Ulica Zabrska w Katowicach

---

Przebieg

Ulica Zabrska w Katowicach przebiega przez długi odcinek dzielnicyŚródmieście. Rozpoczęcie numeracji budynków odbywa się od strony południowo-wschodniej, przy skrzyżowaniu z ulicą Sokolską. Ulica ta prowadzi prosto w kierunku północno-zachodnim, aż do momentu, gdy kończy swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Dąbrówki. W trakcie swojego przebiegu, krzyżuje się jedynie prostopadle z ulicą Jana III Sobieskiego.

Charakterystyka

Ulica Zabrska, znana jako droga gminna nr 100355S, pełni rolę dojazdową (D) i jest ważnym elementem w sieci komunikacyjnej Katowic. W rejestrze TERYT przypisano jej numer 25285, a współczesny kod pocztowy dla adresów wzdłuż tej ulicy to 40-083. Ulica ta znajduje się pod zarządem Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Katowicach, a jej nawierzchnia wykonana jest z masy bitumicznej.

Warto podkreślić, że szerokość jezdni wynosi 6,2 m, a całkowita długość ulicy dochodzi do 358 m. Pomimo tej infrastruktury, ulica Zabrska nie jest obsługiwana przez pojazdy miejskiego transportu zbiorowego Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM).

Najbliższe przystanki komunikacyjne można znaleźć w okolicy ulicy Sokolskiej oraz placu Wolności (katowicki plac Wolności). Z kolei przystanek tramwajowy usytuowany jest przy ulicy Gliwickiej, która obsługuje osiedla Dąbrówki i Sobieskiego.

Ulica Zabrska nie ma dedykowanych dróg rowerowych, jednak w obszarze pomiędzy ulicami Sokolską a Jana III Sobieskiego dopuszczony jest ruch rowerowy w przeciwnym kierunku wzdłuż jezdni, co pozwala na większą elastyczność dla rowerzystów.

Północno-zachodnia część ulicy Zabrskej jest zabudowana obiektami o zróżnicowanej funkcji, w tym nowoczesnym kompleksem budynków Global Office Park. Z kolei w okolicy skrzyżowania ulic Zabrskiej i Sokolskiej można zauważyć bardziej zorganizowany charakter zabudowy, gdzie mieszkalne obiekty usługowe harmonijnie współtworzą przestrzeń miejską.

Historia

Historia ulicy Zabrskej w Katowicach sięga lat 1856, kiedy to z inicjatywy Friedricha Wilhelma Grundmanna zrealizowano plan przestrzennej rozbudowy miasta, stworzony przez Heinricha Moritza Augusta Nottebohma. Plan ten przewidywał zabudowę do granic Dębu oraz Załęża od zachodniej strony. Głównym celem tego projektu było wytyczenie dwóch placów, w tym placu Wolności, od których miały wychodzić krótkie ulice w ramach wewnętrznej sieci transportowej.

Z biegiem lat, rozwój Katowic powodował intensywną zabudowę terenów pomiędzy Rawą a torami kolejowymi. Niestety, możliwości dalszego rozwijania miasta na północ były ograniczone przez niezabudowane obszary nad Rawą oraz staw hutniczy, który zapisał się jako istotny element przestrzenny. W przypadku mapy z 1865 roku, w rejonie, gdzie miało później powstać skrzyżowanie ulic Sokolskiej oraz Zabrskiej, zaznaczone były lokalne groble oraz funkcjonujący przewóz promowy.

W 1875 roku podjęto decyzję o likwidacji stawu, a w 1885 roku rozpoczęto jego zasypywanie co stworzyło nowe tereny do zabudowy na północy miasta. Kierunek, w którym miała powstać ulica Zabrska, wyznaczała zastana w okolicy ulica A. Mickiewicza, która została uformowana równolegle do południowego brzegu wspomnianego stawu hutniczego. Ta decyzja urbanistyczna miała kluczowe znaczenie dla kształtu ulic w zachodniej części miasta. Na podstawie tej koncepcji wytyczono takie ulice jak ulicę Opolską oraz fragment ulicy Gliwickiej.

Ulica Zabrska, jak również ulica F. Chopina, zostały wytyczone w końcówce XIX wieku, podzielając obszar pomiędzy ul. A. Mickiewicza a Opolską. W 1900 roku nadano jej nazwę Lessingstrasse. W 1922 roku zmieniono nazwę na ulicę Zabrska, nawiązując do pobliskiego miasta Zabrze. Już w 1935 roku ulica Zabrska była zlokalizowana w Dzielnicy I (Centrum), gdzie różne osoby były właścicielami budynków. W szczególności pod numerem 2 mieścił się konsulat niemiecki, a pod nr 13 działał katowicki oddział Fabryki Łączników i Wyrobów Lanokutych.

Pod nr 18 zlokalizowano składnicę urządzeń centralnego ogrzewania, a pod nr 24 garaże samochodowe. Ważną postacią był także inż. arch. Stanisław Mielnicki, który mieszkał przy ulicy Zabrskiej 14. W latach 1939-1945 ulica została ponownie przemianowana na Lessingstrasse, jednak w 1945 roku przywrócono oryginalną nazwę.

Na początku lat 90. XX wieku w rejonie ulic Zabrskiej, Dąbrówki oraz A. Mickiewicza jeszcze pozostała zabudowa o charakterze gospodarczo-przemysłowym. Były to wówczas nie do końca zabudowane tereny, które znajdowały się w obrębie pierwotnej urbanistycznej tkanki Katowic. W latach 2019–2024, na tym obszarze trwała budowa zespołu budynków Global Office Park.

Warto dodać, że modernizacja ulicy Zabrskiej miała miejsce w 2006 roku na odcinku pomiędzy ulicami Sokolską a Jana III Sobieskiego. W ramach tych prac wykonano przebudowę kanalizacji deszczowej, a także zmodernizowano nawierzchnię jezdni i chodników. Nie zapomniano także o krawężnikach i obrzeżach. W 2012 roku miała miejsce rewitalizacja kamienicy pod numerem 12, co dodatkowo wzbogaciło miejski krajobraz.

Obiekty zabytkowe i historyczne

Ulica Zabrska w Katowicach jest znana z wielu zabytkowych kamienic, które świadczą o historii architektury tego regionu.

• Kamienica przy ul. Zabrska 1 / Sokolska 10 datowana na koniec XIX wieku, reprezentuje styl historyzmu. Obiekt jest murowany z cegły, czterokondygnacyjny z poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym. Elewacja narożna skierowana ku Sokolskiej przedstawia dziesięć osi, podczas gdy strona Zabrskiej ma ich cztery. Z kolei od strony kościoła Przemienienia Pańskiego jest trzynastoosiowa. Kamienica charakteryzuje się zryzalitowanymi osiami i boniowanymi pasami podziału, przy czym cokół i parter są tynkowane, a wyższe kondygnacje pokryte cegłą z tynkowymi pasami.
• Obiekt przy ul. Zabrska 3, powstały prawdopodobnie w roku 1899, również w stylu historyzmu według planów Franza Blindowa, jest czterokondygnacyjny. Jego fasada jest ośmioosiowa, a ryzality flankowane boniami. Na wschodnim ryzalicie znajduje się balkon, a detale w tynku, takie jak profilowane opaski okienne i dekoracyjne naczółki, dopełniają stylizację kamienicy.
• Kamienica znajdująca się pod adresem ul. Zabrska 5, zbudowana w 1899 roku, wzbogacona została o nadbudowę w 1918 roku. Jest to pięciokondygnacyjny obiekt z symetryczną oraz dziewięcioosiową fasadą. Na parterze ma tynkowaną powierzchnię z boniowaniem, a piętra charakteryzują się ceglaną okładziną z poziomymi pasami.
• Na ul. Zabrska 7 można znaleźć kamienicę z 1900 roku, zaprojektowaną przez Ludwiga Goldsteina. Czterokondygnacyjny obiekt z mansardowym dachem ma fasadę ośmioosiową z płytkimi ryzalitami, przy których znajdują się balkony na trapezowym rzucie. Charakteryzuje się tynkowanymi dekoracjami oraz profilowanymi obramieniami okiennych ram.
• Kamienica pod ul. Zabrska 9, datowana na 1903 rok, łączy w sobie cechy modernizmu i stylu historyzmu. Czterokondygnacyjny budynek z lukarnami ma symetryczną fasadę, z ośmioma osiami, na których skrajnych ryzalitach dostrzec można trójkątne szczyty.
• Kolejna budowla przy ul. Zabrska 11 z 1903 roku łączy elementy modernizmu oraz secesji. Prace nad projektem wykonała firma Aronade und Goldstein. Umyślne detale w tynku oraz elegancka fasada, wzbogacona o okna zamknięte łukiem odcinkowym, czynią ją interesującym obiektem.
• Kamienica mieszcząca się pod ul. Zabrska 12 powstała w 1905 roku i została nadbudowana w 1928 roku. Reprezentuje styl modernizmu, z dodatkami neogotyckimi, a jej fasada została symetrycznie zaprojektowana w dziewięciu osiach z bogatym detalem architektonicznym.
• W roku 1903 powstała kamienica na ul. Zabrska 13, która łączy cechy historyzmu i ma płynne formy. Obiekt znajduje się na rogu dwóch ulic z różnorodnymi detalami, takimi jak tynkowe obramienia okien.
• Kamienica przy ul. Zabrska 14, zbudowana w 1905 roku i nadbudowana w 1935 roku, krzewi style modernizmu oraz historyzmu, oferując pięciokondygnacyjną elewację z licznymi detalami architektonicznymi.
• Ostatnia z wymienionych, kamienica na ul. Zabrska 16, z 1910 roku, również zaprojektowana przez Franza Blindowa, jest obiektem pięciokondygnacyjnym z wyróżniającymi się detalami w formie opasek okiennych oraz boniowanej struktury.

Wszystkie te kamienice tworzą wyjątkowy klimat ulicy Zabrska, świadcząc o historycznej wartości architektury katowickiej.

Gospodarka i instytucje

Na ulicy Zabrskiej w Katowicach funkcjonuje wiele podmiotów gospodarczych, co podkreśla jej znaczenie w lokalnej gospodarce. Z danych na koniec lutego 2024 roku wynika, że w systemie REGON widnieje 149 aktywnych firm, które mają swoją siedzibę w tej okolicy. Notuje się tam różnorodność działalności, obejmującą: kancelarie radców prawnych, biura rachunkowe, gabinety opieki zdrowotnej oraz stowarzyszenia i fundacje, w tym Fundację Pałac w Bycinie. Oprócz tego, znajdują się również agencje reklamowe, firmy handlowe, placówki szkoleniowe, zakłady remontowo-budowlane, a także piekarnie i związki zawodowe.

Ważnym aspektem życia w tej części Katowic jest także życie religijne. Wierni rzymskokatoliccy zamieszkujący przy ulicy Zabrskiej są częścią parafii Przemienienia Pańskiego, która odgrywa istotną rolę w ich codziennym życiu duchowym.

---

Oceń: Ulica Zabrska w Katowicach

---