Ulica Wojewódzka w Katowicach

Ulice i place

Ulica Wojewódzka w Katowicach to kluczowa arteria miejskiego krajobrazu, która odgrywa istotną rolę w Śródmieściu tego dynamicznego miasta. W ciągu lat, stała się nie tylko miejscem codziennego życia mieszkańców, ale także centrum różnych wydarzeń kulturalnych i społecznych.

Warto zwrócić uwagę na jej znaczenie w kontekście urbanistycznym, ponieważ łączy wiele ważnych punktów oraz instytucji.

Przebieg

Ulica Wojewódzka w Katowicach rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ulicą Jana Kochanowskiego, ulicą Tadeusza Kościuszki oraz ulicą Św. Jana. To istotny punkt w pobliżu Kinoteatru Rialto i wiaduktu kolejowego, który pełni ważną rolę komunikacyjną. Następnie ulica krzyżuje się z ul. Plebiscytową, ul. Henryka Sienkiewicza, ul. Podgórną, gdzie znajduje się przejście podziemne prowadzące do ulicy Mariackiej. Ruch na tej ulicy jest wzmocniony dzięki zbiegu z ul. Józefa Lompy, ul. St. Kobylińskiego oraz ul. Władysława Reymonta.

Po drodze znajduje się również ul. Francuska, ul. ks. J. Szafranka oraz ul. Zacisze, które wyznaczają ostatni turbulentny odcinek tej arterii. Ulica Wojewódzka kończy swój bieg przyul. księdza Konstantego Damrota.

Warto wspomnieć, że ulica Wojewódzka biegnie równolegle do linii kolejowej Wrocław–Kraków, co czyni ją istotnym elementem układu komunikacyjnego Katowic. Od skrzyżowania zul. Jana Kochanowskiegodo skrzyżowania zulicą Francuskąjest jednokierunkowa, prowadząc w kierunku wschodnim.

Historia

Dawna nazwa ulicy była wynikiem lokalizacji, ponieważ przy tej ulicy od 1922 do 1929 roku mieścił się tymczasowo Urząd Wojewódzki. Obecnie w tym miejscu znajduje się budynek Akademii Muzycznej. Dodatkowo, w sąsiedztwie znajdowała się zagroda przedostatniego sołtysa Katowic, Kazimierza Skiby.

W dniu 13 października 1890 roku, na posiedzeniu Rady Miasta Katowice, ulicy nadano nazwę Holteistraße, co było hołdem dla niemieckiego pisarza Karla Eduarda von Holteia. Sytuacja zmieniła się w 1922 roku, kiedy to ulica zyskała swoją dzisiejszą nazwę.

W dziewiętnastym wieku, ulica rozciągała się wzdłuż torów kolejowych i rozpoczynała przy gazowni, która została zbudowana przez rodzinę Kremskich w 1863 roku. Po pewnym czasie miasto przejęło jej własność. W okolicy powstały również nowe zabudowania, w tym siedziba ochotniczej straży pożarnej, a obecnie w tym miejscu znajduje się budynek Q Hotelu Plus.

1 października 1903 roku w Katowicach uruchomiono pierwszą zawodową straż pożarną. Jej siedziba ulokowana była przy dzisiejszej ul. Wojewódzkiej 11, naprzeciwko budynku ochotniczej straży pożarnej. W dwudziestoleciu międzywojennym podobny budynek pełnił funkcję Zakładu Dezynfekcyjnego, a dzisiaj na jego miejscu mieści się Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej oraz Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 3. W 1912 roku rzeczywisty początek ulicy „przesunął się” ku zachodowi, co było wynikiem budowy kina „Kammerlichtspiele”, którego właścicielami byli Martin Tichauer i Berthold Kochmann (dziś jest to kinoteatr „Rialto”).

W latach 1924–1929 na terenach związanych z ulicami Juliusza Ligonia, Wojewódzką i J. Lompy ceny za m² wynosiły od 30 do 40 złotych. W latach 1934–1939 ceny wzrosły do wartości od 200 do 220 złotych. Od 1910 roku przy Holteistraße 14 działała Katowicka Gazeta Ludowa, której redaktorem naczelnym do 1920 roku był Paweł Pośpiech. W 1925 roku przy tej samej ulicy wybudowano przytułek dla 75 starców oraz dokonano adaptacji budynku fabrycznego na dom dla 65 bezdomnych osób i wybudowano nowy budynek dla 24 bezdomnych rodzin.

Dodatkowo, wzniesiono także nową 28-klasową szkołę, która otrzymała imię ks. Piotra Skargi. W okresie niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) ulica znów nosiła nazwę Holteistraße. W latach 1945–1991 nosiła nazwę 27 Stycznia na upamiętnienie „wyzwolenia” Katowic przez Armię Czerwoną. Dopiero w wyniku uchwały Rady Miasta z dnia 25 marca 1991 roku, przywrócono jej historyczną nazwę.

Podczas I wojny światowej, przy ulicy pod numerem 9 działał hotel „Recklaft”, pod numerem 21 – hotel „Germania”, a pod numerem 1 – „Deutsches Haus”. Ten ostatni hotel, założony w 1900 roku, gościł w 1920 roku biuro Polskiego Komisariatu Plebiscytowego kierowane przez dra Henryka Jarczyka, któremu poświęcono tablicę pamiątkową na fasadzie budynku. W latach międzywojennych przy ul. Wojewódzkiej funkcjonowały także redakcje wielu gazet i tygodników, takich jak: Sport Ilustrowany (pod numerem 30), Narodowa Trybuna (ul. Wojewódzka 14), biuro wynajmu filmów „Julfilm” (pod numerem 7), tygodnik Das Freie Wort (pod numerem 21), a także Ostdeutsche Morgenpost (ul. Wojewódzka 24).

Do 1939 roku, przy ulicy znajdowały się różne restauracje i kawiarnie: „Silesia” Gustawa Warchała (pod numerem 3), „Pod Koleją” E. Franka (pod numerem 15), kawiarnia Maksa Lamla (ul. Wojewódzka 16), mleczarnia Aloisa Hermsteina (pod numerem 27), sklep z wódkami A. Janaszka (ul. Wojewódzka 22), sklep spożywczo-kolonialny F. Jahnkego (pod numerem 38), apteka „Pod Opatrznością” (ul. Wojewódzka 32), Metalowe Zakłady Hutnicze „Torpedo” (pod numerem 42), fabryka pił i narzędzi Globus (ul. Wojewódzka 29), Drukarnia Przemysłowa M. Chmurkowskiego (pod numerem 20), fabryka czekolady Plutos (ul. Wojewódzka 50) oraz Kredytpol (ul. Wojewódzka 24). Po 1945 roku, przy numerze 16 zaczęła działać kawiarnia „Zagłębianka” A. Tepera.

Obiekty i instytucje

Ulica Wojewódzka w Katowicach to miejsce o bogatej historii, w którym znajdują się liczne historyczne obiekty. Oto niektóre z nich:

  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Wojewódzka 5, ul. Plebiscytowa 2),
  • budynek siedziby Straży Pożarnej (ul. Wojewódzka 11), zbudowany w drugiej połowie XIX wieku i później przebudowywany,
  • budynek Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów (ul. Wojewódzka 19), który wskutek licznych przeróbek utracił pierwotne cechy zabytkowe,
  • dom mieszkalny profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych przy ul. Wojewódzkiej 23/ul. St. Kobylińskiego 2, zaprojektowany przez architekta Eustachego Chmielewskiego, wzniesiony w latach 1929–1931; w budynku funkcjonowała Giełda Zbożowa i Towarowa od 8 września 1936 do 1939; jego wartość wynosiła 2 000 000 złotych na dzień 1 września 1939,
  • kamienica mieszkalna (ul. Wojewódzka 29; na rogu z ul. Józefa Szafranka), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1480/92 z 4 sierpnia 1992); wzniesiona w pierwszej ćwierci XX wieku w stylu klasycyzującym; ochrona przysługuje w obrębie działki,
  • gmach Akademii Muzycznej (dawny budynek Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej) przy ul. Wojewódzkiej 33, z wpisem do rejestru zabytków (nr rej.: A/753/2021 z 19 sierpnia 1978), w stylu neogotyckim; ochrona dotyczy działki,
  • willa fabrykanta Gerdesa (ul. Wojewódzka 42), z wpisem do rejestru zabytków (nr rej.: A/1346/87 z 8 kwietnia 1987), wzniesiona w 1896 roku dzięki fundacji Henryka Gerdesa według projektu Feliksa Schustera, w stylu eklektycznym, który czerpie z form charakterystycznych dla renesansu północnego: francuskiego i niemieckiego,
  • zabytkowa kamienica z 1906 roku przy ul. Wojewódzkiej 48 (na rogu z ul. Francuską),
  • zabytkowa kamienica – tzw. „dom Ferdmanna” (ul. Wojewódzka 50), która została wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1408/90 z 5 sierpnia 1990); wzniesiona po 1909 roku jako dom własny architekta Kurta Ferdmanna, w stylu secesji; ochrona obejmuje obręb działki,
  • kamienica narożna (ul. Francuska 14, róg z ul. Wojewódzką); objęta ochroną konserwatorską.

Na ulicy Wojewódzkiej swoją działalność prowadzą również różne instytucje i organizacje, takie jak:

  • Centrum Rehabilitacji Leczniczej PULS,
  • Chrześcijańskie Stowarzyszenie Akademickie,
  • Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A.,
  • Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.,
  • Sala Koncertowa Akademii Muzycznej (ul. Wojewódzka 33),
  • Polski Instytut Prawa S.C.,
  • Polski Związek Katolicko-Społeczny,
  • Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej,
  • Stowarzyszenie Przyjaciół Akordeonu,
  • stowarzyszenie Śląski Klaster Wodny,
  • kancelarie adwokackie i prawnicze.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 15.08.2011 r.]
  2. Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, ISBN 978-83-933-665-8-3.
  3. Katarzyna Łakomy: Wille miejskie Katowic. Katowice: Muzeum Śląskie, 2011. ISBN 978-83-62593-06-4.
  4. Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków województwa śląskiego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 05.02.2021 r. [dostęp 05.02.2021 r.]
  5. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 9, 10. ISBN 978-83-7729-021-7.
  6. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 32, 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  7. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 71. ISBN 978-83-7729-021-7.
  8. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 44. ISBN 978-83-7729-021-7.
  9. Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. www.katowice.uw.gov.pl. [dostęp 15.08.2011 r.].
  10. Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 15.08.2011 r.]
  11. Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 15.08.2011 r.]
  12. Urząd Miasta Katowice: Protokół nr 47/10 z posiedzenia Komisji Górniczej Rady Miasta Katowice. www.bip.um.katowice.pl [dostęp 15.08.2011 r.]
  13. Urząd Miasta Katowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w rejonie Al. Górnośląska - ul. Graniczna - ul. Francuska w Katowicach. www.bip.katowice.eu. [dostęp 15.08.2011 r.]
  14. Śladami powstańców śląskich po Katowicach. www.katowice.gazeta.pl [dostęp 15.08.2011 r.]
  15. Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 385. ISBN 83-85831-35-5.
  16. Broszkiewicz Jacek; Katowice - reflektorem po mieście, wydawca: Urząd Miejski w Katowicach, ISBN 83-901884-0-6, s. 17.
  17. Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 147.
  18. Katowice. W 136. rocznicę uzyskania praw miejskich, red. Antoni Barciak, Instytut Górnośląski, Urząd Miasta Katowice, Muzeum Historii Katowic, Katowice 2002, ISBN 83-86053-46-1, s. 257.
  19. Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978, s. 80.
  20. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 137-140. ISBN 83-913341-0-4.
  21. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.

Oceń: Ulica Wojewódzka w Katowicach

★★★★★
Średnia ocena:4.63 Liczba ocen:5