Roździeń

---

Geografia

„Roździeń, położony w województwie śląskim, stanowi część Katowic w dzielnicy Szopienice-Burowiec. Od zachodu graniczy z Zawodziem, z północy z Burowcem oraz Borkami, od wschodu z Szopienicami, natomiast na południu z Bagnem i dalszymi granicami z Janowem.

Według klasyfikacji przedstawionej przez Jerzego Kondrackiego, Roździeń znajduje się w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13), a pod kątem historycznym należy do wschodniej części Górnego Śląska.

W kontekście geologicznym Roździeń osadzą się w zapadlisku górnośląskim, zawierającym utwory z karbonu. Dominują tam zlepieńce, piaskowce oraz ilaste łupki, które kryją pokłady węgla kamiennego. Powierzchniowe utwory karbonowe znajdują się wzdłuż ulicy J. Korczaka, na obszarze usytuowanym na północ od ulicy Wandy, blisko granicy z Burowcem. W większości pozostałej część obszaru utwory karbońskie są przykryte przez warstwy pochodzące z czwartorzędu, składające się głównie z piasków oraz żwirów glacjalnych oraz fluwioglacjalnych. Utwory te kształtowały się podczas plejstoceńskich zlodowaceń, natomiast holoceńskie osady rzeczne wypełniają dolinę Rawy.

Najwyższy punkt Roździenia, mieszczący się na ulicy J. Korczaka, wznosi się na wysokości powyżej 270 m n.p.m. Obszar ten leży w jednostce morfologicznej Wyżyna Siemianowicka, podczas gdy środkowa część osady znajduje się w Obniżeniu Rawy, gdzie najniżej położony punkt wynosi około 255 m n.p.m. Gleby w tym regionie mają IV klasę bonitacyjną.

Klimat Roździenia zbytnio nie różni się od klimatu całych Katowic, jedynie podlega lokalnym modyfikacjom (topoklimat). Można tu wyróżnić klimat umiarkowany przejściowy, z dominującym wpływem prądów oceanicznych nad kontynentalnymi. Średnia temperatura roczna, obliczana dla lat 1961–2005 na stacji w Muchowcu, wynosiła 8,1°C, natomiast średnia roczna suma opadów za ten sam okres wynosiła 713,8 mm.

Przez Roździeń w kierunku zachodu na wschód przepływa Rawa, będąca częścią dorzecza Wisły. Większość Roździenia znajduje się w zlewni Rawy, podczas gdy rejon Borek przynależy do zlewni Brynicy. Duża część obszaru Roździenia została znacznie przekształcona przez ludzką działalność, szczególnie w rejonie ulicy Roździeńskiej i zachodniej części ulicy 11 Listopada, gdzie przeważa roślinność ruderalna. Na obszarze Roździenia można spotkać liczne parki oraz tereny rekreacyjne, w tym skwery: Ernesta Prittwitza, Edmunda Gryglewicza i Walentego Roździeńskiego, a we wschodniej części, w pobliżu Szopienic, znajduje się park Olimpijczyków oraz skwer Janusza Sidły.

Nazwa

W świetle badań przeprowadzonych przez niemieckiego językoznawcę Heinricha Adamy’ego, nazwa Roździeń posiada ciekawe korzenie. Favoruje ona rodzimą interpretację związana z pojęciem rozdziału oraz podziału.

W 1888 roku Adamy opublikował swoje dzieło dotyczące nazw miejscowych w regionie Śląska, które miało miejsce we Wrocławiu. W tym tomie, jako najstarszą znaną nazwę, wskazał Rozdzien, a jej znaczenie tłumaczył jako Geteilter, absgetrennter Ort, co w polskim języku oznacza podzieloną, rozdzieloną miejscowość.

W miarę upływu czasu, nazwa ta uległa fonetycznej zgermanizowaniu, co objawiło się w formie Rosdzin, przez co pierwotne znaczenie zostało zatarte. Mimo tego, historia tej nazwy wciąż żyje, a herb miejscowości nawiązuje do jej genezy, przedstawiając symbole dwóch uli.

Historia

Początki i okres do XIX wieku

Roździeń oraz sąsiadujące Szopienice powstały w przybliżeniu w XIII wieku. Najstarsza wzmianka o nich pochodzi z aktem darowizny z 1360 roku, kiedy to książę raciborski Mikołaj II opawski przekazał kilka wsi w rejonie Mysłowic, w tym Szopienice i Roździeń, Ottonowi z Pilicy. W dokumencie sprzedaży dóbr pszczyńskich, które zostało sporządzone 21 lutego 1517 roku przez Kazimierza II cieszyńskiego, wieś została określona jako Rozdien. W tym czasie Roździeń rozwijał się wzdłuż dzisiejszej ulicy Obrońców Westerplatte, która przez długi czas była kluczowym szlakiem handlowym osady.

Przynależność Roździenia zmieniała się wielokrotnie. W 1474 roku wieś została oddana w zastaw przez Wacława III rybnickiego Jakubowi Dembińskiemu, wojewodzie sandomierskiemu, a w 1536 roku nowym właścicielem Roździenia został Stanisław Salomon. Krzysztof Mieroszewski kupił Roździeń i Szopienice na licytacji w 1656 roku, a jego dobra w 1678 roku zostały przekształcone w ordynację mysłowicką.

Do połowy XVI wieku Roździeń był wolnym sołectwem, aż w 1546 roku Stanisław Salomon postanowił je wykupić. W tym właśnie roku w Roździeniu nad Roździanką oraz Żabińcem została założona kuźnica przez kuźnika imieniem Szych. Stanisław Salomon nadał mu prawo do wieczystego dziedziczenia sołectwa oraz korzystania z lasów w celu budowy mielerzy do wypalania węgla drzewnego. Inny kuźnik, być może ojciec Walentego Roździeńskiego, nazywał się Jakub Brusiek. Roździeń to również miejsce pochodzenia pierwszego polskiego i jednego z najwcześniejszych podręczników metalurgicznych w Europie, napisanego przez śląskiego kuźnika Walentego Roździeńskiego. Jego dzieło, pt. Oficcina ferraria abo hutá i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego, wydane w Krakowie w 1612 roku, zyskało szerokie uznanie. Walenty Roździeński, który w 1595 roku został posiadaczem kuźni w Roździeniu, napotkał trudności w związku z próbą uzyskania praw szlacheckich, co doprowadziło do konfliktu z Katarzyną Salomonową. W 1596 roku w Roździeniu pozostały tylko jego żona oraz siostry. Kuźnica funkcjonowała aż do 1830 roku, znajdując się w pobliżu wspomnianej już ulicy Obrońców Westerplatte.

Okres rewolucji przemysłowej (XIX wiek)

W 1783 roku w Roździeniu mieszkały 114 osoby, a po trzydziestu latach liczba ta wzrosła do 225. W 1830 roku w osadzie mieszkało już 392 mieszkańców. Rewolucja przemysłowa, jaką Roździeń przeżywał w drugiej połowie XIX wieku, przyczyniła się do znacznego przyrostu ludności, który w 1855 roku wynosił już 1 457 osób, a w 1910 roku osiągnął około 12 tysięcy. W tym czasie w Roździeniu oraz okolicach powstały huty: „Wilhelmina” produkująca cynk oraz „Dietrich” produkująca żelazo, a także kilka kopalni węgla kamiennego: „Louisensglück”, „Elfriede” oraz „Guter Traugott”.

Pierwsza szkoła w Roździeniu została założona w 1826 roku, przyciągając również uczniów z sąsiednich Szopienic. W owym czasie powstały także kolonie robotnicze. W latach 1860–1865 zbudowano kolonię Morawa, a w 1890 roku w rejonie ulic Lwowskiej i Wałowej wzniesiono kompleks familoków. W 1868 roku na granicy Szopienic i Roździenia powstała stacja kolejowa Szopienice Północne, a linia kolejowa łączyła Wrocław z Dziedzicami, przechodząc przez wiele kluczowych miejscowości jak Olesno, Tarnowskie Góry czy Bytom. Dwa lata później otwarto również przystanek kolejowy Szopienice Południowe przy wcześniej udostępnionej linii z Katowic do Mysłowic i Sosnowca. W1900 roku Roździeń zyskał linię tramwajową, która łączyła Królewską Hutę z Mysłowicami poprzez Hajduki, Katowice oraz Chorzów Batory.

W latach 1882–1887 Roździeń był siedzibą dyrekcji zarządzającej spółką Georg von Giesches Erben, która zarządzała hutami oraz kopalniami. W latach 1906–1908 w rejonie ulicy J. Korczaka wybudowano szpital hutniczy na 110 łóżek, który był wyposażony w oddziały chirurgiczny, ginekologiczny, wewnętrzny oraz chorób zakaźnych. Budynek zaprojektowali Jerzy oraz Emil Zillmannowie. Pod koniec XIX wieku przy ul. ks. bp. H. Bednorza oraz Obrońców Westerplatte powstał duży browar prowadzony przez mieszkańca Roździenia – Mokskiego.

24 lutego 1872 roku (lub 1 lipca 1871 roku) powstała rzymskokatolicka parafia św. Jadwigi Śląskiej. 15 października 1884 roku odbyła się uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę kościoła parafialnego, który został ukończony w 1887 roku, a konsekracja miała miejsce 1 maja 1902 roku. W 1888 roku odbyła się inauguracja cmentarza ewangelickiego, a budowę ewangelickiego kościoła Zbawiciela rozpoczęto 13 marca 1899 roku. Poświęcenie kamienia węgielnego miało miejsce 25 kwietnia tego samego roku, a kościół został konsekrowany 6 marca 1901 roku. Na granicy XIX i XX wieku miała miejsce integracja dwóch osad – Szopienic oraz Roździenia, z centrum rozwoju w rejonie ulic: Lwowskiej, ks. bp. H. Bednorza oraz J. Kantorówny, gdzie zbudowano dwa kościoły, szkołę (dzisiejsze VI Liceum Ogólnokształcące) oraz centrum handlowe.

XX wiek

Mieszkańcy Roździenia czynnie uczestniczyli w powstaniach śląskich. Podczas plebiscytu 5 696 mieszkańców gminy opowiedziało się za przyłączeniem Górnego Śląska do Polski, a powstańcy z Roździenia brali udział w III powstaniu w trakcie walki nad Odrą oraz pod Górą św. Anny.

W wyniku wielkiego kryzysu gospodarczego lat trzydziestych XX wieku, wiele zakładów przemysłowych musiało zostać zamkniętych, co spowodowało wzrost bezrobocia oraz strajków, z których jednym z większych był strajk w 1935 roku w kopalni „Szczęście Luizy”, gdzie górnicy domagali się wypłaty zaległych pensji oraz zaprzestania dalszego zamykania zakładów.

Pomimo długoletniego sąsiedztwa i wspólnych właścicieli, Roździeń i Szopienice po raz pierwszy połączono administracyjnie w 1930 roku pod wspólną nazwą Roździeń-Szopienice. W 1934 roku zmieniono nazwę na Szopienice, które w 1951 roku uzyskały status miasta, a w 1959 roku zostały włączone do Katowic.

Na początku lat 90. XX wieku, 1 stycznia 1992 roku, Katowice zostały podzielone na 22 jednostki pomocnicze, a teren Roździenia włączono do dzielnicy Szopienice-Burowiec. W dniu 27 stycznia 2023 roku miał miejsce tragiczny wybuch w budynku plebanii ewangelicko-augsburskiej wspólnoty parafialnej, który zakończył się śmiercią dwóch osób oraz zniszczeniem budynku.

Gospodarka

Roździeń przed epoką rewolucji przemysłowej był istotnym ośrodkiem kuźniczym. W 1546 roku, w pobliżu obecnej Rawy, została założona kuźnia, która funkcjonowała przez wiele lat, aż do 1830 roku. Znajdowała się ona przy dzisiejszej ulicy Obrońców Westerplatte. Z kolei pod koniec XIV wieku w rejonie tym powstał również folwark, którego otoczenie stanowiły głównie lasy. W połowie XVIII wieku specjalizował się on w hodowli owiec. Folwark zlokalizowany był na końcu dzisiejszej ulicy ks. bp. H. Bednorza.

W pierwszej połowie XIX wieku Roździeń przekształcił się w dynamicznie rozwijającą się osadę przemysłową. W okresie tym, w okolicy Roździenia i Szopienic, powstały ważne zakłady, takie jak huta cynku „Wilhelmina” (założona w 1834 roku) oraz huta żelaza „Dietrich” (założona w 1836 roku). W tym samym czasie zaczęto również eksploatować lokalne zasoby węgla kamiennego, zakładając kopalnie: „Louisensgluck” (1838 rok; przekształcona w 1922 roku w „Szczęście Luizy”, pierwszym właścicielem był Józef Heintze z Dębu), „Elfriede” (1839 rok; jej właścicielem był Franz von Winckler) oraz „Guter Traugott” (rok wcześniejszy).

Rodzina Wincklerów była właścicielem wspomnianych hut. W 1856 roku powstała kopalnia „Wildensteinssegen”, a w 1875 roku zrealizowano budowę prażalni blendy cynkowej oraz pierwszej fabryki kwasu siarkowego, której nazwa brzmiała „Huta Recke”. Około dwadzieścia lat później działalność rozpoczęła huta „Bernhardi”. Spółka Georga von Giesches Erben z sukcesem wykupiła do 1865 roku kopalnie „Elfriede” oraz „Wildensteinssegen”, które następnie włączono do kopalni „Giesche” (późniejsza „Wieczorek”) w 1883 roku.

W Roździeniu rozwijał się także przemysł piwowarski. Pod koniec XIX wieku powstał duży browar w rejonie ulic ks. bp. H. Bednorza oraz Obrońców Westerplatte, którego właścicielem był mieszkaniec Roździenia, Mokrski. Niestety, zakład ten został zamknięty przed wybuchem I wojny światowej z powodu intensywnej konkurencji ze strony browarów tyskich.

W 1927 roku działalność rozpoczęła Polska Wytwórnia Sygnałów Kolejowych „Ropag”, umiejscowiona przy dzisiejszej ulicy ks. bp. H. Bednorza, gdzie zatrudniała około 120 pracowników. Niestety, w 1935 roku zakład zbankrutował. Kryzys gospodarczy lat trzydziestych XX wieku spowodował zamknięcie licznych zakładów przemysłowych, w tym hut „Wilhelmina” i „Bernhardi”, a także prażalni „Lieres” oraz fabryki kwasu siarkowego „Huta Recke”. W 1933 roku wznowiono działalność w kopalni węgla kamiennego „Szczęście Luizy”.

Po 1989 roku gospodarka Roździenia przeszła znaczną restrukturyzację. Obecnie zakłady przemysłowe zlokalizowane są przede wszystkim w rejonie Bagna oraz przy ulicy Obrońców Westerplatte (w zachodniej części). Według danych z września 2020 roku, w Roździeniu funkcjonują następujące przedsiębiorstwa:

• Zakłady Badań i Atestacji ZETOM im. Prof. F. Stauba (ul. ks. bp. H. Bednorza 17) – zajmująca się badaniami i atestacją wyrobów,
• ELBUD (ul. ks. bp. H. Bednorza 19) – zakład budownictwa elektroenergetycznego wysokich i najwyższych napięć,
• Rockwell Automation Polska (ul. Roździeńska 49) – firma z branży automatyki przemysłowej oraz rozwiązań informatycznych.

Transport

W Roździeniu, istotną arterią komunikacyjną, która ma znaczenie ponadlokalne, jest ulica Bagienna, będąca częścią drogi krajowej nr 79. Ta ulica znajduje się w południowym obszarze Roździenia i prowadzi przez rejon Bagna, kierując się w osi wschód-zachód. Umożliwia ona sprawne połączenie z Chorzowem i Bytomiem na zachodzie, a także z Mysłowicami, Jaworznem, Chrzanowem oraz Krakowem na stronie wschodniej. W okolicy, gdzie skrzyżowują się ulice Obrońców Westerplatte, Krakowska oraz 1 Maja, utworzono duży węzeł drogowy z bezkolizyjnymi zjazdami, co znacząco ułatwia ruch w tym rejonie.

W obszarze wewnętrznego ruchu miejskiego, kluczowe są drogi zbiorcze, z których wiele przebiega przez Roździeń. Do najważniejszych dróg należą:

• Ulica Lwowska – ta trasa rozciąga się w kierunku północ-południe na granicy Roździenia i Szopienic; prowadzi ku południu, łącząc z drogą krajową nr 79 i dalej z Janowem,
• Ulica Obrońców Westerplatte – ta ulica biegnie równoleżnikowo przez Roździeń, prowadząc w kierunku zachodnim, gdzie łączy tę część Katowic z Burowcem i Zawodziem,

Na styku Szopienic i Roździenia znajduje się kluczowy punkt komunikacyjny, gdzie krzyżują się istotne wewnętrzne ulice Katowic. Miejscem tym jest plac Powstańców Śląskich, w otoczeniu ulic takich jak Obrońców Westerplatte, Wiosny Ludów, Lwowska oraz ks. bp. H. Bednorza. Na tym placu znajduje się również stacja rowerów miejskich Metrorower.

Jeśli chodzi o inne znaczące ulice na terenie Roździenia, to wyróżniają się:

• Ulica ks. bp. Herberta Bednorza – lokalna droga, która pierwotnie omijała zabudowę Roździenia od południa, będąc częścią szlaku Szopienice – Katowice; wiedzie ona od placu Powstańców Śląskich w kierunku wschodnim do skrzyżowania z ulicą Obrońców Westerplatte w zachodniej części; przy tej ulicy znajduje się m.in. zespół zabudowy dawnego browaru i słodowni braci Mokrskich, ewangelicki kościół Zbawiciela oraz willa Jacobsena,
• Ulica Janusza Korczaka – lokalna droga, która łączy Roździeń z Borkami w kierunku północnym; przy tej ulicy znajduje się zabudowa dawnego szpitala hutniczego,
• Morawa – lokalna droga, która okala centralną część dzielnicy od północnej strony, łącząc ulicę Obrońców Westerplatte na zachodzie z Szopienicami i dalej z Sosnowcem w kierunku wschodnim.

Pierwsza linia kolejowa przechodząca przez Roździeń została uruchomiona 3 października 1846 roku (obecnie część linii kolejowej nr 138) i stanowiła fragment linii łączącej Wrocław z Mysłowicami, zbudowanej przez Towarzystwo Kolei Górnośląskiej. W 1870 roku otwarto stację Szopienice Południowe (aktualnie przystanek osobowy Katowice Szopienice Południowe). Dodatkowe połączenie uzyskano poprzez budowę linii przez Kolej Prawego Brzegu Odry, która 15 listopada 1868 roku połączyła Tarnowskie Góry z Pszczyną. W rejonie Roździenia i Szopienic powstała osobna stacja (obecnie Katowice Szopienice Północne). Obecnie dla ruchu pasażerskiego wykorzystywana jest stacja Katowice Szopienice Południowe, gdzie zgodnie z danymi z stycznia 2021 roku, kursowały pociągi Kolei Śląskich w kierunku Częstochowy, Gliwic, Kluczborka, Oświęcimia, Tychów oraz Krakowa. Polregio również oferowało wtedy połączenia do Krakowa, Kielc, Sędziszowa, Buska-Zdroju oraz Rzeszowa.

Tramwaje zaczęły kursować przez Roździeń od 1900 roku w ramach budowy trasy prowadzącej z Królewskiej Huty przez Hajduki (Chorzów Batory), Katowice, Szopienice aż do Mysłowic. Linia ta uzyskała koncesję na budowę od spółki Oberschlesische Dampfstraßenbahn, a 31 października tego samego roku została oddana do użytku. Do 1975 roku przy ulicy ks. bp. H. Bednorza działała zajezdnia tramwajowa.

W Roździeniu kursują autobusy oraz tramwaje, organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego. Obszar Szopienic i Roździenia charakteryzuje się 14 przystankami, przy czym z przystanku Szopienice Kościół, usytuowanego na granicy obu części Katowic, odjeżdża 9 linii autobusowych (w tym linia nocna) oraz 4 linie tramwajowe. Autobusy zapewniają dogodne połączenia Roździenia z większością dzielnic Katowic oraz z sąsiednimi miastami, takimi jak Mysłowice, Chorzów, Siemianowice Śląskie oraz Mikołów. Natomiast tramwaje pozwalają na transport do Mysłowic, Sosnowca, a także łączą Roździeń z Chorzowem przez obszary Katowic: Zawodzie, Śródmieście oraz Załęże.

Architektura i urbanistyka

Obszar Roździenia jest miejscem, które zyskało swoją tożsamość architektoniczną głównie w przełomie XIX i XX wieku. W tym czasie znacząca część budynków, które już istnieją i są dzisiaj częścią lokalnej kultury, została wpisana do rejestru zabytków. Najstarsze i najcenniejsze obiekty z tego okresu koncentrują się w zachodniej części ulic, takich jak Morawa, ks. bp. H. Bednorza, Obrońców Westerplatte oraz w Borkach. Warto zaznaczyć, że do 1922 roku powstała już znaczna część obecnej zabudowy miasta.

W czasach międzywojennych powstały nieliczne nowe obiekty, które głównie umiejscowione były wzdłuż ulicy Obrońców Westerplatte, wčetně budynku, który powstał w latach 1931–1932 pod numerem 17, obecnie pełniącego funkcję Urzędu Pocztowego Katowice 14. Projekt tej budowli przygotowali warszawscy architekci: Jan Najman i Julian Puterman-Sadłowski. W latach 1945–1989 nowa zabudowa była lokalizowana przeważnie na terenach przemysłowych oraz w zachodniej części ulicy ks. bp. H. Bednorza oraz ulicy M. Wańkowicza, gdzie powstały kolejne budynki w latach 50. i 60. XX wieku.

Również zmodernizowano rejon ulicy J. Korczaka w przedziale numerów 22-40, gdzie budowy miały miejsce głównie w latach 50. XX wieku. Po 1989 roku pojawiło się niewiele nowych obiektów, wśród których wyróżniają się trzy czterokondygnacyjne budynki mieszkalne przy ulicy Obrońców Westerplatte, które zostały oddane do użytku w listopadzie 2017 roku.

W Roździeniu można znaleźć wiele obiektów, które zasłużyły na miano zabytków. Należą do nich:

• Kościół Ewangelicko-Augsburski pw. Zbawiciela (ul. ks. bpa H. Bednorza 20), który został wpisany do rejestru zabytków 30 grudnia 2002 roku (nr rej.: A/76/02). Wpis ten obejmuje budynek kościoła w otoczeniu działki, z wyjątkiem ogrodzenia; zaprojektowany przez architekta H. Ritschela, wzniesiony w latach 1898–1901 w stylu neogotyckim, z cegły klinkierowej; w otoczeniu kościoła znajdowała się neogotycka plebania, niestety zniszczona w wyniku wybuchu gazu w styczniu 2023 roku,
• Zespół zabudowy dawnego browaru i słodowni braci Mokrskich (ul. ks. bp. H. Bednorza 2a-6), wpisany do rejestru zabytków 13 listopada 1992 roku (nr rej.: A/1506/92); granice ochrony obejmują cały zespół zabudowań wraz z otoczeniem, układem przestrzennym, zielenią oraz ciągami komunikacyjnymi,
• Zabytkowy budynek administracyjny znany jako willa Jacobsena, z początku XX wieku (ul. ks. bp. H. Bednorza 60), wpisany do rejestru zabytków 17 czerwca 1982 roku (nr rej.: A/1291/82); granice ochrony obejmują obiekt w ramach ustawionego ogrodzenia,
• Walcownia cynku (ul. 11 Listopada) z lat 1903–1904, wpisana do rejestru zabytków 23 czerwca 2010 roku (nr rej.: A/308/10); to miejsce obecnie mieści Muzeum Hutnictwa Cynku,
• Budynek główny szpitala (ul. J. Korczaka 27), wzniesiony w latach 1906–1908, wpisany do rejestru zabytków 14 lutego 2012 roku (nr rej.: A/368/12),
• Wieża wodna (ul. J. Korczaka), z 1912 roku; wpisana do rejestru zabytków 29 października 1990 roku (nr rej.: A/1418/90).

Oświata

W 1826 roku w Roździeniu zainaugurowano działalność pierwszej szkoły powszechnej. Była to drewniana konstrukcja, do której uczęszczali nie tylko mieszkańcy Roździenia, ale również dzieci z pobliskich Szopienic. Kolejna szkoła, tym razem murowana, została zbudowana w 1857 roku i zlokalizowano ją przy ulicy ks. bp. H. Bednorza. Niestety budynek ten został prawdopodobnie wyburzony w pierwszej połowie XX wieku. W tamtym czasie język polski był językiem wykładowym, a język niemiecki pełnił funkcję pomocniczą. Równolegle, w tym samym roku powstała również prywatna szkoła ewangelicka, w której nauczano w języku niemieckim, ulokowana również przy ulicy ks. bp. H. Bednorza.

W dniu 18 listopada 1902 roku miało miejsce uroczyste otwarcie Katolickiej Szkoły Powszechnej nr 2 w Roździeniu, zlokalizowanej na rogu ulic J. Korczaka oraz Siewnej, obecnie noszącej nazwę Szkoły Podstawowej nr 45 im. Kornela Makuszyńskiego w Katowicach. O jej budowie przesądziły różnorodne czynniki, w tym rosnąca liczba mieszkańców oraz przepełnienie szkoły znajdującej się w Borkach przy ulicy J. Korczaka 95. W latach 1908-1909 dobudowano nową część do istniejącej szkoły, ulokowanej na rogu ulic J. Korczaka oraz Wandy.

W 1914 roku Roździeń był domem dla czterech katolickich szkół, które zatrudniały łącznie 44 nauczycieli, a także istniała jedna szkoła ewangelicka z pięcioma pedagogami. Następnie, 3 sierpnia 1949 roku, powołano do życia Szkołę Przemysłową Śląskich Zakładów Przemysłu Tłuszczowego i Chemicznego. W 1951 roku oddano do użytku nowy budynek szkolny przy ulicy ks. bp. H. Bednorza 15, który obecnie jest siedzibą Zespołu Szkół Przemysłu Spożywczego im. Józefa Rymera – I Wojewody Śląskiego w Katowicach.

Warto również wspomnieć o Szkole Podstawowej nr 55 Specjalnej, położonej przy ulicy ks. bp. H. Bednorza 13. Ta placówka edukacyjna powstała w 1936 roku, a rok później rozpoczęła zajęcia w obecnym budynku. Co ciekawe, budynek ten został założony jako szkoła ewangelicka, do której uczęszczały dzieci z Janowa, Szopienic, Roździenia oraz Dąbrówki Małej. Do 1976 roku w budynku przy ulicy ks. bp. H. Bednorza 1 znajdowała się Szkoła Podstawowa nr 41, która ostatecznie przekształcono w dom handlowy.

Kultura

Historia kulturalna Roździenia i Szopienic sięga II połowy XIX wieku, kiedy to zaczęły powstawać pierwsze organizacje kulturalne, które zjednoczyły mieszkańców obu miejscowości. W latach 1882–1889 działało Katolickie Kasyno, które organizowało liczne sztuki teatralne w pobliskich miejscowościach. Zespół teatralny miał zaszczyt wystawić spektakl w Teatrze Ludowym w Krakowie w 1909 roku.

Rok później w Szopienicach powstał chór mieszany im. Stanisława Wyspiańskiego, który nie tylko reprezentował Szopienice, ale także aktywnie działał w Roździeniu. W 1904 roku z inicjatywy lokalnej społeczności zorganizowano gniazdo „Sokoła”, które po I wojnie światowej zostało reaktywowane w grudniu 1918 roku.

W 1994 roku, powstała fundacja PRO-EKO Szopienice, jako efekt działań Szopienickiego Komitetu Obywatelskiego. Fundacja ta, przez okres od 1995 do 2017 roku, wydawała miesięcznik Roździeń, który stał się ważnym głosem kulturalnym regionu. Dzięki jej inicjatywom organizowane były różnorodne wydarzenia kulturalne, takie jak Dni Szopienic, a także różnego rodzaju wystawy, w tym wystawy fotograficzne oraz wydanie pocztówek z pięknymi widokami Szopienic oraz Roździenia. Niestety, fundacja została zlikwidowana w 2019 roku.

Obecnie w Szopienicach funkcjonuje Fundacja z Pasją, która od 2016 roku prowadzi warsztaty teatralne, dalej rozwijając kulturalne życie lokalnej społeczności. Ważnym miejscem na mapie kulturalnej jest również Filia nr 1 Miejskiego Domu Kultury „Szopienice-Giszowiec”, zlokalizowana na granicy Roździenia i Szopienic, przy ulicy Obrońców Westerplatte 10. Dodatkowo znajduje się tu Filia nr 19 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach, która wzbogaca ofertę kulturalną okolicy.

Religia

W obszarze Roździenia, osobny artykuł traktujący o parafii Zbawiciela Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP ma kluczowe znaczenie. Teren ten przynależy do diecezji katowickiej, a sama parafia ma swoją siedzibę przy ulicy ks. bp. H. Bednorza 20. Historia tej parafii sięga roku 1885, kiedy to została ona ustanowiona jako filiał Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Mysłowicach. Na początku nabożeństwa miały miejsce w wynajmowanych pomieszczeniach, dopiero w 1899 roku zainicjowano budowę kościoła ewangelickiego, który został poświęcony 6 marca 1901 roku.

Kolejnym istotnym elementem religijnego krajobrazu Roździenia jest Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy, zlokalizowana w rejonie granicy Roździenia oraz Burowca, przy ulicy Siewnej. Tam znajdujemy rzymskokatolicki kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Budowa tego kościoła została zapoczątkowana 25 marca 1957 roku przez komitet, który zebrał się w parafii św. Jadwigi. Pamiętne wydarzenia miały miejsce 13 maja 1958 roku, kiedy postawiono krzyż na placu budowy, a 31 maja tego samego roku oddano do użytku drewnianą kaplicę, która została erygowana 12 czerwca. Kaplica była stopniowo rozbudowywana, a w maju 1979 roku uzyskano zezwolenie na budowę nowego kościoła. Erygowanie parafii miało miejsce 25 maja 1980 roku, a pełna budowa kościoła została zakończona 28 czerwca 1987 roku, kiedy to arcybiskup Damian Zimoń konsekrował górny kościół. Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy wchodzi w skład dekanatu Katowice-Bogucice archidiecezji katowickiej.

---

Oceń: Roździeń

---