Aleja Górnośląska w Katowicach

---

Przebieg

Aleja Górnośląska przebiega wzdłuż równoleżnikowego kierunku i dominująco łączy główne dzielnice Katowic, takie jak Śródmieście, Brynów część wschodnia-Osiedle Zgrzebnioka, oraz Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, a jej lokalizacja jest niezwykle istotna dla struktury komunikacyjnej miasta.

Kilometraż autostrady A4, w ramach której znajduje się omawiana aleja, zwiększa się w kierunku wschodnim. Rozpoczyna się ona na zachodnim węźle Katowice Mikołowska (336,423 km), stanowiąc miejsce, gdzie krzyżują się ulice Mikołowska oraz Kochłowicka. W kierunku zachodnim autostrada prowadzi ku Chorzowowi.

Na wschód od węzła Murckowska aleja Górnośląska kontynuuje swój przebieg w kierunku południowo-wschodnim. Warto zaznaczyć, że na wysokości wieży spadochronowej, znajdującej się w parku im. T. Kościuszki, dochodzi do zmiany kierunku biegu alei w stronę wschodnią.

Dalej, trasa prowadzi pod wiaduktem w ciągu ulicy T. Kościuszki, a nieco później pod wiaduktem ulicy W. Stwosza. Na tym odcinku aleja Górnośląska krzyżuje się z kolejnym węzłem autostradowym – Katowice Francuska (338,341 km), co stanowi istotny punkt komunikacyjny w mieście, z uwagi na połączenie z ulicą Francuską.

W dalszej części trasy aleja współdzieli jezdnie zbiorczo-rozprowadzające, krzyżując się z północnymi ulicami Ofiar Katynia oraz A. Dygacza, a od strony południowej z ulicami Szybowcową, Alpejską oraz Prowansalską. Po przekroczeniu Potoku Leśnego, związanego z Doliny Trzech Stawów, aleja Górnośląska kończy swój bieg na zwrotnym węźle Murckowska (340,302 km), gdzie krzyżuje się z ulicą Murckowską oraz ulicą Pszczyńską. W dalszym ciągu autostrada A4 prowadzi na wschód, kierując się w stronę Mysłowic.

Charakterystyka

Aleja Górnośląska, której istotność w strukturze komunikacyjnej Katowic jest nie do przecenienia, współtworzy główny korytarz transportowy miasta. Wraz z Drogową Trasą Średnicową, aleją W. Roździeńskiego oraz ulicą Murckowską, tworzy jedną z kluczowych arterii, przez które krąży życie komunikacyjne tego regionu. Główne zadanie, które spełnia ta droga, to umożliwienie sprawnego transportu dalekosiężnego, zarówno międzynarodowego, jak i międzyregionalnego. Dodatkowo, wspiera również ruch lokalny w obrębie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Aleja, będąca częścią autostrady A4 oraz drogi europejskiej E40, łączy Katowice z ważnymi kierunkami. Umożliwia podróż na wschód w stronę Ukrainy przez Kraków i Rzeszów oraz na zachód w kierunku Niemiec przez Opole i Wrocław. Jest to droga o typowym układzie dwujezdniowym, a jej nawierzchnię wykonano z bituminu. Jej całkowita długość wynosi 4038 m, a szerokość jezdni osiąga w najszerszym punkcie 23,5 m, co pozwala na płynny ruch dzięki trzem pasom w każdą stronę oraz pasowi awaryjnemu.

Według danych zarządu Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Aleja Górnośląska znajduje się w obrębie Rejonu Wysoki Brzeg, administracyjnie przypisanego do Jaworzna. W systemie TERYT, droga oznaczona jest numerem 48272. Jej nazwa wskazuje jasno na historyczny kontekst Górnego Śląska, w którego granicach leży.

Za węzłem Murckowska, autostrada A4 przechodzi na terytorium Katowic, niemniej nie nosi już konkretnej nazwy. W kierunku Chorzowa jezdnie, które rozdzielają ruch główny, znane są jako ulica Kochłowicka. Adresy zarejestrowane wzdłuż alei mają przypisany kod pocztowy 40-511.

Statystyki pokazują, że Aleja Górnośląska jest jednym z najbardziej obciążonych odcinków dróg krajowych w Polsce. Z danych z lat 2020–2021 wynika, że średni roczny ruch dzienny wynosi tu 105 033 pojazdów. To sprawia, że aleja boryka się z problemem hałasu, co prowadzi do zainstalowania ekranów akustycznych, które mają na celu ochronę okolicznych terenów mieszkalnych przed uciążliwościami związanymi z ruchem drogowym.

Na połowę czerwca 2023 roku, wzdłuż alei kursują metropolitalne linie ZTM, w tym M10 na trasie Katowice – Kobiór, M13 do Sosnowca oraz M22 do Międzyrzecza. Co warto zaznaczyć, przy samej alei nie zlokalizowano przystanków autobusowych, co może stanowić pewne ograniczenie w dostępie do komunikacji publicznej w tym rejonie.

Historia

W obrębie późniejszej alei Górnośląskiej, w miejscu węzła Katowice Francuska, w XVI wieku utworzono folwark Karbowa. Rok 1842 to czas, kiedy w tym rejonie rozpoczęła działalność huta cynku „Emma”, w sąsiedztwie której powstały domy dla pracowników. Na początku XX wieku, obok, zostały zbudowane dwie cegielnie. W latach 1823–1870 w okolicach węzła Katowice Mikołowska istniała także huta cynku „Henriette”. W tym okresie eksploatowano też pobliski kamieniołom.

Rok 1888 przyniósł pomysł stworzenia zalążków nowego parku w pobliskim lasku podmiejskim, a w latach 1894–1895 utworzono część parku, którą nazwano Südpark. W 1925 roku park zyskał imię Tadeusza Kościuszki.

W okresie między 1930 a 1935 rokiem na terenie późniejszego węzła Katowice Mikołowska stworzono boisko, które przez piłkarzy klubu Rozwój Katowice użytkowane było od 1969 roku. W tymże roku, w związku z przebudową ronda, teren boiska przekształcono pod budowę siedziby Centralnego Ośrodka Informatyki Górnictwa.

Przebieg samej alei Górnośląskiej powstawał stopniowo. Już w latach 30. XX wieku zbudowano drogę łączącą ulicę Mikołowską z ulicą T. Kościuszki, który miała charakter alei spacerowej przy północnej granicy parku Tadeusza Kościuszki. Ta trasa prowadziła przez tereny zielone oraz ogródki działkowe. Po zakończeniu II wojny światowej droga ta została pokryta brukiem.

W latach 50. XX wieku trasa prowadziła od skrzyżowania ulic Mikołowskiej i Kochłowickiej w kierunku wschodnim, przecinając się kolejno z ulicami Barbary, T. Kościuszki, W. Stwosza oraz Plebiscytową, aż do skrzyżowania z ulicą Francuską.

W latach 1966–1969 rozpoczęto przebudowę skrzyżowania na sześciowlotowe rondo. 24 maja 1971 roku oddano do użytku nowy odcinek alei pomiędzy ulicami Mikołowską a Murckowską, a w odpowiedzi na rosnącą liczbę pojazdów powstała drewniana kładka nad aleją, będąca przedłużeniem ulicy Barbary.

W 1967 roku nadano oficjalną nazwę Aleja Górnośląska. W latach 70. XX wieku prowadzono prace nad jej poszerzeniem, w rezultacie uzyskując po dwa pasy ruchu w każdą stronę. W 1976 roku zrealizowano już wiadukty wzdłuż ulic T. Kościuszki i W. Stwosza, a także zakończono budowę bezkolizyjnego węzła drogowego z ulicą Francuską. Aleję przebudowywano dalej w kierunku wschodnim aż do ulicy Murckowskiej. Na skrzyżowaniu w rejonie kolonii Zuzanny powstał węzeł drogowy typu koniczynka.

W latach 80. XX wieku alejką Górnośląską zaczęły kursować autobusy miejskiej komunikacji. W tym samym czasie ulicę gen. K. Pułaskiego poprowadzono pod aleję, a w latach 1978–1982 zmodernizowano rondo mikołowskie na węzeł drogowy.

Na północ od alei Górnośląskiej, w latach 1970–1980, powstało osiedle przy nazwisku Ignacego Jana Paderewskiego. W 1985 roku, przy alei Górnośląskiej zbudowano biurowiec Wojewódzki.

30 października 1996 roku otwarto autostradę A4 na odcinku węzeł Murckowska – Mysłowice, w towarzystwie zmodernizowanego odcinka alei Górnośląskiej w rejonie węzła Katowice Francuska. 10 listopada 1999 roku uruchomiono fragment alei, który stał się częścią autostrady A4 między węzłami Katowice Francuska a Katowice Mikołowska, a do listopada 2001 roku zakończono modernizację dalszego odcinka drogi w kierunku Chorzowa.

Wkrótce jednak okazało się, że przeprowadzone prace były niewystarczające, a węzły stały się zatłoczone. Lata 2006–2009 to czas przebudowy węzła Murckowska, gdzie zrezygnowano z węzła typu koniczynka na rzecz większej ilości wiaduktów. Nastąpiło również poszerzenie alei w kierunku zachodnim, aż do ulicy Francuskiej, gdzie zamontowano ekrany akustyczne oraz zmodernizowano istniejące odcinki. Dodatkowo, przebudowano węzeł Katowice Mikołowska i stworzono kładkę łączącą osiedle I.J. Paderewskiego z Centrum Handlowym 3 Stawy.

Centrum Handlowe 3 Stawy zostało otwarte 16 listopada 1999 roku, a modernizację przeprowadzono w 2014 roku. W sierpniu 2016 roku ukończono budowę znajdującego się przy węźle Katowice Francuska kompleksu biurowego A4 Business Park. Rok 2017 przyniósł zamknięcie sklepu sieci Praktiker, znajdującego się po drugiej stronie Centrum Handlowego 3 Stawy, a hala została wyburzona w 2021 roku.

Gospodarka i instytucje

Na dzień listopada 2023 roku w systemie REGON zarejestrowano cztery podmioty gospodarcze, które mają swoje siedziby przy alei Górnośląskiej. Wśród nich znajduje się renomowana restauracja sieci McDonald’s, usytuowana pod adresem al. Górnośląska 40a, oraz stacja paliw BP pod adresem al. Górnośląska 55.

W bliskim sąsiedztwie tej alei rozwija się kilka znaczących instytucji oraz przedsiębiorstw. Należą do nich m.in.: Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach, zlokalizowana przy ul. Mikołowskiej 72a, jak również COIG przy ul. Mikołowskiej 100.

W tej okolicy swoją siedzibę ma również Urząd Metropolitalny Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, którego adres to ul. Barbary 21a. Gdzie indziej można znaleźć Park Hotel Diament Katowice (ul. W. Stwosza 37), Prokuraturę Regionalną w Katowicach (ul. W. Stwosza 31) oraz Komendę Wojewódzką Państwowej Straży Pożarnej przy ul. W. Stwosza 36.

W regionie także znajdują się Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach przy ul. J. Lompy 19, a także Komenda Miejska Policji w Katowicach przy tej samej ulicy. Ostatnim istotnym punktem jest Centrum Handlowe 3 Stawy, usytuowane przy ul. gen. K. Pułaskiego 60.

Tuż obok alei, w przestrzeni pomiędzy ulicą Mikołowską a ulicą T. Kościuszki, znajduje się park T. Kościuszki, który zapewnia mieszkańcom oraz odwiedzającym atrakcyjne tereny zielone do wypoczynku. Dodatkowo, na wschód od Mikołowskiej zlokalizowana jest Dolina Trzech Stawów, stanowiąca doskonałe miejsce na spacery i rekreację. Warto również wspomnieć, że przy alei funkcjonuje stacja pomiarowa, której obsługę zapewnia Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Katowicach.

---

Oceń: Aleja Górnośląska w Katowicach

---