ulicy Bytkowskiej 55 znajduje się parking wielopoziomowy, zarządzany przez Katowicką Spółdzielnię Mieszkaniową. W sąsiedztwie kolonii funkcjonują także dwa przystanki autobusowe, obsługiwane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM): Kolonia Agnieszki Bytomska oraz Kolonia Agnieszki Promienna.

Na rok 2023 przypada także obecność Oddziału Żłobka Miejskiego w Katowicach oraz Filii nr 6 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach przy ulicy Bytomskiej 8a. Z kolei przy ulicy Bytomskiej 8b mieści się Miejskie Przedszkole Nr 82 im. Dzieci z Leszczynowej Górki w Katowicach.

Mieszkańcy kolonii Agnieszki, wyznania rzymskokatolickiego, przynależą do józefowieckiejparafii św. Józefa Robotnika.

---

Oceń: Kolonia Agnieszki

---