Hans Bellmer

---

Życiorys

Hans Bellmer przyszedł na świat w Katowicach, w domu przy ul. A. Mickiewicza 10, dawniej znanej jako August-Schneider-Straße. Młodość spędził w kamienicy usytuowanej przy obecnej ul. T. Kościuszki 47, znanej przedtem jako Beatestraße. Był synem inżyniera Hansa Johanna Bellmera oraz Marii Donnerstag. W 1923 roku rozpoczął edukację w berlińskiej Wyższej Szkole Technicznej, w pełni angażując się w rozwój swoich artystycznych pasji.

Artysta największą popularność zdobył dzięki serii rzeźbiarskich instalacji zatytułowanej „Lalka”. Te kontrowersyjne prace przedstawiały lalki, które miały naturalny rozmiar, ale były ukazywane w sposób, który wywoływał wiele emocji. Charakteryzowały się one młodzieńczością i często były przedstawiane w dziwnych pozach, a także z niepełnosprawnościami. Sztuka Bellmera była bezpośrednią reakcją na kult „perfekcyjnego ciała”, który panował w Niemczech w tamtych czasach.

Pierwsza seria „Lalek” zadebiutowała w 1935 roku w cyklu fotografii 'Wariacje na temat montowania rozczłonkowanej małolatki’, publikowanych w czasopiśmie surrealistów „Minotaure” (nr 6). Ta publikacja wywołała furore w środowisku artystycznym tamtych czasów. Z kolei druga seria, która ujrzała światło dzienne w 1938 roku, służyła jako ilustracje do wierszy Paula Eluarda w magazynie „Messages”. W tym samym roku, na własny koszt, Bellmer wydał anonimowo książkę „Lalka” („Die Puppe”), która zawierała dziesięć czarno-białych fotografii zaaranżowanych w formie „tableaux vivants”, czyli „żywych obrazów”.

Po przejęciu władzy w Niemczech przez nazistów, prace Bellmera zostały uznane za zdegenerowane i potępione przez reżim. W 1938 roku artysta zdecydował się opuścić Berlin, osiedlając się w Paryżu, gdzie stał się częścią surrealistycznego ruchu artystycznego. W czasie II wojny światowej angażował się w działalność ruchu oporu, tworząc fałszywe paszporty. Został aresztowany i osadzony w więzieniu Camp des Milles w Aix-en-Provence, gdzie spędził znaczną część wojny.

Po wojnie Bellmer pozostał w Paryżu, a jego zainteresowania przesunęły się w kierunku erotycznych rysunków i fotografii, rezygnując z kontynuowania twórczości związanej z lalkami. W 1954 roku poznał Unicę Zürn, która stała się jego partnerką aż do jej tragicznego samobójstwa w 1970 roku. Hans Bellmer kontynuował działalność artystyczną aż do lat sześćdziesiątych XX wieku. Ukończył swoje życie na cmentarzu Père-Lachaise, pozostawiając po sobie niezwykłe dziedzictwo artystyczne.

Upamiętnienie

W miejscu, w którym Hans Bellmer spędził swoje dzieciństwo, a mianowicie pod adresem ul. T. Kościuszki 47, w latach 2012-2021 funkcjonował Dział Grafiki im. Pawła Stellera w Muzeum Historii Katowic. W 2008 roku, na elewacji tej kamienicy, z kierunku ul. Józefa Rymera, umieszczono dedykowaną artystowi pamiątkową tablicę.

Rok 1996 był znaczący dla polskiej sztuki, ponieważ na Ⅴ Festiwalu Ars Cameralis w Katowicach odbyła się pierwsza prezentacja prac Bellmera, zrealizowana pod kierunkiem Marka Zielińskiego. Kolejnym ważnym wydarzeniem był okres pomiędzy 2002 a 2003 rokiem, kiedy to w Muzeum Śląskim w Katowicach zorganizowano wystawę fotografii oraz grafik tego wybitnego artysty z okazji setnej rocznicy jego urodzin, pod nazwą „Hans Bellmer. Fotografie i grafiki z kolekcji Państwa Jean-Marie i Doriane Bihl-Bellmer”.

W 2015 roku w gmachu głównym Muzeum Historii Katowic, przy ulicy ks. J. Szafranka 9 miała miejsce czasowa wystawa pod tytułem Bellmer/Visat, której kuratorką była Natalia Kruszyna.

Nie sposób zapomnieć o Bellmer Cafe, która znajdowała się w Katowicach najpierw przy ulicy Warszawskiej 2, a później przy Placu Wolności 9, i funkcjonowała aż do 2017 roku.

W 2009 roku Teatr Śląski w Katowicach zorganizował premierę biograficznej sztuki Tomasza Mana pt. „Świat jest skandalem”, która miała swoją premierę 25 września 2009 roku.

Dwa lata później, w 2011 roku, Teatr A Part w Katowicach zaprezentował sztukę inspirowaną twórczością Bellmera, noszącą tytuł „Cyrk Bellmer”. Podobnie, przy Ehrenfelsstraße 8a w Berlinie, na fasadzie budynku umieszczono tablicę upamiętniającą Bellmera, który mieszkał w tym miejscu.

Tłumaczone teksty

– Lalka, przeł. J. St. Buras, w: Konstanty A. Jeleński, Bellmer albo anatomia nieświadomości fizycznej i miłości, słowo/obraz terytoria 2013, s. 41-52.

– Ojciec. Striptiz, przeł. J. Dąbrowski, Pole. Dwumiesięcznik literacki nr 3/2023.

---

Oceń: Hans Bellmer

---