Osiedle Tysiąclecia (Katowice)

---

Geografia

Położenie

Osiedle Tysiąclecia stanowi jedną z jednostek pomocniczych Katowic, oznaczoną numerem 9, i należy do grupy północnych dzielnic miasta. Od wschodu graniczy z Dębem, od południa z Załężem, a od zachodu i północy sąsiaduje z Chorzowem, szczególnie z dzielnicą Centrum oraz Parkiem Śląskim. Granice tej dzielnicy biegną zgodnie z następującymi kierunkami: od strony północnej, za torowiskiem przy ulicy Chorzowskiej, wzdłuż granicy z Parkiem Śląskim, co jest jednocześnie granicą miasta; od wschodu, wzdłuż granicy gruntów należących do Spółdzielni Mieszkaniowej Piast, na zachód od ulicy Brackiej do Rawy; od południa, wzdłuż koryta Rawy; a z zachodu, za tyłami wschodnich posesji przy al. Wojska Polskiego oraz ul. Gałeczki w Chorzowie, wytyczając granicę na ul. Gałeczki.

Historycznie, teren osiedla znajduje się częściowo na obszarze niegdyś należącej do gminy Dąb, obejmującej Dolne oraz część Górnego Tysiąclecia. Z godnie z podziałem fizycznogeograficznym, według Jerzego Kondrackiego, Osiedle Tysiąclecia leży w mezoregionie Wyżyny Katowickiej (341.13), który jest częścią geograficznej Wyżyny Śląskiej, w obrębie Wyżyny Śląsko-Krakowskiej.

Geologia i gleby

Osiedle Tysiąclecia zlokalizowane jest w górnośląskiej niecce, stanowiącej północną część rozległej struktury geologicznej śląsko-morawskiej. Osady w tym rejonie, pochodzące głównie z górnego karbonu, są głównie węglonośne warstwy rudzkie (westfal A), które spoczywają w ramach paleozoicznych struktur wyżyn środkowopolskich. Pod nimi leżą skały krystaliczne, które powstały w prekambrze. Ponadto nad nimi zalegają diabazy, przykryte osadami lądowymi, o miąższości do 100 m, składając się przede wszystkim z piaskowców oraz zlepieńców. Nad nimi leży 200-metrowa warstwa wczesnokambryjska, która składa się z drobnoziarnistego piaskowca oraz mułowca, przykryta piaskowcami z wczesnego dewonu. Całość jest osłonięta w południowej części przez utwory czwartorzędowe, które są głównie pochodzenia polodowcowego, uformowane w czasie zlodowacenia południowopolskiego. Te ostatnie obejmują gliny zwałowe, zwietrzeliny, piaski oraz żwiry lodowcowe, a także osady rzeczne w obszarze południowym.

Znaczną część warstwy osadowej zajmują grunty nasypowe, których średnia miąższość osiąga do 2 metrów (na Tysiącleciu Dolnym przekraczają 5 metrów, a na Górnym 6 metrów).

Słabo rozwinięta tektonika fałdowa cechuje zapadlisko górnośląskie, natomiast w rejonie Osiedla Tysiąclecia warstwy leżą poziomo, co jest efektem występowania sztywnego blokowego masywu krystalicznego w jego podłożu. Mimo obecności wielu uskoków naturalnych, spokój strukturalny niecki nie został zakłócony. Teren ten, przed realizacją budowy osiedla, doświadczył poważnych zmian geologicznych, w tym licznych nieprawidłowości i uskoków, a podziemne korytarze kopalniane miały duży wpływ na ostateczny układ osiedla.

Na osiedlowym terenie występują gleby, które mocno ucierpiały z powodu działalności człowieka. Przełożeniu towarzyszy znaczny udział gleb inicjalnych, zdominowanych przez gleby antropogeniczne powstałe głównie z glin zwałowych. Gleby w dzielnicy klasyfikowane są w IV klasie bonitacyjnej i cierpią na skażenie metalami ciężkimi, między innymi ołowiem, kadmem oraz cynkiem, które są konsekwencją zanieczyszczeń przemysłowych wynikających z spalania węgla w pobliskich lokalizacjach.

Ukształtowanie powierzchni

Wszystkie jednostki morfologiczne wskazują, że praktycznie cała powierzchnia Osiedla Tysiąclecia leży na Wzgórzach Chorzowskich, które tworzą szereg falistych oraz lekko spłaszczonych wzniesień, wznoszących się na terenie osiedla do wysokości 299 m n.p.m. Stok Wzgórz Chorzowskich rozciąga się wzdłuż ulicy Chorzowskiej aż do doliny Rawy, a jego ukształtowanie jest przebite obniżeniami dolinnymi. Spłaszczenia są erodowane przez skały karbońskie, częściowo przykryte cienką warstwą plejstoceńską.

Najwyższy punkt dzielnicy znajduje się w pobliżu the budynku przy ulicy Bolesława Chrobrego 31, blisko wschodniej pętli tramwajowej przy Stadionie Śląskim, osiągając przy tym wysokość 299 m n.p.m. Na południowy wschód od tego miejsca usytuowane jest drugie pod względem wysokości wzgórze, na którym znajdują się Kukurydze, gdzie wysoka nadaje się na przeszło 290 m n.p.m.

Obszar Osiedla obniża się w kierunkach południowo-zachodnim oraz południowym. Teren, który rozciąga się wzdłuż doliny Rawy oraz Parku Bederowiec, leży w Obniżeniu Rawy, które jest silnie wcięte (ponad 100 m) w osady karbońskie. Stanowi ono dno doliny z terasą plejstoceńską. Lustro wody stawu Maroko ulokowane jest na wysokości 264,9 m n.p.m., podczas gdy poziom Rawy na granicy Dębu, Osiedla Tysiąclecia i Załęża wynosi 264,7 m n.p.m. Różnica wysokości między najwyższym a najniższym punktem dzielnicy wynosi niemal 35 metrów.

Na powierzchni dzielnicy można zaobserwować znaczną modyfikację wynikającą z działalności człowieka, przede wszystkim w postaci nasypów dróg oraz zniekształceń spowodowanych rozwojem budownictwa mieszkaniowego. Istotnym aspektem zmian rzeźby terenu jest również niwelacja, sedymentacja oraz różnorodne osiadanie materiałów.

Klimat

Klimatyczne warunki Osiedla Tysiąclecia w niewielkim stopniu odbiegają od ogólnych klimatów Katowic. Mogą być one modyfikowane przez różnorodne czynniki klimatotwórcze oraz lokalne, jak i przez działalność ludzką, taką jak efekt ciepłej wyspy miejskiej. Duży wpływ na klimat dzielnicy mają zarówno czynniki oceaniczne, jak i kontynentalne. Sporadycznie docierają tu masy powietrza zwrotnikowego z południowego zachodu, przez Bramę Morawską.

Średnia roczna temperatura w Katowicach w latach 1961–2005 wyniosła 8,1°C. Najcieplejszy miesiąc przypada na lipiec (17,8°C), podczas gdy styczeń jest najchłodniejszym miesiącem (-2,2°C). Średnie roczne usłonecznienie z lat 1966–2005 wynosiło 1474 godzin. Roczna suma opadów w latach 1951-2005 szacowana była na 713,8 mm. Średni czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi od 60 do 70 dni, a okres wegetacyjny trwa przeciętnie od 200 do 220 dni. W ciągu roku przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, natomiast wiatry z północy wieją najrzadziej. Średnia prędkość wiatru oscyluje w granicach 2,4 m/s.

Hydrografia i hydrogeologia

Powierzchnia Osiedla Tysiąclecia leży w pełni w lewym dorzeczu Wisły, w zlewni Rawy. Rzeka ta, będąca dopływem Czarnej Przemszy, na terenie osiedla przepływa w kierunku z zachodu na wschód, mając w pełni uregulowane koryto oraz obwałowanie. Stanowi odpowiednik dla oczyszczonych i surowych ścieków, jak i wód opadowych. W latach 1992–2002 udział wód obcych (zanieczyszczonych m.in. ściekami komunalnymi oraz przemysłowymi) osiągnął około 70%, co niewątpliwie zakłócało naturalny przepływ wody. Poziom wód gruntowych w dolinie rzeki jest stosunkowo niski, a wody w obrębie dzielnicy mogą występować na zmiennych głębokościach w związku z zróżnicowanym podłożem oraz systemem kanalizacyjnym, a także uszczelnieniem cieku Rawy.

Największym zbiornikiem wodnym w rejonie dzielnicy jest staw Maroko, który powstał w wyniku zalania wyrobiska poprzemysłowego. Jego powierzchnia wynosi 8,4 ha, a średnia głębokość to 1,3 m. Staw ten stanowi siedlisko dla licznych gatunków roślin oraz zwierząt, pełniąc także funkcję rekreacyjną. Na zachód od stawu położony jest teren podmokły, porośnięty trzcinowymi szuwarami. Te dwa obszary wcześniej stanowiły element ekologicznego użytku Stawy na Tysiącleciu.

Osiedle Tysiąclecia znajduje się w śląsko-krakowskim regionie hydrogeologicznym. Utwory wodonośne występują w wszystkich warstwach stratygraficznych, jednak ich znaczenie zależy od specyfiki geologicznej, hydrogeologicznej oraz działań człowieka. Większe kompleksy wodonośne występują w dolinach Rawy oraz Kłodnicy. Osiedle Tysiąclecia leży również w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 329 Bytom, jednak nie ma tu zasobów o znaczeniu użytkowym.

Przyroda i ochrona środowiska

Mimo znacznej gęstości zaludnienia, obszar dzielnicy wyróżnia się dużą ilością terenów zielonych, co jest zasługą sąsiedztwa dwóch istotnych kompleksów zieleni – Stawów na Tysiącleciu (od 2012 roku wschodnia część została przekształcona w Park Bederowiec) oraz kompleksu leśnego w strefach południowej i południowo-zachodniej dzielnicy, jak również Parku Śląskiego, położonego na północnych rubieżach miasta.

Do głównych form zieleni na terenie Osiedla Tysiąclecia należą tereny urządzone oraz osiedlowe. Interesującym zjawiskiem w tej części Katowic jest brak ogródków działkowych.

Dawny ekologiczny teren Stawy na Tysiącleciu stanowi przytulisko dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Spotkać tu można głównie płazy, takie jak kumak nizinny, traszka zwyczajna, czy żaba jeziorkowa, a także zaskrońce, które są jednymi z ostatnich przedstawicieli tego gatunku w Katowicach. Na terenach szuwaru w zachodniej części osiedla żyją piżmaki, kokoszki zwyczajne, kaczki krzyżówki, łyski i rokitniczki. W części mieszkalnej dzielnicy dominują typowe gatunki synantropijne, jak gołąb skalny, wróbel zwyczajny, sierpówka, jerzyk zwyczajny, kawka zwyczajna, sroka i kos zwyczajny. W skład przyrody na tutejszym terenie wpływają różne zbiorowiska leśne, łąkowe, wodne oraz nadwodne. Jakkolwiek, działalność ludzka odgrywa znaczny wpływ na skład gatunkowy roślinności, co skutkuje obecnością roślinności synantropijnej oraz ruderalnej.

Na obszarze Osiedla Tysiąclecia występuje wiele miejsc i obszarów zieleni, takich jak:

• Park Bederowiec – staw Maroko oraz jego najbliższe otoczenie, znajdujący się na Tysiącleciu Dolnym, blisko ul. Piastów i Jana Pawła II,
• Skwer Karola Hieronima Chodkiewicza – nawierzchnia między blokami przy ul. Tysiąclecia 86a i 90,
• Skwer Husarii Polskiej – placyk między budynkiem przy ul. Tysiąclecia 92 a kościołem pw. Matki Boskiej Piekarskiej przy ul. Ułańskiej,
• Skwer Tadeusza Jasińskiego – przestrzeń przy al. Bolesława Krzywoustego, między blokami przy ul. Tysiąclecia 37 i 45,
• Skwer Jana Matejki – placyk przy ul. Bolesława Chrobrego, pośród bloków przy ul. Tysiąclecia 78 i 2,
• Skwer Jeńców Ostaszkowa – obszar w rejonie ul. Chorzowskiej, Ułańskiej i Bolesława Chrobrego,
• Skwer Józefa Kidonia – przestrzeń w okolicy ul. Chorzowskiej, Bolesława Chrobrego i al. Henryka Pobożnego,
• Skwer Kadetów Lwowskich – placyk przy al. Bolesława Krzywoustego, obok bloków przy ul. Tysiąclecia 7 i 11,
• Skwer Męczenników Oświęcimskich – obszar u zbiegu ul. Mieszka I i ul. Jana Pawła II, blisko ronda marszałka Konstantego Wolnego,
• Skwer Romualda Mielczarskiego – teren przy al. Piastów, pomiędzy blokami przy ul. Piastów 10 a ul. Piastów,
• Skwer Młodych Plastyków – plac przy al. Księżnej Jadwigi Śląskiej, między Zespołem Szkół Plastycznych a blokami przy ul. Ułańskiej 7 oraz 9,
• Skwer Roberta Oszka – obszar u zbiegu ul. Mieszka I i ul. Tysiąclecia, w sąsiedztwie ronda Karola Stryji,
• Skwer Piastów Śląskich – plac położony pomiędzy ul. Chorzowską a al. księcia Henryka Brodatego, w rejonie ronda Henryka Sławika,
• Plac Podwyższenia Krzyża – placyk przy ul. Mieszka I, położony pomiędzy kościołem pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Boskiej Uzdrowienia Chorych a terenami cmentarza,
• Plac Ronalda Reagana – placyk przy al. Bolesława Krzywoustego,
• Skwer Józefa Ryszki – obszar w sąsiedztwie ul. Chorzowskiej oraz ul. Piastów, blisko ronda Henryka Sławika,
• Skwer Szwoleżerów – placyk między blokami przy ul. Tysiąclecia 88, 90 i 92,
• Pętla Tysiąclecie – obszar obejmujący teren pętli autobusowej, usytuowanej w ciągu ul. Tysiąclecia,
• Skwer Piotra Urbańczyka – plac przy al. Księżnej Jadwigi Śląskiej, pomiędzy stacją pogotowia ratunkowego a blokami przy ul. Bolesława Chrobrego 9 i 13,
• Skwer Wychowanków Janusza Korczaka – placyk przy al. Piastów, pomiędzy Szkołą Podstawową nr 66 a blokiem przy ul. Piastów 10.

Historia

Przed powstaniem osiedla

Historia osadnictwa w obszarze obecnego Osiedla Tysiąclecia sięga XVII wieku, kiedy na terenach, które dziś znane są jako Tysiąclecie Dolne, istniała wieś Dąb. Powstała tutaj kolonia Sośnina, w której wydobywano rudę żelaza dla działających w regionie kuźnic. Po zaprzestaniu działalności kuźnic w XVIII wieku, Sośnina przekształciła się w typowo rolniczą osadę.

W pierwszej połowie XIX wieku, w wyniku dalszych procesów osadniczych, w 1826 roku na terenach Dębu powstała kolonia Bederowiec, która została założona przez proboszcza parafii chorzowskiej, księdza Józefa Bedera. Na początku była to wspólnota rolnicza, jednak z biegiem lat, szczególnie na przełomie XIX wieku, przekształciła się w miejsce, w którym znajdowały się dwa istotne zakłady parowe – stolarnia mechaniczna oraz młyn. W 1890 roku społeczność Bederowca liczyła już 250 mieszkańców.

Na obszarze, który obecnie stanowi część Osiedla Tysiąclecia, a który wcześniej należał do gminy Chorzów (Stary), w XIX wieku pojawił się kamieniołom usytuowany w lesie dominialnym. Kamieniołom ten funkcjonował do lat 40. XX wieku. Na wschód od tego terenu, na początku XX wieku zbudowano folwark, który działał do lat 60. XX wieku jako Państwowe Gospodarstwo Rolne Chorzów. Dodatkowo, 25 listopada 1898 roku uruchomiono wąskotorową linię tramwajową łączącą Katowice Rynek – Dąb – Królewska Huta.

W 1924 roku obie kolonii, Bederowiec i Sośnina wraz z Dębem, dołączyły do miasta Katowice. Natomiast do 1968 roku dawny folwark starochorzowski, który po II wojnie światowej funkcjonował jako PGR Chorzów, pozostał na terenie Chorzowa. W latach kryzysu gospodarczego w 20. i 30. XX wieku, na obszarze Bederowca, z potrzeby lokalnej społeczności zaczęły powstawać prymitywne baraki dla bezrobotnych, co skutkowało nadanianiem mu przydomków takich jak „Maroko” czy „Egipt”. Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 1947–1950 w rejonie dawnego folwarku, dla górników kopalni „Prezydent” zbudowano osiedle domów fińskich, znane jako osiedle im. Wincentego Pstrowskiego.

Geneza, projekt i budowa osiedla

Przed rozpoczęciem budowy osiedla, obszar ten składał się głównie z pól uprawnych, a także z resztek po zniszczonej zabudowie gospodarczej oraz nielicznej populacji ubogich mieszkańców. W regionie występowały też poważne szkody górnicze oraz silne zanieczyszczenie powietrza, co znacznie wpływało na jakość życia. Jednak za atut tego miejsca uznano jego doskonałe połączenie komunikacyjne. 7 lipca 1959 roku Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej podjęło decyzję o budowie nowego osiedla, mającego pomieścić 20 tysięcy mieszkańców. Plany wkrótce uległy zmianie, gdyż docelowa liczba zamieszkujących wzrosła do 30 tysięcy.

Wybór projektu osiedla został ogłoszony w formie konkursu, a ówczesny wojewoda Jerzy Ziętek zwrócił uwagę na to, że koncepcja powinna obejmować nowoczesne rozwiązania zarówno ekonomiczne, jak i przestrzenne. Ostatecznie spośród trzech prac konkursowych, wybrano projekt stworzony przez Henryka Buszkę, Aleksandra Frantę, Mariana Dziewońskiego oraz Tadeusza Szewczyka z Wojewódzkiej Pracowni Projektów Budownictwa Ogólnego w Katowicach, a dwaj pierwsi architekci nadzorowali później budowę osiedla.

Na lokalizację i ogólną koncepcję osiedla wpłynęły różne czynniki, takie jak:

• wzrost liczby ludności i przepełnienie istniejącej infrastruktury mieszkalnej,
• konieczność realizacji nowego osiedla w centralnej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, co pozwoliłoby obalić mity dotyczącą deglomeracji regionu – nowe osiedla w epoce PRL były zazwyczaj lokowane na obrzeżach aglomeracji, np. w Tychach i Pyskowicach,
• szkody górnicze, które wymusiły podział zabudowy na dwie grupy,
• wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza, co wymusiło zaprojektowanie wysokich budynków, aby zminimalizować tworzenie się den gromadzących zanieczyszczone powietrze, oraz inne innowacyjne rozwiązania architektoniczne, takie jak orientacja dłuższych ścian na linii północ-południe.

Pierwotny projekt z lat 1956–1959 zakładał powstanie osiedla na obszarze 145 hektarów, które miało pomieścić 45 tysięcy mieszkańców. W skład osiedla miały wejść pięć jednostek urbanistycznych: Osiedle Dolne, Centrum Usług, Osiedle Centralne, Osiedle Górne oraz Osiedle Zachodnie. Plany obejmowały także utworzenie trzech centrów usługowych oraz trzech instytucji edukacyjnych. Z racji jego sąsiedztwa z Wojewódzkim Parkiem Kultury i Wypoczynku, projekt zdecydowano zaprojektować jako „miasto w mieście”. W efekcie licznych uskoku oraz nietypowych ukształtowań terenu, obszar osiedla poddano ekspertyzie Instytutu Organizacji i Mechanizacji Budownictwa, co pozwoliło na realizację budowy budynków o wysokości do 12 kondygnacji, z późniejszym zwiększeniem tego limitu o dwie kondygnacje.

Budowa osiedla rozpoczęła się w 1961 roku, a pierwsze prace skupiono na niskich budynkach Osiedla Dolnego, które powstały w miejscu Bederowca i Sośniny. Następnie wybudowano czternastokondygnacyjne budynki mieszkalne dla około 25 tysięcy mieszkańców. Oprócz tego zbudowano również dwie szkoły podstawowe, cztery przedszkola, żłobek oraz Dom Studenta, a także pawilony handlowe. Pierwsze mieszkania oddano do użytku w 1964 roku. Rozbudowa osiedla postępowała w kierunku północno-zachodnim, a w centralnej części stworzono Centrum Usług z pawilonami handlowymi. Osiedle Górne, które zostało rozszerzone o część Chorzowa, w miejscu osiedla Pstrowskiego w Klimzowcu, zostało przyłączone do Katowic w 1968 roku.

Dalszy rozwój osiedla

Osiedle z lat 1982 ulegało później stopniowemu zagęszczeniu w wyniku wprowadzania nowej zabudowy, która w różnorodny sposób inspirowała się architekturą istniejącego osiedla. W połowie lat osiemdziesiątych XX wieku rozpoczęto budowę pięciu nowych budynków mieszkalnych na terenie centralnym osiedla, które mogły pomieścić około 4 tysiące mieszkańców – były to znane wieżowce nazywane Kukurydzami, będące jednymi z największych w Katowicach.

Na początku, w planach nie przewidywano budowy kościoła rzymskokatolickiego na osiedlu, co wzbudzało niezadowolenie społeczności lokalnej. Mieszkańcy, z poparciem ówczesnego arcybiskupa Karola Wojtyły, przez wiele lat starali się o realizację budowy kościoła. Ostatecznie wybrano teren przy Osiedlu Dolnym na jego lokalizację. Architekci osiedla rozpoczęli projektowanie kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych pod koniec lat 70. XX wieku. 13 grudnia 1981 roku kościół został poświęcony przez biskupa katowickiego Herberta Bednorz, a 14 września 1991 roku odbyła się jego konsekracja, którą również przeprowadził biskup Damian Zimon.

W 1983 roku biskup Herbert Bednorz podjął decyzję o utworzeniu nowej parafii na Osiedlu Górnym, gdzie rozpoczęto budowę kościoła parafialnego. Prace rozpoczęły się 13 czerwca 1984 roku, a parafia została erygowana 1 września 1985 roku, z patronatem Matki Boskiej Piekarskiej. Kościół został konsekrowany 17 grudnia 1990 roku przez biskupa Damiana Zimon.

W XXI wieku osiedle znów przeszło znaczną rozbudowę. W 2006 roku w rejonie ulicy Piastów 12 powstał czternastokondygnacyjny budynek mieszkalny SM Piast, a lata 2006–2009 przyniosły budowę dwóch czternastokondygnacyjnych apartamentowców Parkowa Strona Miasta na alei Bolesława Krzywoustego 2, 4 i 6, w tym z parkingami podziemnymi oraz powierzchniami usługowymi.

We wrześniu 2011 roku, przy ulicy Chorzowskiej, rozpoczęto budowę kompleksu Cztery Wieże, którego pierwsza faza (Wieża A) została oddana do użytku w pierwszym kwartale 2014 roku. Całość projektu zakończono w 2018 roku, a zespół składa się z 348 lokali mieszkalnych oraz lokali handlowo-usługowych na parterze. Dodatkowo, w rejonie ulicy Tysiąclecia, na początku października 2013 roku, zapoczątkowano budowę zespołu Nowe Tysiąclecie, który obejmował pięć 11- i 17-kondygnacyjnych budynków z 573 lokalami mieszkalnymi. Tę inwestycję sfinalizowano w 2019 roku.

Demografia

Przed powstaniem osiedla Tysiąclecia Państwa Polskiego obszar dzielnicy Osiedle Tysiąclecia charakteryzował się głównie terenami rolnymi oraz leśnymi, co sprawiało, że gęstość zaludnienia była wówczas stosunkowo niska. W tej okolicy istniały trzy główne osady, wspomniane jako Bederowiec, Sośnina (znajdująca się w historycznych granicach dawnej gminy Dąb) oraz osiedle W. Pstrowskiego, które było znane z domów fińskich usytuowanych w Chorzowie-Klimzowcu.

Pierwotne koncepcje ujmowały wizję zamieszkania osiedla przez maksymalnie 45 tysięcy mieszkańców na obszarze 145 hektarów. Jednakże z biegiem czasu te ambitne plany zostały zmienione, a ostateczne założenia przewidywały powstanie osiedla dla 20 tysięcy osób, z docelowym przyrostem do 30 tysięcy mieszkańców.

W obrębie dzielnicy Osiedle Tysiąclecia przyjmuje się, że w 1988 roku zamieszkiwały ją łącznie 27 620 osoby. W tym czasie w liczbie ludności dominowały grupy wiekowe 30-44 oraz 45-59 lat. W późniejszych latach dało się zauważyć wyraźny spadek liczby mieszkańców – w 1997 roku było to już tylko około 25 400 osób, co przełożyło się na gęstość zaludnienia wynoszącą 13 370 osób na km². Jeszcze bardziej zauważalny spadek wystąpił w 2007 roku, kiedy to liczba osób zamieszkujących dzielnicę wynosiła 23 501, a gęstość zaludnienia osiągnęła wartość 12 480 osób na km².

Warto wskazać, że Osiedle Tysiąclecia w 2007 roku wyróżniało się jako najgęściej zaludniona dzielnica Katowic, mając niemal siedmiokrotnie większą gęstość niż przeciętna dla całego miasta, która w tym samym roku wynosiła 1 916 osób na km². Zdecydowanie dominowały osoby w wieku 60 lat i więcej, a także ci w przedziale 45-59 lat, co sprawia, że Osiedle Tysiąclecia ma jeden z najwyższych odsetków mieszkańców w wieku poprodukcyjnym w porównaniu do innych dzielnic Katowic.

Według prognoz ludnościowych, w wariancie pesymistycznym, na rok 2020 szacowano, że w Osiedlu Tysiąclecia miałoby mieszkać 20 724 osób, a w 2030 roku liczba ta mogłaby spaść do 17 710 osób. W wariancie optymistycznym natomiast przewidywano, że liczba ludności w 2020 roku wyniesie 20 978 osób, a do 2030 roku wzrośnie do 18 248 osób. Biorąc pod uwagę saldo migracji oraz inwestycje w budownictwo mieszkaniowe, w 2020 roku przewidywano, że liczba ludności osiągnie 27 922 osoby, z kolei w 2030 roku miała wynosić 25 346 osób.

Polityka i administracja

W Katowicach utworzono 1 stycznia 1992 roku 22 Pomocnicze Jednostki Samorządowe. Na podstawie Uchwały nr XLVI/449/97, wydanej przez Radę Miejską Katowic 29 września 1997 roku, Osiedle Tysiąclecia zyskało status statutowej dzielnicy w obrębie zespołu dzielnic północnych, stanowiąc jednostkę pomocniczą nr 9. Uchwała ta jednocześnie precyzyjnie określiła granice tej dzielnicy.

W ramach Osiedla Tysiąclecia działa Rada Dzielnicy nr 9, która posiada swój statut od 30 lipca 2015 roku. Pierwsze wybory do Rady miały miejsce 29 listopada 2015 roku. Rada ta składa się z 21 radnych, wybieranych na 4-letnią kadencję. Władzą wykonawczą Rady jest Zarząd Dzielnicy. Przewodniczącym Rady Jednostki Pomocniczej w kadencji 2015–2019 był Zdzisław Czenczek, a przewodniczącą Zarządu Barbara Bańska. Osiedle Tysiąclecia w wyborach do Rady Miasta Katowic znajduje się w okręgu nr 4, który obejmuje również Dąb, Załęże, Osiedle Witosa oraz Załęska Hałda-Brynów część zachodnia. W latach 2010–2014 okręg ten miał sześciu przedstawicieli w Radzie Miasta.

Duża część Osiedla Tysiąclecia jest zarządzana przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Piast”, która została założona 14 czerwca 1983 roku, przejmując zarząd osiedla od Spółdzielni Mieszkaniowej „Górnik”. Ta ostatnia miała pod swoją pieczą kilka osiedli na terenie Katowic. Po powstaniu spółdzielni, jej działania skupiły się głównie na eliminacji problemów technicznych, które pojawiły się w trakcie budowy obiektów. Oprócz przeprowadzania remontów, spółdzielnia inwestowała również w infrastrukturę, budując kompleksy zieleni urządzonej.

Siedziba Spółdzielni Mieszkaniowej Piast zlokalizowana jest przy ulicy Zawiszy Czarnego 8, nieopodal Kukurydz. W roku 2010, zarządzała ona łącznie 56 budynkami mieszkalnymi, z czego 43 znajdowały się na terenie dzielnicy, obejmując łącznie 8 071 lokali mieszkalnych. Dodatkowo, Spółdzielnia posiadała Spółdzielczy Ośrodek Kultury mieszczący się w swojej siedzibie. Osiedle Tysiąclecia dysponuje dwiema administracjami:

• Tysiąclecie Dolne – 26 budynków mieszkalnych (łącznie 4 412 mieszkań) oraz 11 pawilonów handlowo-usługowych (144 lokale usługowe),
• Tysiąclecie Górne – 17 budynków mieszkalnych (łącznie 3 400 mieszkań) oraz 3 pawilony handlowo-usługowe (122 lokale usługowe).

Gospodarka

Działalność gospodarcza osiedla Tysiąclecia w Katowicach, z uwagi na jego przede wszystkim mieszkalny charakter, koncentruje się głównie na usługach oraz handlu, które mają na celu zaspokojenie potrzeb lokalnych mieszkańców. Już w fazie planowania tej przestrzeni zdecydowano o realizacji czterech ośrodków usługowych.

W latach 60. XX wieku na Tysiącleciu Dolnym zrealizowano trzy pawilony handlowo-usługowe, składające się z dziesięciu punktów, w tym: zakładu fotograficznego, usług krawieckich oraz gabinetu kosmetycznego. Dodatkowo, w tych pawilonach mieściły się dwa bary mleczne, kawiarnia oraz znana restauracja Adria. Między Tysiącleciem Dolnym a Górnym ulokowano Centrum Usług, w którym działalność prowadziły m.in. sklep obuwniczy, sklep rybny, księgarnia oraz kawiarnia. Również na Tysiącleciu Górnym zbudowano pawilony usługowo-handlowe.

Osiedle Tysiąclecia dysponuje trzema lokalnymi ośrodkami usługowymi, a ich stopień zagospodarowania zmienia się w zależności od obszaru, który obsługują. Formują one swoją obecność w postaci rozproszonych placówek, które są harmonijnie związane z otaczającą zielenią. Oto szczegóły tych ośrodków:

• Osiedle Dolne (rejon al. Krzywoustego, Piastów, Mieszka I i Tysiąclecia) – dostępne usługi obejmują handel, przedszkole, szkołę podstawową, gimnazjum, dom kultury, bibliotekę, kościół, zieleń oraz obiekty rekreacyjne, a także przystanki komunikacji miejskiej,
• Osiedle Centralne (ul. Zawiszy Czarnego, Chrobrego i Tysiąclecia) – usługi takie jak handel, przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, dom kultury, biblioteka, kościół, zieleń oraz obiekty rekreacyjne, a także przystanki miejskiej komunikacji,
• Osiedle Górne (ul. Ułańska i Tysiąclecia) – dostępne usługi obejmują handel, kościół, zieleń oraz obiekty rekreacyjne, jak również przystanki komunikacji miejskiej.

Wobec mieszkaniowego profilu dzielnicy na Osiedlu Tysiąclecia istnieje gęsta sieć sklepów różnorodnych branż. Przeważają tu małe sklepy prowadzone przez prywatnych przedsiębiorców oraz dyskonty. Na obrzeżach dzielnicy zlokalizowane są również dwa duże centra handlowe: Auchan Katowice w Załężu oraz AKS w Chorzowie. W 2017 roku przy ul. Ułańskiej powstał pasaż handlowy Tauzen Park, w którym zagościło kilka sklepów popularnych marek oraz siłownia.

Na podstawie danych z połowy roku 2021, we wspomnianym osiedlu, w zakresie dyskontów i supermarketów, znajdują się następujące obiekty:

• Aldi (ul. Ułańska 6),
• Biedronka (dwa sklepy: ul. Zawiszy Czarnego 8 oraz ul. Ułańska 10),
• Lidl (ul. Bolesława Chrobrego 3),
• Stokrotka (ul. Zawiszy Czarnego 16),
• Tedi (ul. Ułańska 8).

Infrastruktura techniczna

W dzielnicy mieszkańcy korzystają głównie z wód powierzchniowych, które są zasilane z Jeziora Goczałkowickiego na Wiśle oraz Jeziora Czanieckiego na Sole. Uzdatniona woda dostarczana jest przez sieć wodociągową, która obejmuje zarówno magistralne, jak i rozdzielcze rurociągi. Blisko osiedla Tysiąclecia biegnie rurociąg magistrali zachodniej o średnicy DN 1400 mm, łączący zbiorniki wyrównawcze Murcki i Bytków. W zaopatrzeniu wodnym kluczową rolę odgrywają Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów oraz Katowickie Wodociągi.

W odniesieniu do kanalizacji, jej network jest w zarządzie Katowickich Wodociągów. Dolne Tysiąclecie znajduje się w zlewni zlewni oczyszczalni ścieków Centrum-Gigablok, do której doprowadzona jest kanalizacja ogólnospławna. W przypadku Tysiąclecia Górnego sytuacja jest nieco inna, ponieważ zlokalizowane jest ono w dorzeczu oczyszczalni Klimzowiec, zarządzanej przez Chorzowsko-Świętochłowickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji. W zachodniej części oczyszczalni, umiejscowionej w Chorzowie, odbywa się mechaniczną obróbkę ścieków, podczas gdy na terenie Katowic realizowany jest proces biologicznego usuwania odpadów.

Oczyszczalnia, która ma swoich korzeni w latach międzywojennych, jest jednym z największych obiektów tego typu w Polsce i obsługuje około 200 tysięcy mieszkańców, zapewniając efektywne oczyszczanie ścieków.

Zaopatrzenie mieszkańców osiedla Tysiąclecia w energii elektrycznej również odbywa się z sieci wysokiego napięcia 110 kV, która jest połączona z okolicznymi elektrowniami. W rejonie ul. Tysiąclecia znajduje się stacja elektroenergetyczna Klimzowiec, z poziomem transformacji wynoszącym 110/6 kV. Średnie zużycie energii elektrycznej w Katowicach w 2006 roku wyniosło to 865,7 kWh na gospodarstwo domowe.

Od 2015 roku w osiedlu Tysiąclecia parkingi dla mieszkańców są zorganizowane przy wykorzystaniu systemu RFID, który to system oparty jest na czujnikach montowanych na szybach mieszkańców oraz zautomatyzowanych czytnikach połączonych z szlabanami. Dzięki temu mieszkańcy mogą korzystać z parkingów w sposób szybki i wygodny.

Transport

Transport drogowy

W obrębie osiedla Tysiąclecia zorganizowany jest przemyślany układ komunikacyjny, który opiera się na ulicach pełniących funkcje obwodnic dla Tysiąclecia Dolnego i Górnego. W tych obszarach znajdziemy ronda, które ułatwiają poruszanie się, a pomiędzy nimi występują tereny dedykowane dla pieszych oraz rowerzystów.

Na terenie Dolnego Tysiąclecia kluczowymi trasami są ulice Piastów oraz Tysiąclecia. Druga z tych ulic prowadzi od ronda Henryka Sławika przy ul. Chorzowskiej, na wysokości „Żyrafy”, aż do Chorzowa, gdzie łączy się z aleją Wojska Polskiego i kieruje się w stronę Klimzowca.

W Górnym Tysiącleciu istotne arterie to ul. Bolesława Chrobrego oraz Ułańska. W Tysiącleciu Dolnym głównymi korytarzami pieszo-rowerowymi są natomiast aleje: Bolesława Krzywoustego, w Tysiącleciu Górnym zaś obsługiwane są przez al. Księżnej Jadwigi Śląskiej i al. Księcia Henryka Pobożnego.

Osiedle Tysiąclecia cieszy się doskonałą komunikacją z innymi częściami regionu, gdyż znajduje się w sąsiedztwie istotnych arterii komunikacyjnych Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, takich jak Drogowa Trasa Średnicowa, która biegnie w pobliżu południowej granicy dzielnicy, a także droga krajowa nr 79 na północnej granicy osiedla, przy ul. Chorzowskiej.

Te kluczowe drogi są skomunikowane z ul. Bracką oraz ul. Feliksa Bocheńskiego, a także biegną w kierunku autostrady A4, co tworzy znakomity węzeł drogowy w tym rejonie.

Jeżeli chodzi o połączenia wewnętrzne, to Tysiąclecie oferuje łatwy dostęp do Śródmieścia, zarówno wzdłuż ul. Chorzowskiej, jak i Trasy im. Nikodema i Józefa Renców, a także do pobliskich dzielnic, takich jak Bogucice, Koszutka, Giszowiec czy Szopienice-Burowiec.

Miejski transport zbiorowy

W obszarze dzielnicy Tysiąclecia funkcjonuje system transportu miejskiego, który obejmuje zarówno tramwaje, jak i autobusy, brakuje jedynie komunikacji kolejowej. Transport tymi środkami realizowany jest na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Teren dzielnicy obsługiwany jest przez 16 przystanków, z czego 4 to przystanki tramwajowe, natomiast 10 to przystanki autobusowe, w tym jeden z nich znajduje się przy pętli na Tysiącleciu Górnym.

Linie autobusowe poruszają się głównymi ulicami osiedla, a linia tramwajowa przebiega równolegle do ul. Chorzowskiej na wyznaczonym torowisku. W dzielnicy wyróżniają się główne ciągi komunikacji miejskiej:

• ul. Chorzowska (Tysiąclecie Dolne i Górne) – obsługiwana przez 5 linii autobusowych (6, 830, 840, 840N, M3) oraz 6 linii tramwajowych (0, 6, 11, 19, 23); ten ciąg ma charakter przede wszystkim ponadmiejski, który łączy z Śródmieściem Katowic, a także z Chorzowem, Bytomiem, Tarnowskimi Górami oraz Gliwicami; linie autobusowe kursują tylko w obrębie Tysiąclecia Dolnego,
• ul. Tysiąclecia między ul. Piastów a ul. Mieszka I (Tysiąclecie Dolne) – obsługiwana przez 9 linii autobusowych (linie: 7, 7N, 23, 51, 109, 138, 673, 674, M24); głównie linie wewnętrzne,
• ul. Piastów (Tysiąclecie Dolne) – mająca 2 linie autobusowe (linie: 51 i 138),
• ul. Mieszka I (Tysiąclecie Dolne) – cztery linie autobusowe (linie: 7, 7N, 109, M24),
• ul. Tysiąclecia w odcinku od ul. Mieszka I do ul. Ułańskiej, powracając ul. Ułańską i ul. Bolesława Chrobrego (Tysiąclecie Górne) – obsłużona 5 liniami (linie: 23, 51, 138, 673, 674); głównie linie wewnętrzne.

Na pętli autobusowej Tysiąclecie, oprócz linii 51, 138, 673 i 674, kursuje również linia 165, która obsługuje przede wszystkim Chorzów.

Historia sieci tramwajowej na terenie osiedla sięga czasów przed jego powstaniem, do końca XIX wieku. W tym okresie berlińska spółka Kramer & Co. uzyskała 23 marca 1896 roku koncesję na budowę wąskotorowego tramwaju parowego na trasie Królewska Huta – Dąb – Katowice – Wełnowiec – Huta Laura w Siemianowicach Śląskich. Jeszcze w tym samym roku stworzono odcinek od Katowic (na wysokości obecnego ronda Jerzego Ziętka) do Wełnowca i Huty Laury, natomiast inwestycje związane z drugą linią ruszyły dwa lata później, gdzie połączenie Katowice (Rynek) – Dąb – Królewska Huta ukończono w sierpniu i uruchomiono 25 listopada 1898 roku. Linie tramwajowe w Osiedlu Tysiąclecia pozostały wąskotorowe aż do 1940 roku, kiedy to uruchomiono normalnotorową trasę wzdłuż odcinka Katowice Rynek – Dąb – Chorzów Rynek. Po roku 1989 zainicjowano modernizację sieci tramwajowej w tej okolicy, głównie z funduszy Unii Europejskiej. W ramach tych prac przewidziano też przebudowę trasy na odcinku Wesołe Miasteczko – Stadion Śląski (zadanie nr 1), których realizacja rozpoczęła się w końcu marca 2013 roku a ruch po nowo zbudowanych torach rozpoczął od sierpnia 2014 roku, finalizując projekty do 2015 roku.

Architektura

Osiedle Tysiąclecia to przestrzeń, która wyróżnia się imponującymi budynkami mieszkalnymi o zróżnicowanej wysokości, od czternastokondygnacyjnych do aż dwudziestoczterokondygnacyjnych. Wysokość niektórych z nich dochodzi do kilku dziesięciu metrów. Najbardziej charakterystycznymi obiektami w tej lokalizacji są Kukurydze, które w roku 2010 były uznane za najwyższe bloki mieszkalne w Polsce poza Warszawą, mierząc 87 metrów i licząc 25 pięter. Warto zaznaczyć, że na osiedlu nie znajdują się żadne obiekty o wartości historycznej ani zabytkowej.

Budowa osiedla, która miała miejsce w latach 1961–1982, została zaplanowana przez czterech architektów: Henryka Buszko, Aleksandra Frantę, Mariana Dziewońskiego oraz Tadeusza Szewczyka. W roku 2006 osiedle zawierało 43 budynki mieszkalne, z czego większość zarządzana była przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Piast” oraz Spółdzielnię Mieszkaniową „Wspólna Praca”, a także wspólnoty mieszkaniowe. Osiedle jest podzielone na dwie główne części: Dolne Tysiąclecie i Górne Tysiąclecie, pomiędzy którymi pojawiła się nowoczesna zabudowa, w tym obiekty takie jak Kukurydze, Piastów 12, Parkowa Strona Miasta oraz nowsze inwestycje, takie jak Cztery Wieże i Nowe Tysiąclecie.

Powierzchnia zabudowy strefy osiedlowej wynosi jedynie 18% całości terenu, podczas gdy wskaźnik intensywności zabudowy (netto) jest równy 0,87 WIZ, a średnia liczba kondygnacji wynosi 4,83. Urbanistyczny projekt osiedla zakłada istnienie systemu komunikacyjnego z obwodnicami, który obsługuje zarówno Dolne, jak i Górne Osiedle. W ramach tego układu stworzono również rondo pomiędzy obiema częściami.

Układ budynków w Osiedlu Tysiąclecia jest dostosowany do ukształtowania terenu, co oznacza, że zróżnicowane rozmieszczenie bloków jest przemyślanym rozwiązaniem. Na przykład, przy ul. Mieszka I zorganizowane są one w układzie grzebieniowym, zaś przy ul. Tysiąclecia w układzie gniazdowym. Warto dodać, że budynki są oddalone od siebie o co najmniej 50 metrów, co sprzyja parkowemu charakterowi wnętrza osiedla.

Jednak nowa zabudowa spotkała się z krytyką mieszkańców z uwagi na zakłócenie dotychczasowego ładu przestrzennego. W odpowiedzi na te kwestie, jeden z architektów, Aleksander Franta, wszczął w 2007 roku postępowanie sądowe przeciwko gminie Katowice. Twierdził, że nowa zabudowa narusza jego prawa autorskie, ponieważ osiedle jako całość jest dziełem architektonicznym. Urząd Miasta z kolei argumentował, że nie ma obowiązku weryfikacji projektów budowlanych pod kątem naruszenia praw autorskich.

Do szczególnych cech Osiedla Tysiąclecia należy obecność kościołów, które również zaprojektowali architekci związani z projektowaniem osiedla. Są to:

• Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Tysiącleciu Dolnym,
• Kościół pw. Matki Bożej Piekarskiej na Tysiącleciu Górnym.

Aby usprawnić nieuporządkowany przez nową zabudowę układ osiedla, 22 czerwca 2011 roku Rada Miasta Katowice uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Obejmuje on teren Osiedla Tysiąclecia oraz północną część Załęża, z celem ochrony terenów miejskich oraz spółdzielni mieszkaniowej przed nowymi inwestycjami mieszkaniowymi w obrębie osiedla.

Lista budynków (min. 12 kondygnacji)
Lp.	Adres	Liczba pięter	Zarządca / Inwestor
1	Katowice, al. Bolesława Krzywoustego 2	12	WMN Parkowa Strona Miasta / Activ Investment
2	Katowice, al. Bolesława Krzywoustego 4-6	12	WMN Parkowa Strona Miasta / Activ Investment
3	Katowice, ul. Chorzowska 216	17+3	WMN 4 Wieże Segment A / Activ Investment
4	Katowice, ul. Chorzowska 214	17+3	WMN 4 Wieże Segment B / Activ Investment
5	Katowice, ul. Chorzowska 212	17+3	WMN 4 Wieże Segment C / Activ Investment
6	Katowice, ul. Chorzowska (bud.)	17+3	Activ Investment
7	Katowice, ul. Chrobrego 2	19 + 1	SM Piast
8	Katowice, ul. Chrobrego 9	14 + 1	SM Piast
9	Katowice, ul. Chrobrego 13	14 + 1	SM Piast
10	Katowice, ul. Chrobrego 17	14 + 1	SM Wspólna Praca
11	Katowice, ul. Chrobrego 25	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
12	Katowice, ul. Chrobrego 26	14 + 1	SM Wspólna Praca
13	Katowice, ul. Chrobrego 31	14 + 1	SM Piast
14	Katowice, ul. Chrobrego 32	14 + 1	SM Piast
15	Katowice, ul. Chrobrego 37	14 + 1	SM Piast
16	Katowice, ul. Chrobrego 38	14 + 1	SM Piast
17	Katowice, ul. Chrobrego 43	14 + 1	SM Piast
18	Katowice, ul. Mieszka I 5	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
19	Katowice, ul. Mieszka I 15	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
20	Katowice, ul. Piastów 3	14 + 1	SM Piast
21	Katowice, ul. Piastów 5	14 + 1	SM Piast
22	Katowice, ul. Piastów 7	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
23	Katowice, ul. Piastów 9	19 + 1	SM Piast
24	Katowice, ul. Piastów 11	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
25	Katowice, ul. Piastów 10	14 + 1	SM Piast
26	Katowice, ul. Piastów 12	11 + 1	SM Piast
27	Katowice, ul. Piastów 16	14 + 1	SM Piast
28	Katowice, ul. Piastów 18	14 + 1	SM Piast
29	Katowice, ul. Piastów 22	14 + 1	SM Piast
30	Katowice, ul. Piastów 24	14 + 1	SM Piast
31	Katowice, ul. Piastów 26	14 + 1	SM Piast
32	Katowice, ul. Tysiąclecia 1	16 + 1	SM Piast
33	Katowice, ul. Tysiąclecia 4	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
34	Katowice, ul. Tysiąclecia 6	14 + 1	SM Piast
35	Katowice, ul. Tysiąclecia 15	14 + 1	SM Piast
36	Katowice, ul. Tysiąclecia 19	14 + 1	SM Piast
37	Katowice, ul. Tysiąclecia 21	14 + 1	SM Piast
38	Katowice, ul. Tysiąclecia 29	11 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
39	Katowice, ul. Tysiąclecia 41	11 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
40	Katowice, ul. Tysiąclecia 47	14 + 1	SM Piast
41	Katowice, ul. Tysiąclecia 78	19 + 1	SM Piast
42	Katowice, ul. Tysiąclecia 80	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
43	Katowice, ul. Tysiąclecia 84	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
44	Katowice, ul. Tysiąclecia 86	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
45	Katowice, ul. Tysiąclecia 86 a	14 + 1	SM Wspólna Praca
46	Katowice, ul. Tysiąclecia 86 b	14 + 1	Wspólnota Mieszkaniowa
47	Katowice, ul. Tysiąclecia 88	19 + 1	SM Piast
48	Katowice, ul. Tysiąclecia 90	19 + 1	SM Piast
49	Katowice, ul. Tysiąclecia 92	19 + 1	SM Piast
50	Katowice, ul. Tysiąclecia 24	17	Nowe Tysiąclecie / J.W. Construction
51	Katowice, ul. Tysiąclecia 22	17	Nowe Tysiąclecie / J.W. Construction
52	Katowice, ul. Ułańska 5	19 + 1	SM Piast
53	Katowice, ul. Ułańska 7	19 + 1	SM Piast
54	Katowice, ul. Ułańska 9	19 + 1	SM Piast
55	Katowice, ul. Ułańska 11	19 + 1	SM Piast
56	Katowice, ul. Ułańska 16	19 + 1	SM Piast
57	Katowice, ul. Zawiszy Czarnego 4	27	SM Piast
58	Katowice, ul. Zawiszy Czarnego 6	27	SM Piast
59	Katowice, ul. Zawiszy Czarnego 10	27	SM Piast

Pomniki i tablice pamiątkowe

Na terenie Osiedla Tysiąclecia znajdują się również miejsca pamięci, w tym:

• Tablica poświęcona księdzu biskupowi Herbertowi Bednorzowi (zlokalizowana w kościele pw. Matki Boskiej Piekarskiej przy ul. Ułańskiej 13),
• Miejsce pamięci z ziemią z pól bitewnych oraz miejsc martyrologii narodu polskiego (umiejscowione w budynku ZSZ im. R. Mielczarskiego przy al. Krzywoustego 13),
• Tablica upamiętniająca Romualda Mielczarskiego – działacza ruchu spółdzielczego (w budynku ZSZ im. R. Mielczarskiego przy al. Krzywoustego 13),
• Tablica upamiętniająca kpt. Roberta Oszka – oficera Polskiej Marynarki Wojennej, dowódcy III powstania śląskiego (znajdująca się na skwerze kpt. Roberta Oszka).

Kultura

Na terenie osiedla Tysiąclecia w Katowicach, pierwsze obiekty kulturalne zaczęły powstawać równocześnie z budową południowej części dzielnicy. W ramach tego rozwoju ulokowane zostały w budynkach mieszkalnych takie instytucje jak świetlice, kluby osiedlowe oraz filie Miejskiej Biblioteki Publicznej. W pierwotnych zamierzeniach uwzględniono także budowę centralnego ośrodka kultury, który miał obejmować kino oraz bibliotekę, a z czasem planowano utworzenie centrum kulturalno-wychowawczego.

W ramach oferty kulturalnej osiedla Tysiąclecia działa Spółdzielczy Ośrodek Kultury, zarządzany przez SM „Piast”. Siedzibą placówki jest budynek zlokalizowany przy ul. Zawiszy Czarnego 8. Ośrodek ten prowadzi szeroki wachlarz działalności – ma 16 sekcji, w tym oferuje kursy językowe oraz zajęcia skierowane do dzieci i osób starszych. Oprócz tego w budynku organizowane są różnorodne wydarzenia związane z kulturą, sportem i rekreacją.

W dniu 12 czerwca 2007 roku na Tysiącleciu Dolnym, przy ul. Tysiąclecia 5, otwarto filię Młodzieżowego Domu Kultury, która proponuje zajęcia dla dzieci i młodzieży, skupiające się głównie na tematyce muzyczno-tanecznej. Siedzibę ma tutaj także Zespół Pieśni i Tańca „Tysiąclatki”, obecny na osiedlu od 1973 roku. W ramach działalności zespołu organizowane są zajęcia dotyczące folkloru polskiego oraz tradycji tanecznych z innych krajów.

Dla mieszkańców dzielnicy dostępne są również dwie filie Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach. Pierwsza z nich, filia nr 14, znajduje się na Dolnym Tysiącleciu, przy ul. Piastów 20. W tej bibliotece dostępne są wypożyczalnie dla dzieci i dorosłych, a także stanowisko komputerowe z programami multimedialnymi. Biblioteka ma także swoją gazetę – BiblioZetka-Strefa 14, a łączna liczba zbiorów wynosi około 46 900 woluminów. Druga filia, oznaczona jako nr 25, położona jest na Górnym Tysiącleciu, przy ul. Bolesława Chrobrego 2. Oferuje podobne zasoby – wypożyczalnię dla dzieci i dorosłych oraz komputerowe stanowiska multimedialne, a także publikację o nazwie FLESZ 25. Liczba zbiorów tej biblioteki osiąga 35 480 woluminów.

Osiedle Tysiąclecia stanowi również tło dla ważnych wydarzeń kulturalnych, takich jak akcja nakręconego w 2006 roku filmu Czeka na nas świat, a także dla powieści Wojciecha Grabowskiego Maroko, czyli rzecz o dorastaniu na Górnym Śląsku.

Oświata

W początkowym projekcie osiedla Tysiąclecia zdefiniowano potrzeby edukacyjne, które miały być zaspokojone w trzech dedicated strefach. Planowano wówczas wybudowanie pięciu szkół podstawowych, każda z 24 salami lekcyjnymi, ośmiu przedszkoli oraz pięciu żłobków. Z realizacją budowy Osiedla Dolnego oddano do użytku żłobek, który mógł pomieścić 80 dzieci, cztery przedszkola dla 120 dzieci każde, a także dwie podstawówki zdolne przyjąć 960 uczniów każda. Dodatkowo, do użytku oddano Dom Studenta z 224 mieszkaniami. Z roku na rok, potrzeby edukacyjne oraz dostępna oferta na osiedlu ewoluowały. Zgodnie z danymi na grudzień 2014 roku, w granicach Osiedla Tysiąclecia można było znaleźć szereg placówek edukacyjnych:

• Żłobki:
• – Oddział Żłobka Miejskiego w Katowicach (ul. Tysiąclecia 45),
• – Żłobek EPIONKOWO (Zawiszy Czarnego 7a),
• Przedszkola:
• – Miejskie Przedszkole nr 21 im. Wesołej Ludwiczki (ul. Tysiąclecia 27),
• – Miejskie Przedszkole nr 25 im. Króla Maciusia I (ul. Mieszka I 13),
• – Miejskie Przedszkole nr 34 im. Jasia i Małgosi (ul. Tysiąclecia 84a),
• – Miejskie Przedszkole nr 57 im. Krasnala Hałabały (ul. Piastów 13),
• – Miejskie Przedszkole nr 90 im. Wróbelka Elemelka (ul. Bolesława Chrobrego 39),
• – Madzik Place Kindergarten (ul. Zawiszy Czarnego 8),
• – Prywatne Przedszkole im. Papy Smerfa (al. Bolesława Krzywoustego 6),
• – Przedszkole EPIONKOWO (Zawiszy Czarnego 7a),
• – Specjalistyczne Niepubliczne Przedszkole Edukacyjno-Rehabilitacyjne (ul. Ułańska 5a),
• Szkoły podstawowe:
• – Szkoła Podstawowa nr 59 im. Jana Matejki (ul. Bolesława Chrobrego 5) – publiczna placówka, która rozpoczęła działalność w 1977 roku po przeniesieniu z Koszutki. W pierwszym roku miała aż 28 oddziałów z 866 uczniami,
• – Szkoła Podstawowa nr 66 im. Janusza Korczaka (al. Bolesława Krzywoustego 7) – publiczna szkoła, która istnieje od 1968 roku i dysponuje 21 klasami oraz dwiema salami gimnastycznymi,
• Zespoły szkół:
• – Zespół Szkół Integracyjnych nr 1 im. Roberta Oszka (al. Bolesława Krzywoustego 11) – utworzony w 2006 roku z połączenia z Szkołą Podstawową nr 58 po przeniesieniu z Załęskiej Hałdy (z budynku przy ul. F. Bocheńskiego 149) do nowej siedziby,
• – Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 58 im. Marii Dąbrowskiej – uroczyście otwarta w 1976 roku, w 2014/2015 roku posiadała 18 oddziałów,
• – Gimnazjum Integracyjne nr 36 im. Roberta Oszka – powstałe 1 września 2003 roku, miało 9 oddziałów w roku szkolnym 2014/2015,
• – Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 3 (ul. Bolesława Chrobrego 4):
• – Szkoła Podstawowa nr 60 Specjalna w Katowicach, z historią sięgającą 1962 roku, przeniesiona z ul. Gliwickiej 148a,
• – Gimnazjum nr 8 im. Królowej Jadwigi – powstało w 1999 roku i zostało zlikwidowane w 2019 roku po reformie edukacji;
• – IX Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Integracyjnymi im. Henryka Sienkiewicza – otwarte w 1955 roku, znane z sukcesów w edukacji z oddziałami integracyjnymi;
• – Zespół Szkół Plastycznych (ul. Ułańska 7a):
• – Liceum Plastyczne;
• – Ogólnokształcąca Szkoła Sztuk Pięknych;
• – Zespół Szkół Zawodowych im. Romualda Mielczarskiego (al. Bolesława Krzywoustego 13):
• – Technikum nr 13;
• – Technikum Uzupełniające nr 16 dla Dorosłych;
• – Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 8;
• – Szkoła Policealna nr 10 dla Dorosłych;
• – Szkoła Policealna nr 3;
• Szkoły artystyczne:
• – Państwowa Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II stopnia im. Karola Szymanowskiego (ul. Ułańska 7b) – instytucja z długą historią, która łączy edukację muzyczną oraz ogólnokształcącą od 1937 roku,
• – Zespół Szkół Plastycznych (ul. Ułańska 7a),
• Szkoły wyższe:
• – Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy (al. Bolesława Krzywoustego 9; budynek TŚ.9) – to niepubliczna uczelnia wyższa, która została utworzona w 2002 roku i oferuje wszechstronne kształcenie w dziedzinie BHP.

Ochrona zdrowia

Na Osiedlu Tysiąclecia, według dostępnych danych z grudnia 2018 roku, można znaleźć różnorodne placówki świadczące usługi związane z opieką zdrowotną. W tej lokalizacji funkcjonują:

• NZOZ Poradnia Medycyny Ogólnej MEDICO, z siedzibą przy ulicy Zawiszy Czarnego 9,
• NZOZ EPIONE. Przychodnia nr 3, ulokowana przy ulicy Zawiszy Czarnego 7a, która oferuje podstawową opiekę zdrowotną zarówno dla dzieci, jak i dorosłych,
• poradnie specjalistyczne, w tym m.in. z zakresu chirurgii, dermatologii oraz okulistyki,
• pracownie diagnostyczne, w tym tomografię komputerową (TK), rentgen (RTG) oraz ultrasonografię (USG), a także laboratorium analityczne,
• Centrum Medyczne Tysiąclecie, mieszczące się przy ulicy Tysiąclecia 101,
• Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe, gdzie znajduje się Podstacja Pogotowia Ratunkowego Katowice Tysiąclecie, zlokalizowana przy ulicy Tysiąclecia 88b.

Warto również zauważyć, że w dzielnicy przybyło około 10 gabinetów stomatologicznych, głównie w rejonie Osiedla Dolnego oraz centralnej części osiedla. Dodatkowo, można tam znaleźć 7 aptek, które zapewniają dostęp do leków oraz usług farmaceutycznych.

Religia

Na Osiedlu Tysiąclecia dominuje wyznanie rzymskokatolickie, które skupia największą społeczność lokalną. W tej dzielnicy działają dwie kluczowe parafie, które są częścią dekanatu Katowice-Załęże.

Jedną z nich jest Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych, znajdująca się przy ul. Mieszka I 6. Parafia ta obejmuje Tysiąclecie Dolne oraz Centralne i w 2014 roku miała około 17 100 wiernych. W początkowych latach funkcjonowania osiedla, parafianie z Tysiąclecia Dolnego uczęszczali do kościoła parafialnego św. Jana i Pawła Męczenników w Dębie. W 1976 roku uzyskano pozwolenie na budowę nowego kościoła, a jego poświęcenie miało miejsce 13 grudnia 1981 roku. Z kolei 14 września 1991 roku biskup Damian Zimoń dokonał konsekracji tej świątyni.

Drugą parafią jest Parafia Matki Boskiej Piekarskiej, która obejmuje swoim zasięgiem Tysiąclecie Górne. W 2014 roku jej liczba wiernych wynosiła około 7 000. Historia tej parafii sięga 1983 roku, kiedy biskup Herbert Bednorz podjął decyzję o utworzeniu nowej parafii na Osiedlu Górnym. Budowa kościoła rozpoczęła się 13 czerwca 1984 roku, a parafia została erygowana 1 września 1985 roku. Kościół parafialny został konsekrowany przez biskupa Damiana Zimonia 17 grudnia 1990 roku.

Sport i rekreacja

W dzielnicy zauważalny jest wyraźny rozwój aktywności sportowo-rekreacyjnej, co jest wynikiem obecności terenów zielonych oraz dobrze rozwiniętej infrastruktury. Jednym z kluczowych miejsc, które oferują różnorodne zajęcia sportowe, jest Spółdzielczy Ośrodek Kultury, znajdujący się przy ul. Bolesława Chrobrego. W tym ośrodku prowadzone są liczne zajęcia, zarówno przez instruktorów zatrudnionych przez SOK, jak i przez prywatnych najemców. Oferowane są tu sesje fitness, pilates oraz różne aktywności sportowe skierowane do osób starszych, a także istnieje gabinet rehabilitacji i fizjoterapii.

Na osiedlu Tysiąclecia, według danych z czerwca 2013 roku, działa kilka klubów sportowych oraz stowarzyszeń, które promują aktywność fizyczną wśród mieszkańców:

• Śląski Klub Kyokushin Karate (ul. Tysiąclecia 92) – klub oferujący treningi karate Kyokushin dla różnych grup wiekowych podczas zajęć w Spółdzielczym Ośrodku Kultury,
• Środowiskowy Klub Wodniacko-Wędkarski „Maroko” (ul. Piastów 17) – skupiający żeglarzy, wędkarzy i pasjonatów sportów wodnych, aktywny przy stawie Maroko od 1995 roku. Organizuje on sprecyzowane zajęcia sportowo-rekreacyjne dla dzieci oraz dorosłych, a również oferuje szkolenia żeglarskie. Historia żeglarstwa w tym miejscu sięga lat 80. XX wieku, kiedy to zapoczątkowano budowę ośrodka rekreacyjnego pod patronatem kopalni węgla kamiennego Gottwald,
• Uczniowski Klub Sportowy „Carramba” Katowice przy SP nr 66 (ul. Tysiąclecia 88) – dedykowany gimnastyce artystycznej dla dziewcząt.

Na terenie dzielnicy, w 2013 roku, można było odnaleźć również różnorodne obiekty sportowo-rekreacyjne:

• basen szkolny z dostępnością dla ogółu w Zespole Szkół Plastycznych (ul. Ułańska 7a) – kryta pływalnia o długości 25 m,
• boisko do koszykówki (ul. Piastów),
• Strefa Aktywności Rodzinnej (ul. Tysiąclecia, al. Księżnej Jadwigi),
• baseny szkoleniowo-rekreacyjne, boiska przyszkolne oraz place zabaw.

Baza sportowo-rekreacyjna osiedla jest wzbogacona przez obiekty zlokalizowane w sąsiedztwie, w tym przede wszystkim w Parku Śląskim, gdzie znajduje się m.in. „Stadion Śląski” z odpowiednim zapleczem sportowym.

---

Oceń: Osiedle Tysiąclecia (Katowice)

---