Borki (Katowice)

---

Historia

Początki

Historia Borek sięga okresu XIX wieku, kiedy to osada ta powstała jako kolonia robotnicza, malowniczo usytuowana wzdłuż brzegu Brynicy, na obszarze Roździenia, w pobliżu granicy prusko-rosyjskiej. W tej społeczności zamieszkiwali robotnicy zatrudnieni w pobliskich zakładach przemysłowych. Już w roku 1813 w nieodległej okolicy rozpoczęła działalność huta żelaza „Dietrich”, a w roku 1845 zatrudniała ona dwunastu pracowników, produkując 713 cetnarów surówki. Niestety, huta zakończyła działalność w drugiej połowie XIX wieku. W latach 60. lub 70. tego samego stulecia dla pracowników zakładów spółki Georg von Giesches Erben zbudowano osiedle patronackie, które znajduje swoje miejsce przy obecnej ulicy J. Korczaka.

W latach 1872–1873 otworzono szkołę przy wspomnianej ulicy. Szkoła podstawowa w Borkach funkcjonowała aż do 1968 roku, po czym najmłodsze pokolenia mieszkańców zaczęły naukę w Szkole Podstawowej nr 45. Po zamknięciu instytucji budynek zamieniono na Młodzieżowe Schronisko Turystyczne. Na przełomie XIX i XX wieku Borki, wówczas we władaniu gminy Roździeń, miały populację przekraczającą 1000 osób. W 1912 roku pomiędzy Borekami a zabudową gminy Roździeń powstała secesyjna wieża wodna, której projekt stworzyli Zillmannowie, w celu wsparcia lokalnych hut cynku spółki Georg von Giesches Erben.

Lata międzywojenne

Rok 1922 to moment, w którym Borki zostały włączone do Polski, pozostając dalej w zarządzie spółki Giesche. W okresie międzywojennym, pobliskie tereny gminy Dąbrówka Mała były miejscem działalności kopalni węgla kamiennego „Polska”, której nazwa zmieniła się na „Dąbrówka Śląska” w 1937 roku. Pracownicy kopalni często organizowali strajki, które miały na celu obronę miejsc pracy oraz domaganie się wypłaty zaległych wynagrodzeń. W latach 1922–1923 lokalna drużyna palanta „Gwiazda” Borki zdobyła dwukrotne mistrzostwo Polski, przyczyniając się do rozgłosu osady. W 1930 roku nastąpiło połączenie gminy Roździeń (wraz z Borekami) z gminą Szopienice, co zaowocowało utworzeniem nowej wspólnoty gminnej o nazwie Roździeń-Szopienice, a od 1934 roku utrwalono jedynie nazwę gmina Szopienice.

Lata powojenne

Po zakończeniu II wojny światowej, majątek Borki przeszedł pod administrację Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice”. W 1954 roku uruchomiono nową kopalnię węgla kamiennego „Borki”, która niestety zakończyła działanie 1 czerwca 1967 roku. W latach 50. i 60. XX wieku osiedle patronackie zaczęło podupadać z powodu intensywnej działalności górniczej, co doprowadziło do otynkowania i pomalowania budynków na pomarańczowo. Osada robotnicza przeszła pod zarząd Hutniczo-Górniczej Spółdzielni Mieszkaniowej. 31 grudnia 1959 roku Borki, a także Szopienice, zostały dołączone do Katowic.

W okresie po 1989 roku planowano wyburzenie osiedla patronackiego, a pierwsze koncepcje z lat 2000 były efektem sprzeciwu ze strony lokalnych władz oraz mieszkańców. W 1997 roku rozważano przekształcenie tego miejsca na osiedle studenckie. W 2013 roku zrealizowano projekt nowego osiedla, które usytuowane jest pomiędzy Burowcem a Borkami, w okolicy ulicy gen. W. Andersa. Lata 2014–2015 przyniosły wyburzanie części kolonii przy ulicy Borki, uzasadnione obawą związane z potencjalnym zawaleniem budynków oraz niskimi walorami funkcjonalnymi. Kilka z tych obiektów zostało poprzez zamurowanie zabezpieczonych, a w marcu 2015 roku ich pozostała część zyskała status ochrony w ramach gminnej ewidencji zabytków, co wstrzymało plany destrukcyjne. Z kolei 23 listopada 2022 roku decyzja Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków orzekła o niewpisaniu osiedla robotniczego Borki do rejestru zabytków.

Charakterystyka

Borki, zlokalizowane w województwie śląskim, są integralną częścią dzielnicy Katowic, znanej jako Szopienice-Burowiec. Obszar ten graniczy z Sosnowcem od północy, Szopienicami od południa oraz z Burowcem i Dąbrówką Małą od zachodu. Borki leżą w pobliżu stawu Borki, który stanowi część zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Szopienice-Borki”.

Obszar ten charakteryzuje się architekturą dwukondygnacyjnych, ceglanych domów wielorodzinnych, znanych jako familoki. Zlokalizowane są one przy ulicy Borki, tworząc trójrzędowy układ urbanistyczny o prostym designie. W latach 2014-2015, wyburzono dwa z tych obiektów, a w marcu 2015 roku do gminnej ewidencji zabranych wprowadzono budynki z ulicy J. Korczaka o numerach 33, 35, 43, 45, 47, 49, 51, 53, 55 oraz 57. Budynki te, pierwotnie o ceglanej elewacji, zostały później pokryte tynkiem, a ich konstrukcja była na planie prostokąta z zewnętrzną klatką schodową oraz dachem dwuspadowym. Do osiedla prowadził łuk nad drogą, a domy były połączone niskimi murkami. W ich wnętrzu znajdowały się piecyki do pieczenia chleba oraz chlewiki.

W drugiej połowie XIX wieku, w latach 60., zaczęto budować także jednorodzinne domy przy ulicy J. Korczaka 78-86. Kolejną falę budownictwa w dzielnicy zrealizowano od lat 70. do 90. XIX wieku. Lata 60. oraz 70. przyniosły powstanie obiektów magazynowych, a w roku 2013 wybudowano nowe osiedle pomiędzy Burowcem a Borkami, przy ulicy gen. W. Andersa.

Na terenie Borków działa różnorodna gospodarka. W 2020 roku istniały tu m.in.: hurtownie materiałów instalacyjnych oraz węgla kamiennego, producent materiałów biurowych, sklep ogrodniczy, sklep z artykułami do dekoracji okien, firma przeprowadzkowa oraz hostel. Z kolei przy ulicy gen. W. Andersa 24/2 mieści się Konsulat Honorowy Republiki Beninu w Katowicach.

Wierni rzymskokatoliccy z Borków przynależą do parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Katowicach, znajdującej się przy ulicy Siewnej.

Borki są połączone z dwoma ulicami o lokalnym znaczeniu: Borki oraz Janusza Korczaka. Ulica Borki zapewnia połączenie z węzłem, łączącym obszar ze aleją W. Roździeńskiego (ekspresowa droga nr 86) oraz z Dąbrówką Małą. Natomiast ulica J. Korczaka relacjonuje dzielnicę z Szopienicami. Obsługiwane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego, na Borki kursują autobusy. W obrębie osady znajdują się dwa przystanki: Borki Korczaka oraz Borki Pętla. Z obu przystanków odjeżdża jedna linia autobusowa – nr 70, która kursuje ze średnią częstotliwością od 1 do 2 kursów na godzinę. Linia ta łączy Borki z północnymi rejonami Katowic, w tym Szopienicami, Zawodziem, Bogucicami, Koszutką, Śródmieściem, Załężem oraz osiedlem W. Witosa. Przy skrzyżowaniu ulic J. Korczaka i gen. W. Andersa znajduje się stacja rowerów miejskich Metrorower nr 27430.

---

Oceń: Borki (Katowice)

---