Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach

---

Przebieg

Aleja Wojciecha Korfantego, znana mieszkańcom Katowic, ma swój początek w sercu miasta, przy katowickim Rynku, gdzie łączy się z ulicą Teatralną. Od tego miejsca kierując się na północ, aleja styka się z ulicą Stanisława Moniuszki oraz ulicą Piastowską, przy czym napotyka wcześniej budynek dawnym hotelu Grand (al. W. Korfantego 3). W pobliżu skrzyżowania znajduje się także budynek Separatora.

Podążając dalej w kierunku północnym, możemy dostrzec gmach hotelu Katowice, Ślizgowiec, Superjednostkę oraz pomnik Powstańców Śląskich. Na wysokości ronda gen. Jerzego Ziętka krzyżuje się z aleją Walentego Roździeńskiego (droga krajowa nr 79, droga krajowa nr 86, droga ekspresowa nr 86 oraz DTŚ) oraz ulicą Chorzowską (droga krajowa nr 79 i DTŚ). Wówczas aleja wkracza na obszar Koszutki.

Prowadząc dalej na północ, wzdłuż alei W. Korfantego, napotykamy kompleks wysokościowców .KTW, Spodka oraz siedzibę Głównego Instytutu Górnictwa (przy placu Gwarków, gdzie odbywa się skrzyżowanie z ulicą Misjonarzy Oblatów MN oraz ulicą Katowicką). Na wysokości skrzyżowania z ulicą Słoneczną oraz ulicą Jesionową, aleja W. Korfantego przenika w obszar dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec.

W rejonie Wełnowca aleja przeciwdziała ulicy Konduktorskiej i ulicy Gnieźnieńskiej (przy pl. Walentego Fojkisa), mijając się uprzednio z zabytkowym gmachem Sądu Apelacyjnego oraz terenami dawniej funkcjonującej huty „Hohenlohe”, a następnie z kolonią Fryderyka. Aleja kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Telewizyjną, obok placu Alfreda, kolonii Alfred oraz Lasku Alfreda, na granicy miasta z Siemianowicami Śląskimi.

Historia

W okolicach roku 1360, nad rzeką Roździanką, która obecnie nosi nazwę Rawa i jest przykryta betonowymi płytami, znajdowała się kuźnica, zlokalizowana w rejonie dzisiejszego Separatora. Miejsce to leży na obszarze ówczesnej Kuźnicy Boguckiej, której ślady sięgają zapisów z roku 1397, kiedy to pojawiła się pierwsza wzmianka na temat kuźnicy. Ów dokument był częścią rozstrzygnięcia sądu kurii biskupiej w Krakowie w sprawie dotyczącej kolatury parafii w Mysłowicach. Niestety, zabudowania kuźni przetrwały jedynie do drugiej połowy XIX wieku.

Już w XVII wieku funkcjonował trakt prowadzący do Siemianowic, który wówczas był drogą dworską. Na przełomie XVII i XVIII wieku, w okolicach dzisiejszej ulicy Piastowskiej oraz Uniwersyteckiej, na obszarze alei Wojciecha Korfantego, funkcjonował również hutniczy folwark bogucki, który od drugiej połowy XVIII wieku znajdował się w rękach właścicieli Kuźnicy Boguckiej. W miejscu, w którym współcześnie znajduje się Spodek, w roku 1818 na terenach dworskich, które należały do Franza von Wincklera, zbudowano hutę „Franz”. W 1860 roku została ona połączona z hutą „Fanny”, tworząc przedsiębiorstwo, które funkcjonowało do 1903 roku i miało duże znaczenie dla regionu.

W latach 1899–1922 ulica nosiła nazwę Schloßstrasse, a w latach 1922–1939 oraz ponownie w 1945 roku przyjęła nazwę Zamkowa. W międzyczasie, w latach 1939–1945, nazywano ją Ludendorffstraße, a od 11 października 1946 roku znana była jako ulica Armii Czerwonej. 8 października 1990 roku, decyzją Rady Miasta Katowice nr VIII/44/90, ulica została nazwana aleją Wojciecha Korfantego. Od samego początku była to przestrzeń, w której ulokowane były różne budynki użyteczności publicznej.

W okresie międzywojennym dwudziestego wieku, na ówczesnej ulicy Zamkowej, swoje siedziby miały takie instytucje jak Konsulat Republiki Łotwy, restauracja Zamkowa Franciszka Matuli, czy różnorodne przedsiębiorstwa przemysłowe, w tym Śląski Przemysł Rowerowy oraz wytwórnia chemiczna „Steinhoff”. Obok nich działały także banki oraz towarzystwa ubezpieczeniowe. W rejonie, gdzie obecnie znajduje się rondo, istniał do niedawna przejazd kolejowy prowadzący do tamtejszych kopalń.

W dramatyczny sposób wydarzenia z 4 września 1939 roku wpisały się w pamięć miasta. Naprzeciw Domu Powstańca, żołnierze Wehrmachtu rozstrzelali grupę około osiemdziesięciu polskich obrońców miasta, w tym harcerzy i dawnych powstańców śląskich. W 1945 roku, pod numerem 38, uruchomiono oddział przedsiębiorstwa „Papyrus” z Krakowa. W latach pięćdziesiątych, władze lokalne zainicjowały wielką przebudowę Śródmieścia, która miała na celu poszerzenie ulicy Armii Czerwonej oraz zrewitalizowanie obszaru.

Spore zmiany przyniosły lata sześćdziesiąte XX wieku, w których wybudowano Blok Zachód, złożony z galerii oraz budynków handlowych. Projektantom tej budowy był M. Król, który w ramach założenia zaprojektował także wysokie bloki, m.in. Ślizgowca, czy Superjednostkę. W wyniku tego przedsięwzięcia, 1965 roku powstało również rondo gen. Jerzego Ziętka.

9 grudnia 2006 roku do użytku oddano zmodernizowane rondo, wzbogacone o szklaną kopułę i podziemny tunel. Ruch rowerowy w tej okolicy przyciągnął lata 2010 i 2011, kiedy to aleją prowadziły trasy wyścigów Tour de Pologne. Przemiany uległy także dalszym etapom, w trakcie których przebudowano odcinek od Rynku do ronda gen. J. Ziętka. 18 maja 2011 roku zainaugurowano procedurę administracyjną w celu realizacji inwestycji drogowej w znacznej części odmieniającej strefę śródmiejską Katowic, a prace zakończono do 2015 roku, co z kolei poprawiło infrastrukturę komunikacyjną i estetykę otoczenia.

Opis i dane techniczne

Aleja W. Korfantego to jeden z kluczowych ciągów komunikacyjnych w Katowicach, który przebiega przez trzy ważne dzielnice: Śródmieście, Koszutkę oraz Wełnowiec-Józefowiec. Długość alei wynosi 3 885 metrów, co czyni ją jednym z najdłuższych odcinków drogowych w tym mieście. Droga ta ma status drogi powiatowej o klasie drogi zbiorczej, a jej zarządem zajmuje się Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach. Numer, pod którym aleja jest zarejestrowana w systemie TERYT, to 38509.

Na odcinku od Rynku aż do skrzyżowania z ulicą Jesionową i ulicą Słoneczną, aleja oferuje dwa pasy ruchu w każdym kierunku oraz dodatkowy pas przeznaczony dla komunikacji autobusowej. W najszerszym miejscu, jezdnia ma 15 metrów, podczas gdy szerokość chodnika wynosi 9,5 metra; w najwęższym punkcie natomiast, szerokość jezdni to 7 metrów, a chodnika jedynie 1,5 metra.

Pod nawierzchnią alei zlokalizowane jest odgałęzienie wodociągu magistralnego GPW o średnicy 600 mm, które znajduje się w eksploatacji Katowickich Wodociągów. Ponadto, wzdłuż alei biegnie szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego, który przyciąga wielu miłośników lokalnej historii.

Aleja W. Korfantego jest jednym z miejsc w Katowicach, gdzie notuje się największą liczbę kolizji i wypadków drogowych. Na podstawie badań przeprowadzonych we wrześniu 2007 roku, średnie natężenie ruchu w godzinach szczytu popołudniowego na odcinku od ulicy Piastowskiej do ronda gen. Jerzego Ziętka wynosi 1 702 pojazdy na godzinę, z czego aż 92,9% stanowią samochody osobowe.

Ruch publicznej komunikacji na alei W. Korfantego zapewniają autobusy oraz tramwaje, które kursują na całej jej długości na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM), jak również autobusy PKM Jaworzno. Na trasie alei znajdują się liczne przystanki, w tym: Katowice Aleja Korfantego, Katowice Rondo, Koszutka Misjonarzy Oblatów, Koszutka GIG, Koszutka Słoneczna, Koszutka Jesionowa, Wełnowiec Poczta, Wełnowiec Kościół, Wełnowiec Gnieźnieńska oraz Wełnowiec Plac Alfreda. W rejonie skrzyżowań z ulicą Słoneczną oraz z ulicą Telewizyjną oraz placem Alfreda zlokalizowane są pętle tramwajowe – pierwsza z nich została uruchomiona 5 września 1964 roku, a druga w obecnej lokalizacji powstała w 1956 roku.

Historyczne obiekty

Na alei Wojciecha Korfantego znajduje się wiele interesujących budowli, które mają swoją wyjątkową historię i znaczenie w architekturze Katowic. Oto kilka z nich:

• Zespół kamienic mieszkalnych zamknięty w czworoboku pomiędzy ulicami: Stanisława Moniuszki, Piastowską i al. W. Korfantego, który wpisano do rejestru zabytków (nr rej.: A/1497/92 z 4 września 1992 roku); powstał około 1900 roku, wyróżniając się eklektycznym stylem z elementami secesyjnymi,
• Separator (al. W. Korfantego 2) – charakterystyczny budynek wzniesiony w latach 1967–1972, który ma 11 kondygnacji; jego zaprojektowanie przypadło w udziale Stanisławowi Kwaśniewiczowi; całkowita kubatura obiektu wynosi 53 000 m³,
• niegdyś funkcjonujący jako budynek hotelu „Grand” (al. W. Korfantego 3), który gościł Muzeum Śląskie w latach 1984–2018; ten obiekt z 1898 roku w stylu neogotyckim znajduje się w rejestrze zabytków (nr rej.: A/1314/83 z 3 października 1983 roku); przypisuje się mu twórczość Ignatzowi Grünfeldowi lub Gerdowi Zimmermannowi,
• budynek mieszkalno-usługowy „Delikatesy” (al. W. Korfantego 5), który został zbudowany w latach 1960–1962; składa się z parterowego pawilonu handlowego i wieżowca mieszkalnego, zaprojektowany przez Mariana Skałkowskiego,
• Galeria Sztuki Współczesnej BWA (al. W. Korfantego 6) – pawilon o powierzchni 800 m² oddany do użytku w 1969 roku; jego projektantem był Stanisław Kwaśniewicz, a na górnym fryzie widnieją rzeźby nawiązujące do starożytnych form; obiekt został wpisany do rejestru zabytków A/1340/24 z 2 lutego 2024,
• Ślizgowiec (al. W. Korfantego 8) – wieżowiec mieszkalny o wysokości około 60 metrów, zakończony w 1969 roku techniką ślizgową; zaprojektowany również przez Stanisława Kwaśniewicza,
• budynek hotelu „Katowice” (al. W. Korfantego 9), który otwarto w 1965 roku, zaprojektował Tadeusz Łobos; ten hotel posiada około 200 jednoosobowych pokoi i kubaturę 53 460 m³; powstał na terenach dawnego folwarku,
• będący już historią budynek Handlowego Domu Dziecka – Varietes Centrum (al. W. Korfantego 10), który został wyburzony w 2013 roku,
• Pałac Ślubów (al. W. Korfantego 14); oddany do użytku w 1969 roku, zaprojektowany przez Mieczysława Króla; w miejscu obecnego budynku do lat pięćdziesiątych XX wieku znajdowały się zabudowania huty Marta, niestety obiekt został wyburzony w 2011 roku,
• Superjednostka (al. W. Korfantego 16–32) – to jeden z największych budynków mieszkalnych w Polsce z lat 1967–1972, który zap projektował Mieczysław Król; jego kubatura wynosi 164 000 m³, oferując 762 mieszkania na 33 600 m² powierzchni mieszkalnej,
• hala widowiskowa Spodek (al. W. Korfantego 35); wzniesiona w latach 1964–1971, powstała według projektu Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy, którego przedstawicielami byli Maciej Gintowt oraz Maciej Krasiński; hala ma kubaturę 246 624 m³ i 15 386 m² powierzchni użytkowej; całe koszty budowy przekroczyły 800 000 000 złotych,
• kamienice mieszkalne, które znajdują się przy al. W. Korfantego 58 i 68, wzniesione w 1936 roku, należące do stylu funkcjonalizmu;
• kamienica mieszkalna (al. W. Korfantego 60) z roku 1937, realizująca cechy architektury funkcjonalistycznej;
• kamienice mieszkalne (al. W. Korfantego 66, 70, 72, 74, 76), powstałe pod koniec lat trzydziestych XX stulecia, w stylu funkcjonalizmu;
• willa z lat trzydziestych XX wieku, zlokalizowana w ogrodzie (al. W. Korfantego 71), wyróżniająca się stylowymi elementami funkcjonalnymi;
• kamienice mieszkalne (al. W. Korfantego 80, 84) z końca lat czterdziestych XX wieku, także będące przykładem funkcjonalizmu;
• budynki mieszkalne (al. W. Korfantego 111/113, 115) z początku XX wieku;
• neoklasycystyczny budynek Sądu Apelacyjnego (al. W. Korfantego 117, 119), wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1664/97 z 15 grudnia 1997 roku i nr rej.: A/562/2019 z 23 października 2019 roku); historia obiektu sięga około 1905 roku; jego konstrukcja, w której znajdowały się schody, była siedzibą koncernu Hohenlohe Werke (niem. Zakłady Hohenlohego),
• zabytkowe budynki mieszkalne (al. W. Korfantego 118, 120, 124/126, 128, 123, 125, 127, 131, 133, 134/136);
• kościół pw. NMP Wspomożenia Wiernych (al. W. Korfantego 121/1), który został wzniesiony i poświęcony w 1930 roku, a jego konsekrowanie miało miejsce 4 października 1970 roku przez biskupa Czesława Domina;
• budynek plebanii (al. W. Korfantego 121), powstały w I połowie XIX wieku w stylu neoklasycystycznym, będący administracyjnym obiektem dla huty Hohenlohe;
• zabudowa mieszkaniowa kolonii Fryderyka (al. W. Korfantego 147/145, 151/149, 153/155, 157/159, 161/163, 165/167, 181/183, 185/187, 189), sięgająca XIX wieku;
• dawna hala pieców destylacyjnych w Zakładach Metalurgicznych „Silesia” (w Wełnowcu), położona przy al. W. Korfantego 141 (róg z ul. Konduktorską 8), została wzniesiona w 1913 roku w stylu modernizmu; niestety obiekt ten został skreślony z rejestru zabytków decyzją Ministra Kultury z 4 kwietnia 2005 roku oraz wyburzony;
• zabudowa szybu „Alfred” (al. W. Korfantego 182, 184), zarejestrowana jako zabytek (nr rej.: A/1228/78 z 19 sierpnia 1978 roku); cały obszar zawiera obiekty związane z byłej kopalni „Alfred”, w tym lokomotywownię, warsztaty oraz inne elementy, datujące się na 1910 rok, wykonane w stylu historyzmu i modernizmu; w rejestrze znajduje się także starodrzew.

Instytucje

W okolicach alei Wojciecha Korfantego w Katowicach, na podstawie danych z marca 2021 roku, można znaleźć wiele istotnych instytucji. Oto one:

• Galeria Sztuki Współczesnej Biura Wystaw Artystycznych (al. W. Korfantego 6),
• Śląskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej w Katowicach (al. W. Korfantego 8),
• Atelier Fotografii Alternatywnej „Silmaril” (al. W. Korfantego 16),
• Administracja Osiedla Superjednostka Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej (al. W. Korfantego 32/11),
• Kompleks przy al. W. Korfantego 35: Hala Widowiskowo-Sportowa Spodek (w tym lodowisko, sala gimnastyczna i basen), Hotel Diament Spodek,
• Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze (al. W. Korfantego 38),
• Polska Technika Górnicza (al. W. Korfantego 51/46),
• Wieżowiec GIG Office Point (al. W. Korfantego 79),
• Zakład Budowy Urządzeń i Aparatury Naukowo-Doświadczalnej (al. W. Korfantego 81),
• Sąd Apelacyjny w Katowicach (al. W. Korfantego 117/119),
• Rzymskokatolicka parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych (al. W Korfantego 121/1),
• Katowickie Przedsiębiorstwo Geologiczne (al. W. Korfantego 125a),
• Urząd Pocztowy Katowice 12 (al. W. Korfantego 128),
• DL Atrium (dawniej Reinhold Center) – zespół budynków biurowo-konferencyjnych (al. W. Korfantego 138); w 2010 roku zakończyła się pierwsza faza budowy – do użytku oddano obiekt PKP Cargo,
• Oświata i Biznes oraz Rzemieślnicza Branżowa Szkoła I Stopnia w Katowicach (al. W. Korfantego 141),
• Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. Oddział Śląski (al. W Korfantego 191).

---

Oceń: Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach

---