Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach

---

Historia

Historia katolickiej parafii w Katowicach zaczyna się już w połowie XIX wieku. Był to okres intensywnej industrializacji Górnego Śląska, co prowadziło do znacznego zwiększenia liczby ludności na tym obszarze. W tym czasie, zakupienie dóbr katowickich przez Franza Wincklera przyczyniło się do tego, że wieś w szybkim czasie przekształciła się w miasto. Miejscowi katolicy w tym okresie zmuszeni byli podróżować do drewnianego kościoła w Bogucicach.

Pierwsze działania na rzecz utworzenia nowej parafii miały miejsce w 1858 roku, kiedy to katowiczanie ubiegali się o przeniesienie drewnianego kościoła z Biskupic. Jednak szybko uznano to za niewłaściwe podejście i postanowiono budować własną świątynię. To ci mieszkańcy, którzy mieli zbyt daleko do istniejącego kościoła, szczególnie wspierali ten projekt. Wrocławski biskup Heinrich Förster, zdając sobie sprawę z trudności, napisał list do ks. Jana Alojzego Ficka, prosząc o „jak najszybsze wprowadzenie w Katowicach odpowiedniego systemu kościelnego”.

Na początku 1859 roku, w lokalu Heinricha Knappego, odbyło się spotkanie księży: Jana Ficka, Ludwika Markiefki i Leopolda Markiefki, które miało na celu omówienie planów secesji od parafii bogucickiej. Podczas spotkania poruszono także sprawy dotyczące Brynowa i Załęża. Proces wydzielenia katowickiej parafii spotkał się z oporem mieszkańców, co doprowadziło do protestów w sądzie 20 grudnia 1859 roku. Wiele osób opuściło salę rozpraw w geście sprzeciwu wobec secesji.

Na skutek podejmowanych działań, w 1860 roku powstał pierwszy, tymczasowy kościół katolicki, wzniesiony z muru pruskiego w rejonie późniejszego placu Wolności. Uroczyste poświęcenie miało miejsce 11 listopada tego samego roku, a nowo wybudowany kościół przyciągnął około 3,1 tys. wiernych z Katowic i Brynowa, jak również z pobliskich miejscowości, takich jak Załęska Hałda i Katowicka Hałda. Zarządzanie tym tymczasowym obiektem powierzone zostało urodzonemu w Tarnowskich Górach ks. Teodorowi Kremskiemu.

Wiosną 1861 roku biskup Heinrich Förster, w trakcie swojej podróży do Wiednia, odwiedził Racibórz, gdzie spotkał się z księdzem Teodorem Kremskim oraz księgowym Heinrichem Knappem. Wspólnie podjęto decyzję o budowie nowej świątyni w Katowicach. Po pewnym czasie biskup wydał zgodę na budowę, a projekt architektoniczny zlecono Alexisowi Langerowi.

Budowa nowego kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny rozpoczęła się 31 sierpnia 1862 roku przy wschodnim wylocie ulicy Mariackiej. W 1868 roku, z powodu długotrwałej choroby ks. Teodora Kremskiego, jego obowiązki przejął ks. Victor Schmidt, któremu przypadło dokończenie budowy kościoła. Ostateczne poświęcenie miało miejsce 20 listopada 1870 roku, w czasie gdy kuracja liczyła około 6 tys. wiernych.

W 1871 roku, ks. Victor Schmidt osiedlił się w nowym budynku probostwa, który w latach 20. XX wieku przeszedł rozbudowę. Na probostwie pracował ks. Teodor Kubina. Parafia Mariacka została utworzona 14 czerwca 1873 roku w trudnych czasach prześladowania Kościoła katolickiego, co związane było z uchwaleniem czterech ustaw majowych. Terytorium parafii zostało wydzielone z obszaru kuracji oraz częściowo z parafii św. Szczepana w Bogucicach, obejmując wiernych z Katowic, Śródmieścia oraz Brynowa.

W latach 1874–1875 obok kościoła powstał budynek organistówki, w którym przez długi czas mieścił się punkt charytatywny prowadzony przez siostry szarytki. W 1890 roku Bractwo Różańcowe zainicjowało budowę kaplicy Ogrójca, która została poświęcona 24 czerwca 1894 roku. W początkach XX wieku parafia Mariacka miała już 22,5 tys. wiernych. Aby rozładować to przeludnienie, na początku XX wieku utworzono nową kurację obejmującą wieś Brynów, z której powstała późniejsza parafia śś. ap. Piotra i Pawła.

W 1914 roku oddano do użytku tzw. dom związkowy, który miał pełnić funkcję miejsca spotkań lokalnych organizacji. W 1922 roku Górny Śląsk stał się częścią Polski, co wiązało się z dwujęzycznością wiernych i msze odprawiane były zarówno po polsku, jak i niemiecku. W 1926 roku, gdy ks. Teodor Kubina został mianowany biskupem diecezji częstochowskiej, nowym proboszczem został ks. Emil Szramek, który wniósł znaczące zmiany w życia kulturalne wspólnoty parafialnej, a jego misją było również łagodzenie konfliktów między polskimi a niemieckimi parafianami. W 1940 roku został aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym w Dachau, gdzie zmarł 13 stycznia 1942 roku.

W drugiej połowie lat 30. i na początku lat 40. XX wieku utworzono dwie nowe parafie katowickie, co pozwoliło na dalsze rozładowanie parafii Mariackiej. W 1938 roku zbudowano katedrę Chrystusa Króla, która dała podstawy do utworzenia lokalii (późniejszej parafii katedralnej Chrystusa Króla), a 15 marca 1940 roku powstała parafia Przemienienia Pańskiego.

W czasach Polski Ludowej parafia Mariacka miała wielu znaczących administratorów, m.in. ks. Stanisława Maślińskiego (1945–1969), ks. Czesława Domin (1969–1970) oraz ks. Damiana Zimonia (1975–1985). W 1973 roku parafia liczyła 17 tys. wiernych, a dwadzieścia lat później ich liczba spadła do 11 tys.

W 1999 roku papież Jan Paweł II dokonał beatyfikacji ks. Emila Szramka, a w 2009 roku proboszcz ks. Andrzej Suchoń ustanowił nagrodę imienia bł. ks. Emila Szramka. 12 czerwca 2015 roku miało miejsce uroczyste poświęcenie kaplicy Golgota Ojczyzny, która została zaadaptowana w dawnej kaplicy Ogrójca.

Proboszczowie

W historii parafii jest wielu znaczących proboszczów, którzy pełnili tę odpowiedzialną rolę na przestrzeni lat. Wśród nich znajdziemy:

• ks. Victor Schmidt (1873–1917),
• ks. Teodor Kubina (1917–1925; późniejszy biskup częstochowski),
• ks. Wojciech Szołtysik (administrator 1926),
• bł. ks. prał. kan. Emil Szramek (1926–1942),
• ks. Wilhelm Pniok (substytut 1940–1942; administrator 1942–1945),
• ks. Hubert Szymankiewicz (tymczasowy administrator 1945),
• ks. prał. kan. Stanisław Maśliński (administrator 1945–1957; proboszcz 1957–1969),
• ks. Alfons Chmiel (adiutor 1966-1967),
• ks. Damian Zimoń (adiutor 1967–1969; późniejszy arcybiskup metropolita katowicki),
• ks. Czesław Domin (wikariusz ekonom 1969–1970; późniejszy biskup pomocniczy katowicki, a następnie biskup koszalińsko-kołobrzeski),
• ks. Józef Nowok (1970–1975),
• ks. Stefan Cichy (substytut 1975; późniejszy biskup pomocniczy katowicki, a następnie biskup legnicki),
• ks. Damian Zimoń (1975–1985),
• ks. protonotariusz ap. kan. Eugeniusz Szczotok (1985–2000),
• ks. Andrzej Suchoń (od 2001).

Każdy z wymienionych kapłanów wniósł swój wkład w życie parafii oraz rozwój lokalnej wspólnoty.

Kościół parafialny i inne obiekty

W centrum Katowic, na placu ks. E. Szramka, znajduje się kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Jest to świątynia, która powstała w latach 1862–1870 według wizji projektanta Alexisa Langera, odznaczająca się stylem neogotyckim. To najstarszy active kościół w tej części miasta, który może się poszczycić pięknym wyposażeniem, w tym cyklem obrazów Maryi stworzonych przez Józefa Unierzyskiego oraz witrażami zaprojektowanymi przez Adama Bunscha.

Na obszarze tej parafii znajdują się także inne obiekty sakralne. Można tu odnaleźć kaplice szpitalne, które znajdują się przy ulicach Francuskiej, W. Reymonta oraz Warszawskiej. Warto również wspomnieć o kaplicy mieszczącej się w Domu Prowincjalnym Sióstr Elżbietanek, który znajduje się przy ulicy Warszawskiej 52, oraz o kaplicy Chrystusa Zbawiciela, ulokowanej w budynku parafialnym.

Dodatkową atrakcją w obrębie parafii Mariackiej jest ulica św. Jana, na której znajduje się znacząca replika figury św. Jana z 1816 roku. To historyczne dzieło artystyczne umiejscowione jest na niskim postumencie, wokół którego umieszczono liczne napisy oraz inskrypcje. Figurka została odsłonięta w 1999 roku, co podkreśla jej regionalne znaczenie.

Działalność duszpasterska

Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, usytuowana przy placu ks. E. Szramka 1 w Katowicach, znajduje się na terenie Śródmieścia. Należy do dekanatu Katowice-Śródmieście w ramach archidiecezji katowickiej. W roku 2005 populacja wiernych parafii wynosiła 7 950 osób.

W ciągu tygodnia w parafii odprawiane są trzy msze święte, natomiast w soboty odbywa się jedna, a w niedziele oraz święta pięć nabożeństw. Dodatkowo w parafii mają miejsce różnorodne nabożeństwa, takie jak nowenna ku czci bł. ks. Emila Szramka oraz nabożeństwo związane z Niepokalanym Poczęciem Najświętszej Maryi Panny. Odpust parafialny przypada na 8 grudnia.

W obrębie wspólnoty działa szereg grup parafialnych, w tym: ministranci, Legion Maryi, Świecki Zakon Karmelitów Bosych, chór parafialny i katowickie koło Katolickiego Stowarzyszenia Kolejarzy Polskich. Parafia prowadzi również wiele inicjatyw oraz instytucji charytatywnych, takich jak jadłodajnia, prysznice dla osób potrzebujących, a także ochronka. Z siedzibą przy placu ks. E. Szramka 4 funkcjonuje Katolickie Centrum Edukacji Młodzieży „Kana”. Parafia organizuje festyny charytatywne, w tym coroczną Emiliadę, a także współpracuje z ewangelicką parafią w Katowicach przy organizacji festynów.

Siostry ze Zgromadzenia św. Elżbiety posługują na terenie parafii Mariackiej od 1870 roku. Ich działania koncentrują się na pielęgnacji chorych, wsparciu ubogich oraz opiece nad dziećmi. W 1897 roku uruchomiono szpital sióstr elżbietanek, który po jego upaństwowieniu został ponownie otwarty 6 września 1996 roku, po wcześniejszym zwrocie siostrom zakonnym.

Parafia Mariacka przyznaje nagrodę im. bł. ks. Emila Szramka osobom, które zasłużyły się dla Katowic w sferach bliskich patronowi nagrody. Nagroda dotyczy działalności charytatywnej, oświatowej, naukowej, osiągnięć w sztuce oraz rozwoju kultury i bibliofilstwa.

Parafia sprawuje również opiekę nad cmentarzem parafialnym przy ulicy Francuskiej, którego powierzchnia wynosi 2,42 ha. Jest to główna nekropolia Katowic, na której spoczywają liczni wybitni katowiczanie.

Zasięg parafii

Do parafii należą różnorodne lokalizacje w Katowicach, w tym między innymi: Bankowa, H. Dąbrowskiego, K. Damrota (numery 2-8), Dworcowa, Dyrekcyjna, Francuska (numery 1-29 oraz 2-26), Górnicza, św. Jana, Jagiellońska (numery 34-38), S. Kobylińskiego (numery 2-5), al. W. Korfantego (numer 1a), J. Lompy (numery 2-8), F. Lubeckiego, Mariacka, A. Mielęckiego, S. Moniuszki, Myśliwska, św. Pawła, Piastowska, Pocztowa (numery 10 i 12), Podgórna, W. Reymonta (numery 2-8), al. W. Roździeńskiego (numery 86 i 86a), Rynek (numery 6-9 oraz 11), H. Sienkiewicza (numery 2-10 oraz 3-11), św. Stanisława, Staromiejska, Starowiejska, ks. J. Szafranka, pl. ks. E. Szramka, Szkolna, Teatralna, Uniwersytecka, Warszawska (numery 1-69 oraz 8-70), Wojewódzka, Wodna oraz Zacisze.

---

Oceń: Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach

---