Ulica Wincentego Pola w Katowicach

---

Przebieg

Ulica W. Pola to droga, która przebiega przez teren katowickiej dzielnicy Załęska Hałda-Brynów część zachodnia na swojej całej długości.

Numeracja budynków przy tej ulicy zaczyna się od strony północno-wschodniej. W tej części droga krzyżuje się z ulicą Mikołowską, w obrębie północnej części kolonii urzędniczej kopalni „Wujek”, skąd kieruje się w stronę południowo-zachodnią.

Od skrzyżowania z ulicą Boczną, ulica W. Pola staje się droga jednokierunkową, prowadzącą w stronę południowo-zachodnią. Do momentu skrzyżowania z ulicą J. Gallusa, ulica ta z lewej strony krzyżuje się z drogami osiedlowymi oraz sąsiaduje ze skwerem Porozumienia Katowickiego 1980 roku, a po prawej stronie z ulicami Rycerską oraz E. Bugli.

Po skrzyżowaniu z ulicą J. Gallusa, W. Pola przyjmuje kierunek przeciwny, pozostając drogą jednokierunkową. Droga ta jednak zmienia swój charakter w chwili osiągnięcia skrzyżowania z ulicą Dziewięciu z Wujka, gdzie przebiega przez plac NSZZ Solidarność. Po lewej stronie sąsiaduje ze skwerem Anny Walentynowicz oraz skwerem Kazimierza Gołby.

Ulica W. Pola, po skrzyżowaniu z ulicą Dziewięciu z Wujka, staje się drogą dwukierunkową i zmienia kierunek ruchu, zbliżając się do północno-zachodniego. Doprowadza ona do skrzyżowania z ulicą Załęską, gdzie kończy swój bieg.

Charakterystyka

Ulica W. Pola, oznaczona jako droga powiatowa nr 6501S, należy do klas lokalnych (L) i ma długość wynoszącą 1 287 metrów, z średnią szerokością jezdni równą 7 metrów. W przeważającej mierze, nawierzchnia tej arterii jest bitumiczna, co zapewnia wygodny dostęp dla użytkowników. W systemie TERYT ulica ta została zarejestrowana pod numerem 16961. Na uwagę zasługuje także fakt, że numery pocztowe dla adresów mieszczących się w przedziale od 1 do 41 to 40-596, natomiast dla lokali od 42 do końca obowiązuje kod 40-595. Ulica jest administrowana przez Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach.

Architektura wzdłuż W. Pola jest bardzo zróżnicowana – dominują tu familoki i kamienice w stylu historyzmu, a także budynki nawiązujące do funkcjonalizmu. Co więcej, między ulicą W. Pola a Mikołowską zlokalizowane jest osiedle mieszkaniowe będące spuścizną lat 60. XX wieku. Ta okolica charakteryzuje się także zielenią, w tym skwerem Porozumienia Katowickiego z 1980 roku, który stanowi przyjemne miejsce wypoczynku dla mieszkańców.

Transport publiczny w obrębie ulicy W. Pola jest zorganizowany wzdłuż jej odcinka pomiędzy skrzyżowaniami z ulicą Załęską i ulicą Dziewięciu z Wujka, gdzie kursują autobusy związane z Zarządem Transportu Metropolitalnego (ZTM). Co ważne, przy tej konkretnej ulicy brakuje przystanków, lecz na sąsiedniej ulicy Mikołowskiej można znaleźć dwustanowiskowy przystanek autobusowy Brynów W. Pola, skąd prowadzona jest komunikacja z różnych części Katowic oraz z sąsiednimi miejscowościami.

Na skrzyżowaniu ulic W. Pola i J. Gallusa, przy placu NSZZ Solidarność, znajduje się stacja miejskiej wypożyczalni rowerów Metrorower nr 27667, co ułatwia lokalnym mieszkańcom i odwiedzającym korzystanie z alternatywnych środków transportu.

Warto też wspomnieć o wydarzeniach kulturalnych, które odbywają się na ulicy W. Pola. Otóż, ulica ta jest miejscem Biegu 9 Górników, który od 2018 roku przyciąga biegaczy z całej Polski, stając się popularnym i ogólnopolskim wydarzeniem sportowym.

Dodatkowo, przy ulicy W. Pola stworzono dwa imponujące murale. Pierwszy z nich, znajdujący się na ścianie budynku pod adresem W. Pola 17, przedstawia biznesmenów z hasłem „From Work To Work”. Jego autorem jest znany polski artysta, Peter Fuss. Drugi mural, który można zobaczyć przy W. Pola 38, znajduje się w firmie Pamiętamy i jest portretem dziewięciu górników, którzy zginęli podczas pacyfikacji kopalni „Wujek”. Ten mural stworzył artysta francuski, Al Sticking.

Historia

Ulica Wincentego Pola znajduje się w obszarze Katowickiej Hałdy, która pierwotnie stanowiła przysiółek miasta Katowice, a od 1865 roku była częścią gminy Brynów. W historycznych mapach z lat 80. i 90. XIX wieku można zauważyć trasę, która później stała się ulicą W. Pola. Droga ta prowadziła od skrzyżowania z ulicą Mikołowską, gdzie na wysokości numeru 65 zmieniała kierunek na wschodni, tworząc szeroki łuk wokół kolonii Dwunastu Apostołów. W pobliżu tego zakrętu przebiegała granica pomiędzy powiatem katowickim a pszczyńskim. W tym okresie zabudowa wzdłuż ulicy zaczęła koncentrować się w rejonie skrzyżowania z ulicami Rycerską oraz E. Bugli.

W wyniku wytyczenia przedłużenia ulicy W. Pola w kierunku zachodnim, stara droga prowadząca do Załęża została skrócona. Przy nowo powstałej drodze zaprojektowano również ulicę Boczną oraz ulicę Szybową. W 1899 roku, przy ulicy W. Pola, zainaugurowano działalność największej i najnowocześniejszej kopalni węgla kamiennego na Górnym Śląsku, znanej jako „Oheim” (od 1922 roku, „Wujek”), co miało ogromny wpływ na rozwój okolicy.

Na początku XX wieku, wokół kopalni „Oheim” powstały liczne familoki, a zabudowa Katowickiej Hałdy wykazywała trend do zwartej formy. W 1902 roku ukończono budowę budynku dyrekcji kopalni wraz z przyległą cechownią przy ulicy W. Pola 65. Dwa lata później, w 1914 roku, zbudowano kotłownię, której front zwrócono w kierunku ulicy, co przyczyniło się do lepszej widoczności nazwy kopalni na ścianie.

Przed wybuchem II wojny światowej, ulica była znana jako Oheimstrasse. W 1923 roku zmieniono jej nazwę na ulicę Józefa Rymera. Rok później gmina Brynów, w tym również ulica J. Rymera, została przyłączona do Katowic, a w 1925 roku nadano jej obecną nazwę, ulica Wincentego Pola. W 1935 roku statystyki wykazały, że wspólnoty domowe przy ulicy W. Pola obejmowały zarówno kopalnię „Wujek”, jak i prywatnych właścicieli.

W latach 1939–1945, ulica ponownie zyskała dawną nazwę Oheimstrasse, jednak po zakończeniu tego okresu przywrócono jej nazwę ulica Wincentego Pola. W 1946 roku przy ul. W. Pola powstała pierwsza świetlica zakładowa kopalni „Wujek”, w której organizowano teatr ludowy, balet dla dzieci oraz zespół mandolinistów. Dwa lata później, w 1953 roku, uruchomiono drugi Dom Górnika, mogący pomieścić 304 lokatorów.

Na mapach topograficznych z lat 1958-1961 ulica W. Pola zaznaczone jest w obecnym kształcie, z zabudową rozciągającą się wzdłuż ul. W. Pola, w różnym stanie zagospodarowania. W latach 60. XX wieku zmodernizowano obszar Katowickiej Hałdy, co przyczyniło się do powstawania wielopiętrowych bloków mieszkalnych, które zastąpiły przedwojenną ceglaną zabudowę.

W 1977 roku przy ulicy W. Pola 73 otwarto Zakładowy Dom Kultury, który posiadał salę widowiskową na 524 widzów oraz zaplecze. W obiekcie funkcjonowały różne kluby zainteresowań, amatorskie zespoły artystyczne, orkiestra dęta oraz chór męski „Hejnał”.

16 grudnia 1981 roku, podczas pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek”, zginęło dziewięciu górników, co doprowadziło do powstania przy ulicy W. Pola pomnika-obelisku w kształcie krzyża, odsłoniętego 15 grudnia 1991 roku. Został on zaprojektowany przez Alinę i Andrzeja Grzybowskich.

W 1995 roku rozebrano dom przy ul. W. Pola 55 z początku XX wieku. Natomiast 16 grudnia 2011 roku podpisano umowę na prowadzenie instytucji kultury, znanej jako Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, które ma swoją siedzibę przy ulicy W. Pola 38. Jednym z kluczowych zadań instytucji było prowadzenie ekspozycji poświęconej strajkowi i pacyfikacji kopalni „Wujek”.

W 2021 roku, z okazji 40. rocznicy pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek”, otwarto nową wystawę w budynku centrum. 1 kwietnia 2017 roku kopania „Wujek” przeszła pod kierownictwo Polskiej Grupy Górniczej, a 1 stycznia 2021 roku została połączona z zakładem „Murcki-Staszic”, tworząc Kopalnię Węgla Kamiennego “Staszic-Wujek”. W połowie 2023 roku zlikwidowano budynek Zakładowego Domu Kultury przy KWK „Wujek”.

Obiekty historyczne i miejsca pamięci

W Katowicach, na ulicy Wincentego Pola, znajduje się wiele cennych obiektów zabytkowych oraz miejsc pamięci, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Oto szczegóły dotyczące historycznych budowli przy tej ulicy:

• Kamienica-familok (ul. W. Pola 6) – obiekt z początku XX wieku, zaprojektowany w stylu historyzmu; murowana z cegły, czterokondygnacyjna, z klasycznym dwuspadowym dachem oraz centralnym ryzalitem i ceglanymi detalami architektonicznymi,
• Kamienica-familok (ul. W. Pola 8) – również z początku XX wieku, w stylu historyzmu; murowana z cegły, czterokondygnacyjna, z dachem dwuspadowym i dekoracyjnym prostokątnym szczytem ryzalitu,
• Kamienica (ul. W. Pola 14) – z lat 30. XX wieku, w stylu funkcjonalizmu; obiekt murowany z cegły, tynkowany, czterokondygnacyjny, posiadający pełne balkon z zaokrąglonymi narożnikami oraz elegancki gzyms koronujący,
• Kamienica-familok (ul. W. Pola 16) – z przełomu XIX i XX wieku, w stylu historyzmu; murowana z cegły, dwukondygnacyjna, z charakterystycznym dachem dwuspadowym oraz ceglanymi lizenkami biegnącymi na całej wysokości elewacji i dekoracyjnymi gzymsami,
• Kamienica-familok (ul. W. Pola 20) – z początku XX wieku, w stylu historyzmu; trzykondygnacyjna, murowana, z dachem dwuspadowym, wtórnie przebudowana,
• Kamienica-familok (ul. W. Pola 22) – podobna do poprzedniej, z początku XX wieku, trzykondygnacyjna, murowana i z dachem dwuspadowym, przeszła przebudowę,
• Kamienica-familok (ul. W. Pola 28) – z 1900 roku, w stylu historyzmu; dwukondygnacyjna, murowana z cegły, z dachem dwuspadowym i ozdobnymi gzymsami oraz tablicą inskrypcyjną Erbau I.E. / 1900,
• Zabytkowy budynek magazynu odzieżowego oraz paliw KWK „Wujek” (ul. W. Pola 38) – budynek z końca XIX wieku, wpisany do rejestru z dnia 27 października 2015 roku,
• Budynek administracyjny KWK „Wujek” (ul. W. Pola 65) – z początku XX wieku; niższa część obiektu w stylu historyzmu ceglanego, jednokondygnacyjna, z wyróżniającymi się detalami elewacji, zaś wyższy człon w stylu funkcjonalizmu, przebudowany w latach 30. XX wieku, czterokondygnacyjny,
• Zabytkowy budynek Łaźni Łańcuszkowej Nowej na terenie KWK „Wujek” (ul. W. Pola 65) – łaźnia z 1980 roku, również znajdująca się w rejestrze zabytków,
• Pozostała zabudowa kopalni „Wujek” (ul. W. Pola 65) – z lat 1902–1912, w stylu historyzmu ceglanego, w tym zespół maszynowni szybu „Krakus”, nadszybie oraz warsztaty i magazyny.

W kontekście miejsc pamięci, ulica Wincentego Pola skrywa także symboliczne obiekty:

• Pomnik poległych 9 górników KWK „Wujek” (ul. W. Pola przy wejściu do kopalni Wujek) – ogromny, 33-metrowy krzyż otoczony urnami z ziemią z grobów poległych górników, oraz tablice pamiątkowe, Pomnik poległych 9 górników KWK „Wujek”,
• Tablica (ul. W. Pola 65; na fasadzie budynku dyrekcji kopalni) – upamiętniająca górników KWK „Wujek” poległych w walkach o wolność narodową oraz w obronie sprawiedliwości społecznej,
• Tablica (ul. W. Pola 65; na fasadzie budynku dyrekcji kopalni) – upamiętniająca górników-żołnierzy, którzy w latach 1949–1959 przymusowo pracowali w kopalniach węgla kamiennego i innych zakładach, ginąc w ramach tzw. zastępczej służby wojskowej.

Te historyczne obiekty oraz miejsca pamięci na ulicy Wincentego Pola w Katowicach są świadectwem bogatej przeszłości tego regionu oraz hołdem dla jego mieszkańców.

Gospodarka i instytucje

Na dzień 15 listopada 2023 roku, w systemie REGON zarejestrowano 185 działalności gospodarczych, które mają swoje siedziby przy ulicy Wincentego Pola. Wśród nich znajdują się różnorodne przedsiębiorstwa oraz instytucje, które pozytywnie wpływają na życie lokalnej społeczności. Można tu wymienić: firmy zajmujące się remontami i budownictwem, gabinety lekarskie, placówki handlowe, w tym sklepy wielobranżowe, takie jak sklep sieci Lewiatan zlokalizowany przy ul. W. Pola 14/2, wspólnoty mieszkaniowe, a także salon krawiecki, apteka i agencje ubezpieczeniowe.

W rejonie tym znajduje się także kilka hurtowni, biur rachunkowych, piekarnia oraz związki zawodowe, w tym Organizacja Międzyzakładowa NSZZ „Solidarność” PGG KWK „Wujek”. Nie można pominąć Społecznego Komitetu Pamięci Górników KWK „Wujek”, który upamiętnia tragiczne wydarzenia z 16 grudnia 1981 roku i ma swoje biuro przy ul. W. Pola 65. Dodatkowo w okolicy znajdziemy Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, mieszczące się przy ul. W. Pola 38, które pełni ważną rolę w upamiętnieniu historii regionu oraz działań na rzecz demokracji.

Oprócz działalności komercyjnej, zorganizowana jest również administracja lokalnych wspólnot, jak np. Administracja Osiedla Centrum Spółdzielni Mieszkaniowej „Górnik” w Katowicach. Co więcej, mieszkańcy ulicy Wincentego Pola, którzy są wiernymi rzymskokatolickimi, przynależą do parafii Podwyższenia Krzyża Świętego, co świadczy o silnych związkach społecznych i religijnych w tym rejonie.

---

Oceń: Ulica Wincentego Pola w Katowicach

---