Ulica Warszawska w Katowicach

---

Historia

Początkowo, ciąg ulic prowadzących do Rynku (dawniej znanego jako Friedrichplatz) nosił nazwę Chausseestraße oraz Chausee von Myslovitz. W 1857 roku doszło do zmiany nazwy na Friedrichstraße. Ulica ta pełniła rolę kluczowej osi komunikacyjnej w kierunku wschód-zachód, obok Grundmannstraße, odpowiadającej dzisiejszej ul. 3 Maja oraz Bismarckstraße, która współczesnie znana jest jako ul. Gliwicka. Już w połowie XIX wieku mieścił się tu Urząd Gminy przy Chausseestraße 2.

Na mapie z 1823 roku, przedstawiającej ustrukturyzowanie wsi Katowice, odnotowano tę drogę jako istotną trasę prowadzącą w kierunku Mysłowic. W 1848 roku, w miejscu obecnie zajmowanym przez Dom Handlowy „Zenit”, a dokładniej pod adresem Rynek 12, otwarto pierwszy hotel w Katowicach. Gwoli ścisłości, ze względu na jedno z nazwisk jego właścicieli, był on popularnie określany jako Hotel Welt.

W 1850 roku w restauracyjnej sali hotelowej wystąpił znany kompozytor Johann Strauss ze swoją orkiestrą. W 1856 roku, przy Friedrichstraße, aptekarz Tripitz otworzył pierwszą aptekę w Katowicach, która później została przeniesiona na Mühlstraße, dzisiejszą ul. Młyńska. Już 1 sierpnia 1876 roku przy tej samej ulicy powstała także Adlerapotheke, popularnie zwana „Apteką pod Orłem”, założona przez aptekarza Liedkiego, a następnie przeszła w ręce radcy miejskiego Herzbergera.

W 1881 roku, według pomiarów pruskich, skrzyżowanie Friedrichstraße z Sedanstraße, obecnie znanej jako ul. Andrzeja Mielęckiego, leżało 264,2 m nad poziomem morza. Historia tej ulicy to również zmiany urbanistyczne wynikające z II fazy rozwoju przemysłowego, kiedy to stare odcinki dróg wiejskich włączono do miejskiej sieci ulic.

W urbanistyce Katowic wyróżniały się przede wszystkim dwie główne osie komunikacyjne: równoleżnikowa, obecnie znana jako ul. Warszawska oraz południkowa, obejmująca al. Wojciecha Korfantego i dalej ul. Pocztowa oraz ul. Tadeusza Kościuszki.

W początkach XX wieku ulica Warszawska stała się główną trasą wjazdową do Katowic z kierunku wschodniego. 20 czerwca 1922 roku generał Stanisław Szeptycki wkroczył w jej kierunku do miasta ze swoimi oddziałami. Z kolei w 1926 roku nadano ulicy imię Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na budynku pod nr 6 umieszczono tablicę pamiątkową, ufundowaną w 1962 roku przez mieszkańców Katowic, upamiętniającą Andrzeja Mielęckiego, który zginął z rąk niemieckich bojowników 17 sierpnia 1920 roku.

W 1927 roku bracia Hil i Berek Sztrochlicowie z Będzina założyli oficynę drukarską „Drukarnia Handlowa”, z siedzibą przy ul. J. Piłsudskiego 33. Jeszcze przed końcem tego samego roku rozpoczęto brukowanie ul. Warszawskiej kostką drewnianą w kilku miejscach. W latach trzydziestych XX wieku, pod numerem 49, mieścił się III Komisariat Policji, a przy nr 21 znajdował się hotel „Czora”, który dysponował jedynie trzema pokojami.

W czasie II wojny światowej Friedrichstraße była siedzibą grupy gospodarczej Schlesische AG für Bergbau und Zinkhüttenbetrieb. W latach 60. i 70. XX wieku, w wyniku budowy nowego dworca kolejowego, część zabudowy wzdłuż ulic: 3 Maja, Warszawska oraz J. Słowackiego została wyburzona.

Teatr Śląski otworzył w 1981 roku Scenę Kameralną, ulokowaną przy ulicy Warszawskiej 2. W 2009 roku zrealizowano projekt modernizacji torowiska, który kosztował około 30 milionów złotych. Tory tramwajowe zostały wykonane w betonowych płytach prefabrykowanych, a kilkanaście przystanków tramwajowych zyskało nowe perony oraz wiaty, oraz zabezpieczenia chroniące pieszych przed ochlapaniem.

W 1999 roku doszło do zawalenia się kamienicy zlokalizowanej przy ul. Warszawskiej 9, znajdującej się na rogu ul. A. Mielęckiego.

Instytucje i zabytkowe obiekty

W rejonie ulicy Warszawskiej w Katowicach, niegdyś znajdowała się imponująca willa Grundmanna z lat 1868–1869, która została poddana przebudowie w latach 1872-73. Charakteryzowała się ona portykiem, który był podtrzymywany przez cztery stylowe kariatydy, a także wieżą, pergolą oraz ogrodem zimowym, ulokowanym na rogu z ul. Bankową. Niestety, w 1973 roku została zburzona na mocy decyzji wojewódzkich władz partyjnych.

Na ulicy Warszawskiej można znaleźć wiele cennych historycznie obiektów, które przedstawiamy poniżej:

• Zabytkowa kamienica mieszkalno−handlowa (ul. Warszawska 1), z 1874 roku, zaprojektowana przez Paula Jackischa z Bytomia; wyróżnia się eklektycznym stylem z elementami neorenesansu (nr rej.: A/1561/94 z 30 grudnia 1994), zlokalizowana na terenie dawnego ogrodu hotelu „Welt”,
• Zabytkowa kamienica (ul. Warszawska 2) z 1908 roku, projekt architekta Metzinga z Berlina w stylu modernistycznym (nr rej.: A/1449/91 z 30 grudnia 1991; A/603/2020 z 10 lutego 2020),
• Kamienica (ul. Warszawska 5), zbudowana w stylu historyzmu z elementami neobarokowymi w 1890 roku, projekt Arthur Hausler; budynek przeszedł szereg modyfikacji w latach 1891, 1898 oraz 1900,
• Zabytkowa kamienica (ul. Warszawska 6), z 1897 roku, zaprojektowana przez Ludwika Goldsteina w stylu neobarokowym (nr rej.: A/1391/89 z 23 października 1989; obecnie nr rej. A/1166/23),
• Budynek dawniego Banku Spółek Zarobkowych (ul. Warszawska 7), z 1923 roku (nr rej.: A/1386/89 z 10 października 1989), powstał w ramach przebudowy willi Sacksa z 1876 roku,
• Gmach bankowy z początku XX wieku przy ul. Warszawskiej 8 z 1928 roku (nr rej.: A/702/2020 z 23 października 1989), zaprojektowany w stylu wtórnego neoklasycyzmu,
• Kamienica przy ul. Warszawskiej 10, zbudowana przez Theodora Wawrzika w 1868 roku i przebudowana w 1912 w stylu historyzmu,
• Willa Ignatza Grünfelda (ul. Warszawska 12), wybudowana w 1870 roku według projektu Ignatza Grünfelda, w stylu modernizmu/neoklasycyzmu; pełniła rolę oddziału Deutsche Bank u. Disonto-Gesellschaft oraz Dresdner Bank w dwudziestoleciu międzywojennym,
• Budynek byłego Państwowego Banku Rolnego (ul. Warszawska 14), z 1938 roku, projekt Marian Lalewicz; styl bliski modernizmowi z elementami funkcjonalizmu (nr rej.: A/1389/89 z 23 października 1989; A/703/2020 z 29 września 2020),
• Kamienica (ul. Warszawska 15), wzniesiona w 1893 roku w stylu historyzmu, projekt Ludwiga Schneidera,
• Kamienica mieszkalna (ul. Warszawska 17, ul. św. Stanisława 1),
• Kościół ewangelicki Zmartwychwstania Pańskiego (ul. Warszawska 18), z lat 1856–1858 w stylu neoromańskim, projekt Richard Lucae, pierwszy monumentalny obiekt w Katowicach (nr rej.: A/1285/82 z 2 lutego 1982),
• Kamienica mieszkalna przy ul. Warszawskiej 25-27 z ok. 1895 roku (nr rej. A/1387/24 z 25 kwietnia 2024),
• Budynek przy ul. Warszawskiej 28, z 1928 roku, projekt Gustava Kutschki na planie w kształcie odwróconej litery „U”,
• Zabytkowa kamienica mieszczańska (ul. Warszawska 28a), wybudowana w 1873 roku w stylu modernizmu (nr rej.: A/41/00 z 11 grudnia 2000),
• Willa inżyniera Edwarda Nacksa (ul. Warszawska 29),
• Zabytkowa kamienica mieszkalna (ul. Warszawska 30), z 1870 roku, według projektu Boenischa, przebudowana w 1895 roku (nr rej.: A/1432/91 z 30 sierpnia 1991; obecnie A/1220/23),
• Zabytkowa kamienica (ul. Warszawska 31) z 1902 roku, autorstwa Maxa Grünfelda w stylu secesyjnym (nr rej.: A/1570/95 z 31 maja 1995, A/664/2020 z 9 czerwca 2020),
• Zabytkowa kamienica przy ul. Warszawskiej 34 z 1875 roku, przebudowana w latach 1937-38, znajdująca się na rogu z ul. Wodną 1,
• Zabytkowa kamienica (ul. Warszawska 35) wybudowana w 1894 roku w stylu neobarokowym, posiadająca plan prostokątny z boczną oficyną w kształcie litery „L” (nr rej.: A/1438/91 z 31 października 1991, nr rej.: A722/2020 z 26 października 2020),
• Willa Kramstów (ul. Warszawska 37) z lat 1875–76, projekt Julius Hasse (nr rej.: A/1439/91 z 31 października 1991),
• Dawna willa ogrodowa budowniczego Juliusa Hasse (ul. Warszawska 42), z 1870 roku, w stylu klasycystycznym/eklektycznym, z planem litery „L” (nr rej.: A/1335/85 z 21 maja 1985); obecnie budynek mieści Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy,
• Kamienica mieszkalna (ul. Warszawska 43) z ok. 1896 roku, zaprojektowana przez firmę budowlaną Ignatz Grünfeld Baugeschäft, wpisana do rejestru zabytków 1 czerwca 2023 (nr rej. A/1202/23),
• Dawny budynek Starostwa Powiatowego w Katowicach (ul. Warszawska 45), z 1857 roku, w stylu neorenesansu, poddany przebudowie w 1936 roku (nr rej.: A/1488/92 z 11 sierpnia 1992; obecnie A/1222/23),
• Budynek Szpitala Sióstr Elżbietanek (ul. Warszawska 52), projekt architekta Hermana Kustoscha, wzniesiony w latach 1907–1912 w stylu eklektycznym (nr rej.: A/1336/85 z 21 maja 1985; obecnie nr rej. A/1157/23),
• Willa Oskara Działoszyńskiego (ul. Warszawska 55), z ok. 1897 roku (nr rej. A/1275/23 z 20 października 2023),
• Zabytkowa kamienica (ul. Warszawska 57) z 1937 roku, opracowana przez Tadeusza Kozłowskiego w stylu funkcjonalizmu (nr rej.: A/15498/94 z 14 listopada 1994; obecnie nr rej. A/1221/23),
• Zabytkowe kamienice z końca XIX i początku XX wieku (ul. Warszawska 3, 4, 11, 19, 21, 23, 26, 32, 33, 36, 38, 40, 44, 46, 48, 50, 51, 53, 56, 58, 60, 61, 62, 63, 63a, 65, 66, 67, 69).

Dodatkowo, wzdłuż ulicy Warszawskiej zlokalizowane są różnorodne instytucje, takie jak:

• Klub Niezależnych Stowarzyszeń Twórczych „Marchołt”,
• szkoły języków obcych,
• kancelarie adwokackie, banki oraz urzędy państwowe,
• Wydawnictwo Apostolstwo Chorych,
• Diecezja Katowicka Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP,
• Duszpasterstwo Pielgrzymkowe Archidiecezji Katowickiej,
• Fundacja dla Śląska,
• Urząd Miasta Katowice – Wydział Inwestycji,
• redakcja miesięcznika „Mały Gość Niedzielny”.

Komunikacja

W roku 1900 otworzenie linii tramwajowej Katowice − Mysłowice przez spółkę Schlesische Kleinbahn AG oznaczało ważny krok w rozwoju komunikacji w regionie. Część torowiska tej linii biegła wzdłuż ul. Warszawskiej, stając się kluczowym elementem sieci transportowej.

Obecnie tramwaje oraz autobusy kursują ulicą Warszawską, co czyni ją jednym z głównych szlaków komunikacyjnych w Katowicach. Autobusy operują na odcinku od ul. Francuskiej do ul. Szkolnej w ramach ZTM oraz PKM Jaworzno.

Jednakże, z powodu częstych korków, które znacząco utrudniają przejazd ulicą Warszawską, od 2005 roku autobusy miejskie kursują tylko na wspomnianym odcinku. Zgodnie z planem organizatora komunikacji KZK GOP, pasażerowie są kierowani do tramwajów, które gwarantują szybszy dojazd do centrum miasta, co pozwala na lepszą obsługę podróżnych w tej ważnej lokalizacji.

---

Oceń: Ulica Warszawska w Katowicach

---