Ulica Juliusza Zarębskiego w Katowicach

---

Charakterystyka i przebieg

Ulica J. Zarębskiego to istotny element katowickiej dzielnicy Załęże, przez którą przebiega przez całą swoją długość. Rozpoczyna swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Gliwicką (prostopadle) oraz ulicą Marcina (na wprost). Charakteryzuje się przebiegiem, który jest bliski prostoliniowemu, kierującym się w stronę południową. Jej koniec znajduje się na skrzyżowaniu z północną jezdnią ulicy P. Pośpiecha.

Ulica ta kwalifikuje się jako droga gminna nr 100220S, należąca do klasy dróg dojazdowych (D). Nawierzchnia ulicy wykonana jest z materiałów bitumicznych i ma szerokość wynoszącą około 5 m, natomiast jej całkowita długość to 255 m. W systemie TERYT widnieje pod numerem 25660, a kody pocztowe dla adresów wzdłuż tej ulicy zaczynają się od 40-854. Zarząd Miejskiego Ulic i Mostów w Katowicach jest odpowiedzialny za prawidłowe utrzymanie tej drogi.

Warto zaznaczyć, że ulica nie jest obsługiwana przez pojazdy miejskiego transportu zbiorowego, zarządzanego przez Zarząd Transportu Metropolitalnego. Najbliższe przystanki, zarówno autobusowe, jak i tramwajowe, znajdują się wzdłuż ulicy Gliwickiej, w okolicach przystanku o nazwie Załęże Janasa oraz Załęże Kościół.

Patronem tej ulicy jest Juliusz Zarębski, znany pianista oraz kompozytor, co dodaje jej kulturowego znaczenia.

Historia

Historia ulicy J. Zarębskiego jest ściśle związana z rozwojem regionu i wzrostem liczby pracowników związanych z kopalnią węgla kamiennego „Kleofas”, znaną niegdyś jako „Cleophas”. W latach 90. XIX wieku oraz na początku XX wieku, w okolicach głównej drogi wiejskiej Załęża, później znanej jako ulicą Gliwicką, wykorzystywano tereny pomiędzy torami kolejowymi, co spowodowało intensyfikację zabudowy. Nowe grupy budynków powstawały szczególnie wzdłuż świeżo wytyczonych uliczek, które nawiązywały do wcześniejszych podziałów gruntów, a jedną z nich była ulica J. Zarębskiego.

Na mapie z 1883 roku nie znajdziemy jeszcze tej ulicy, jednak w jej rejonie, w miejscu późniejszej ulicy Gliwickiej widnieje szkoła. Została ona założona w 1827 roku, a na jej pierwszego nauczyciela wyznaczono Franciszka Zarębskiego. Początkowo placówka miała siedzibę w drewnianym budynku mieszkalnym.

Ulicę J. Zarębskiego wytyczono na podstawie planu budowlanego, który uwidoczniony był na mapach z lat 1901-1903. Zakładał on pełną urbanizację tej części Załęża z zabudową zorganizowaną w formie siatki ulic w układzie szachownicowym, co docszywszy do całości zostało zrealizowane jedynie częściowo. W 1900 roku nazwa Schulstrasse została nadana nowej drodze.

Wzdłuż tej ulicy rozwijała się zabudowa wielorodzinna (tzw. familoki) o prostych, kubicznych bryłach budynków, z cegły, które nie były tynkowane. Styl architektoniczny oscylował w obrębie historyzmu ceglanego. Na zapleczu często konstruowano komórki gospodarcze otoczone ogródkami. W pierwszej kolejności do powstania zmierzano budynki przemysłowe w sąsiedztwie bocznicy kolejowej, gdzie działała odlewnia metali „Silesia” Grützmachera. W 1907 roku Peter Mamlas był odpowiedzialny za pierwszy budynek mieszkalny, a w kolejnych latach pojawiały się nowe obiekty, w tym kamienice Floriana Namyslo (1908), Antona Skrzyptza oraz Johana Kowolika (1909), a także Adolfa Singera w 1914 roku.

W 1920 roku droga nosiła nazwę Ulica Szkolna, natomiast od 1925 roku przyjęła nazwę Ulica Juliusza Zarębskiego. W czasie międzywojennym, budynki wzdłuż ulicy były w gestii Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego (numery 5 i 5a) oraz osób prywatnych. Funkcjonowały tam również różnorodne warsztaty rzemieślnicze i punkty handlowe. W latach niemieckiej okupacji (1939-1945) ulica została przemianowana na Martinstrasse, jednak po wojnie przywrócono jej pierwotną nazwę.

W 1962 roku rozbudowano gmach Szkoły Podstawowej nr 20 przy ulicy J. Zarębskiego 2. Starsza część obiektu poddana została remontowi i przekształcono ją w przedszkole, a nowootwarte sale lekcyjne oraz pracownie zlokalizowano w dobudowanej części. Uroczystość otwarcia nowego budynku odbyła się 1 września 1966 roku. W 2017 roku Młodzieżowy Dom Kultury w Katowicach został włączony do Zespołu Szkół i Placówek nr 2 w Katowicach, co wiązało się z przeniesieniem siedziby na ul. J. Zarębskiego 2.

Rok 2019 przyniósł wymianę systemu oświetlenia na ulicy, obejmującą 10 opraw, słupów oraz linię zasilającą, natomiast w latach 2020-2021 zrealizowano termomodernizację budynków przy numerach 5-5a oraz 7a.

Obiekty zabytkowe i historyczne

Wzdłuż ulicy Juliusza Zarębskiego w Katowicach można znaleźć wiele interesujących obiektów zabytkowych, które przyciągają uwagę swoją architekturą i historią. Poniżej przedstawiamy ich szczegółowy opis.

• Kamienica znajdująca się przy ul. J. Zarębskiego 3, wybudowana w 1907 roku, reprezentuje styl modernizmu ceglanego. Jest to trzykondygnacyjny budynek, z wykonaną z cegły konstrukcją, charakteryzujący się skromnymi detalami oraz prostą dekoracją.
• Kolejna kamienica przy ul. J. Zarębskiego 5, z lat 1913–1915 (lub 1927–1929), także należy do stylu modernistycznego. Budynek ten ma pięć kondygnacji, tynkowaną elewację i dach w formie mansardy. Warto zwrócić uwagę na jego detale, takie jak szczyt schodkowy oraz portal, które nadają mu unikalny charakter.
• Familok przy ul. J. Zarębskiego 6, z początku XX wieku, to przykład historyzmu ceglanego prostego. Murowany obiekt z cegły, trzykondygnacyjny, zwieńczony dachem dwuspadowym, charakteryzuje się umiarkowanie zdobionymi gzymsami oraz łukami odcinkowymi nad oknami.
• Na ul. J. Zarębskiego 7 znajduje się kolejny familok z początku XX wieku. W stylu historyzmu, jest to tynkowany, trzykondygnacyjny budynek zakończony dachem jednospadowym.
• Familok z ul. J. Zarębskiego 8, również z początków XX wieku, zachwyca architekturą historyzmu ceglanego. Zbudowany z cegły i posiadający kamienną podmurówkę, ma cztery kondygnacje oraz dach dwuspadowy, a jego elewacja zdobiona jest jedynie skromnymi gzymsami i łukami.
• Zespół familoków przy ul. J. Zarębskiego 9 i 11 prezentuje typowy styl historyzmu ceglanego z początków XX wieku. Obiekty te mają cztery kondygnacje oraz jednospadowy dach i zachowują skromne dekoracje w architektonicznych detalach.
• Na ul. J. Zarębskiego 10 znajduje się kolejny familok, zbudowany w tym samym okresie. Trzykondygnacyjny, murowany z cegły, z kamienną podmurówką, zakończony dachem dwuspadowym, charakteryzuje się prostą gzymsową artykulacją oraz łukami nad oknami.
• Kolejny familok, usytuowany przy ul. J. Zarębskiego 12, z początku XX wieku, również ukazuje cechy historyzmu ceglanego prostego. Jego architektura jest trzykondygnacyjna, murowana z cegły, z kamienną podmurówką, i zwieńczona dachem dwuspadowym, prezentując jednocześnie diskretne zdobienia.
• Na ul. J. Zarębskiego 13 i 15 znajdują się budynki z 1912 roku, łączące elementy secesji z charakterystycznymi, subtelnymi detailami stylowymi. Te trzykondygnacyjne obiekty z poddaszem, zwieńczone dachem dwuspadowym, zachowują skromność zarówno w dekoracji, jak i w artykulacji fasad.
• Na koniec, familok przy ul. J. Zarębskiego 14, datowany na początek XX wieku, reprezentuje styl historyzmu ceglanego prostego. Obiekt, murowany z cegły i trzykondygnacyjny, zakończony dachem dwuspadowym, jest kolejnym doskonałym przykładem architektonicznego bogactwa tego okresu, z minimalną, lecz przemyślaną dekoracją.

Te niezwykłe obiekty nie tylko świadczą o bogatej historii Katowic, ale również przyczyniają się do kształtowania unikalnego charakteru tej ulicy.

Gospodarka i instytucje

Na początku października 2024 roku, w systemie REGON odnotowano ponad 30 podmiotów gospodarczych, które mają siedzibę przy ulicy Juliusza Zarębskiego. Wśród nich znajdują się różnorodne instytucje, w tym Zespół Szkół i Placówek nr 2 w Katowicach, który obejmuje Przedszkole nr 26 imienia Mariana Mroza, Szkołę Podstawową nr 20 imienia Tadeusza Rejtana oraz Młodzieżowy Dom Kultury. Siedziba tej instytucji mieści się przy ul. J. Zarębskiego 2.

Kolejnym istotnym punktem jest Klub Sportowy Capoeira Camangula, który znajduje się pod adresem ul. J. Zarębskiego 5a. Ulica ta jest także domem dla PZD ROD „Chryzantema”, a obok nich funkcjonują różnorodne firmy usługowe, warsztat samochodowy oraz wspólnota mieszkaniowa. Warto zaznaczyć, że ulica J. Zarębskiego jest ważnym miejscem, gdzie aktywnie działają zarówno placówki oświatowe, jak i przedsiębiorstwa różnego typu.

Mieszkańcy ulicy Juliusza Zarębskiego, którzy są wiernymi rzymskokatolickimi, wchodzą w skład parafii św. Józefa w Katowicach, co podkreśla lokalny charakter tej społeczności

---

Oceń: Ulica Juliusza Zarębskiego w Katowicach

---