Parafia św. Szczepana w Katowicach

---

Historia

Bogucicka parafia św. Szczepana, będąca najstarszą rzymskokatolicką parafią w obrębie Katowic, została założona w latach 1374–1396. Jednakże data pierwszych wzmianków o jej istnieniu sięga roku 1414 oraz 1529. Najstarsza informacja dotycząca kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Szczepana i św. Doroty, a także dotycząca jego proboszcza, ks. Mikołaja, pochodzi z dnia 5 marca 1403 roku, zawarta w dokumencie z rozprawy sądowej, która miała miejsce na zamku w Będzinie. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że świątynia w Bogucicach istniała już w 1397 roku, co sugerują dokumenty wskazujące Bogucice oraz Załęża jako miejscowości należące do parafii w Mysłowicach.

W trakcie trwania reformacji kościół w Bogucicach nie był pod kontrolą pastorów, choć w latach 1571–1600 nie miał swojego pasterza. W tym okresie do parafii św. Szczepana oprócz Bogucic i Załęża należeli również wierni z Kuźnicy Boguckiej, a także ci, którzy przybyli z nowo powstałej wsi Katowice, która związała się z tym regionem około 1580 roku. Tradycja ta obejmowała również mieszkańców Brynowa.

Najstarszy zachowany opis kościoła parafialnego w Bogucicach pochodzi z wizytacji w 1598 roku. Mówi on o drewnianym obiekcie z wolnostojącą dzwonnicą, który przyjmuje się za pierwszą świątynię parafialną. W 1773 roku starsza świątynia została zastąpiona nowym obiektem, również drewnianym, zbudowanym przez proboszcza ks. Floriana Operkalskiego. W okresie jego posługi pojawili się wikariusze, a kościół przetrwał do 1891 roku, kiedy to rozpoczęto jego rozbiórkę.

Na obszarze parafii istniał także kościół „na górce”, znany już z 1598 roku. Kościół ten miał charakter pątniczy i był miejscem czci dla obrazu Matki Bożej Boguckiej, co przyciągało wiernych z daleka, szczególnie na odpusty związane z Nawiedzeniem Najświętszej Maryi Panny. Z biegiem lat Bogucice stały się znanym sanktuarium maryjnym, co doprowadziło do rozwoju duszpasterstwa w dwóch ośrodkach: w kościele parafialnym oraz w kościele „na górce”. Największe zainteresowanie pielgrzymkowe miało miejsce w 1929 roku, gdy do sanktuarium przybyło od 60 do 70 tys. pątników, związanym z odpustem Matki Bożej Szkaplerznej.

Na koniec XVIII wieku Bogucice były częścią dekanatu bytomskiego, jednego z 22 dekanatów archidiakonatu krakowskiego w diecezji krakowskiej. Zgodnie z danymi z 1791 roku, parafia liczyła 1360 wiernych, w tym 1020 dorosłych i 340 dzieci. W 1811 roku biskup krakowski Andrzej Gawroński wydał dokument, który tymczasowo przekazał jurysdykcję nad dekanatem bytomskim wrocławskiemu biskupowi.

W miarę upływu czasu na terenie parafii w Bogucicach utworzono kilka niezależnych wspólnot. Pierwsza parafia na obszarze ówczesnych Katowic, Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, została erygowana 14 czerwca 1873 roku. W kolejnych latach erygowano również parafię św. Józefa 20 kwietnia 1896 roku, parafię św. Antoniego z Padwy w Dąbrówce Małej 1 kwietnia 1911 roku oraz nową lokalizację w Zawodziu, która została podniesiona do rangi parafii Opatrzności Bożej 20 grudnia 1957 roku. Dodatkowo, 2 grudnia 1939 roku powołano lokalię Najświętszego Serca Pana Jezusa na Koszutce, której utworzenie związane było z kaplicą misjonarzy oblatów Maryi Niepokalanej z 1937 roku.

Szczególnie znaczącą postacią w historii bogucickiej parafii był ks. Leopold Markiefka, który założył w Bogucicach dwie instytucje o charakterze socjalnym jako odpowiedź na trudności wynikające z uprzemysłowienia regionu. Pierwsza z tych instytucji, dom sierot, była osobistą fundacją ks. Markiefki i została otwarta 26 marca 1858 roku. O opiekę nad dziećmi w placówce zadbały boromeuszki z Nysy. Drugą instytucją był szpital, który zaczął przyjmować pacjentów od 6 września lub 21 października 1874 roku.

Uroczystości związane z odpustem Matki Bożej Szkaplerznej 17 lipca 1892 roku przyczyniły się do poświęcenia kamienia węgielnego pod nową świątynię, której budowa miała miejsce w latach 1892–1894. Budowniczym był ksiądz Ludwik Skowronek, a konsekrowanie kościoła miało miejsce 24 października 1894 roku z rąk biskupa wrocławskiego, kard. Georga Kopp. Wraz z nową świątynią na jej miejsce przeniesiono obraz Matki Bożej Boguckiej, który od 1954 roku wystawiany jest w ołtarzu głównym.

4 czerwca 2000 roku nuncjusz apostolski w Polsce, abp Józef Kowalczyk, dokonał koronacji wizerunku Matki Bożej Boguckiej, a korony, które nałożono na głowę matki Bożej, poświęcone zostały przez papieża Jana Pawła II. Natomiast 7 października 2002 roku arcybiskup Damian Zimoń ogłosił kościół parafialny w Bogucicach sanktuarium Matki Bożej Boguckiej. Jeszcze większe uznanie świątyni miało miejsce 21 czerwca 2015 roku, kiedy to nuncjusz apostolski w Polsce, abp Celestino Migliore, nadał jej tytuł bazyliki mniejszej.

Proboszczowie

Historia proboszczów parafii św. Szczepana w Katowicach jest niezwykle bogata i interesująca. W ciągu wieków na tym stanowisku służyli różni księża, którzy pozostawili trwały ślad w jej dziejach.

• ks. Mikołaj (wzmianka w 1403),
• ks. Piotr (wzmianka w 1529),
• ks. Marcin z Koziegłów (zmarł w 1572),
• ks. Jan Sochacki (wzmianka w 1619),
• ks. Wawrzyniec Chursinus (przed 1628–1660),
• ks. Kazimierz Wydrzych (1660–1687),
• ks. Stanisław Starzyński (1687–1703),
• ks. Antoni Jerzy Mieroszowski (1703–ok. 1717),
• ks. Mateusz Nieszporkiewicz (ok. 1717–po 1720),
• ks. Jakub Piereszkiewicz (ok. 1738–1746),
• ks. Antoni Brysch (1746–1768),
• ks. Wawrzyniec Pieńciński (1768–1770),
• ks. Florian Operkalski (1771–1784),
• ks. Jan Zając (1784–1796),
• ks. Mateusz Zając (1796–1819),
• ks. Mateusz Szczepański (1819–1821),
• ks. Jan Ociepka (1822–1836),
• ks. Jan Frieben (wikariusz powiatowy 1836),
• ks. Ludwik Markiefka (1836–1839),
• ks. Leopold Markiefka (administrator 1839–1843, proboszcz 1843–1882),
• ks. Juliusz Bronder (wikariusz powiatowy 1883-1886, proboszcz 1886–1888),
• ks. Ludwik Skowronek (administrator 1888–1889, proboszcz 1889–1922; formalnie do 1923),
• ks. Wiktor Otręba (administrator 1922–1923),
• ks. Franciszek Ksawery Ścigała (1923–1940),
• ks. Maksymilian Siwoń (substytut 1940),
• ks. Leon Ligoń (administrator 1940–1945),
• ks. Jan Masny (administrator 1945),
• ks. Józef Brzenska (administrator 1946–1951),
• ks. Alfons Tomaszewski (administrator 1951–1957, proboszcz 1957–1972),
• ks. Józef Oleś (1972–1993),
• ks. Jan Morcinek (1993–2018),
• ks. Tomasz Wiosna (2018–2019),
• ks. Krzysztof Sitek (od 2019).

Z każdym z tych duchownych związane są ważne wydarzenia w życiu parafii oraz społeczności lokalnej, które z pewnością wpłynęły na jej dalszy rozwój.

Kościół parafialny oraz inne obiekty

W katowickiej parafii św. Szczepana funckjonuje bazylika pw. św. Szczepana i Matki Bożej Boguckiej, która została zbudowana w latach 1891–1894. Jej lokalizacja znajduje się na skrzyżowaniu ulic ks. L. Markiefki oraz Leopolda. Świątynia powstała prawdopodobnie według projektu Paula Jackischa i charakteryzuje się stylem neogotyckim, wykonanym z cegły.

Bazylika ma trójnawową strukturę i została zbudowana na planie krzyża łacińskiego. Jej prezbiterium ma prostokątny kształt i zakończone jest apsydą. W centralnej części nawy umiejscowiona jest kwadratowa wieża, która wieńczy ostrosłupowy hełm z charakterystycznymi sterczynami.

Oprócz samego kościoła parafialnego, na terenie parafii można znaleźć również następujące obiekty:

• Kaplica śś. Aniołów Stróżów znajdująca się przy Szpitalu Zakonu Bonifratrów pw. Aniołów Stróżów (adres: ul. ks. L. Markiefki 87),
• Kaplica w Domu Prowincjalnym Sióstr Jadwiżanek (adres: ul. Leopolda 1-3),
• Kaplica w Centrum Rodziny im. św. Józefa (adres: ul. Karoliny 15),
• Kaplica Miłosierdzia Bożego znajdująca się na probostwie (adres: ul. ks. L. Markiefki 89).

Działalność duszpasterska

Parafia św. Szczepana, usytuowana na terenie dzielnicy Bogucice, posiada swoją siedzibę przy ulicy ks. L. Markiefki 89 w Katowicach. Jest częścią dekanatu Katowice-Bogucice należącego do archidiecezji katowickiej. W roku 2005 liczba katolików w parafii wynosiła około 17,3 tys.

W kościele parafialnym codziennie odprawiane są cztery msze św., w soboty trzy, a w niedziele aż osiem. Oprócz tego odbywają się różnorodne nabożeństwa, w tym m.in. sanktuaryjne nabożeństwo maryjne oraz specjalne nabożeństwo do Matki Bożej Boguckiej, które ma miejsce w pierwsze niedziele miesiąca.

Na terenie wspólnoty religijnej znajdują się również domy zakonne: bonifratrzy, którzy mają klasztor przy ul. ks. L. Markiefki 87, jadwiżanki, prowadzące ośrodek wychowawczy dla dzieci i młodzieży oraz przedszkole w Domu Prowincjalnym przy ul. Leopolda 1-3, oraz marianki, które mają swój dom przy ul. Karoliny 15.

Północ od bazyliki, w siedzibie Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi, znajdują się placówki edukacyjne, które oferują opiekę oraz edukację dla dzieci i młodzieży. Zakonnice pojawiły się w Bogucicach w grudniu 1866 roku, kontynuując swoją misję pomocową.

Na południe od bazyliki znajduje się klasztor bonifratrów, którzy zarządzają Szpitalem Zakonu Bonifratrów pw. Aniołów Stróżów, który został otwarty we wrześniu 1874 roku. Szpital ten mieści się przy ulicy ks. L. Markiefki 87.

Parafia św. Szczepana sprawuje nadzór nad cmentarzem, który znajduje się przy ulicy W. Wróblewskiego. Jest to najstarsza nekropolia w Katowicach, z pierwszą wzmianką sięgającą 1598 roku. Pośrodku głównej alejki znajduje się kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa, zbudowana na miejscu wcześniejszego kościoła „na górce” pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, a nieopodal umiejscowiona jest także kaplica Ogrójca.

Zasięg parafii

Parafia św. Szczepana w Bogucicach obejmuje szeroki zakres terytorialny, do którego należą zarówno mieszkańcy ulic, jak i placów, a także inne istotne lokalizacje w Katowicach. W skład parafii wchodzą wierni zamieszkujący m.in. takie ulice jak: ks. F. Blachnickiego, ks. N. Bończyka, Brzozowa (numery nieparzyste), Górna, Grabonia, K. Hoppego, Karoliny, Karpacka oraz Katowicka (część). Dodatkowo mieszkańcy ulic Z. Koniarkowej, Kowalskiej, Krakusa, J.I. Kraszewskiego, Kujawskiej, Kurpiowskiej, a także Leopolda, Lubuskiej, Ludwika oraz Łużyckiej również są częścią tej wspólnoty.

W dalszej części możemy wymienić ulice takie jak: ks. L. Markiefki, K. Mieroszewskiego, Modrzewiowa, Morawska, Morwowa (część), Nadgórników, Na Obrzeżu, Normy, Nowa, Nowotarska, Piotra, Podhalańska, Puławska, Ryszarda, Sandomierska, Sztygarska, ks. F. Ścigały, W. Wajdy, Węglana, Wiązowa oraz Wiślana. W szczególności ważna jest również ulica Wrocławska oraz W. Wróblewskiego, Zakopiańska i B. Żogały, które składają się na szeroki zasięg parafialny.

---

Oceń: Parafia św. Szczepana w Katowicach

---