Osiedle Paderewskiego (Katowice)

---

Geografia

Osiedle I.J. Paderewskiego jest zlokalizowane wewnątrz granic miasta Katowice, w obrębie dzielnicy Osiedle Paderewskiego-Muchowiec. Jego usytuowanie obejmuje kwartal ulic takich jak: K. Damrota, generała W. Sikorskiego, generała K. Pułaskiego oraz alei Górnośląskiej.

Na północy wspomniane osiedle sąsiaduje z Zawodziem, podczas gdy na wschodzie styka się z Doliną Trzech Stawów oraz nowopowstałymi budynkami mieszkalnymi. Od południa granica rozciąga się na Muchowcem, natomiast z zachodu osiedle przylega do katowickiego Śródmieścia.

Z punktu widzenia podziału fizycznogeograficznego, według wskazania Jerzego Kondrackiego, osiedle I.J. Paderewskiego leży w mezoregionie Wyżynie Katowickiej (341.13). Z kolei jeśli chodzi o geologię, obszar ten zlokalizowany jest w zapadlisku górnośląskim, gdzie znaleźć można utwory karbonowe, obejmujące zlepieńce, piaskowce oraz łupki ilaste zawierające węgiel kamienny.

Osiedle I.J. Paderewskiego geograficznie usytuowane jest na granicy Wzgórz Kochłowickich i Obniżenia Rawy, z centrum osiedla osiągającym wysokość około 270 m n.p.m. Klimat panujący w tej części Katowic nieznacznie odbiega od charakterystycznego klimatu dla całego miasta, z jedyną różnicą, że jest modyfikowany przez lokalne czynniki środowiskowe, takie jak bliskość zbiorników wodnych.

Obszar ten leży w zlewni Potoku Leśnego, który przepływa na wschód od osiedla, w dolinie znanej jako Dolina Trzech Stawów. Regio ta jest intensywnie użytkowana w celach rekreacyjnych, a zarazem stanowi habitat dla wielu organizmów, w tym trzech roślin chronionych oraz kilku gatunków płazów. Dodatkowo, miejsce to stanowi ważny punkt na trasie migracyjnej dla licznych gatunków ptaków.

Historia

Osiedle I.J. Paderewskiego ma swoje korzenie w rejonach Zawodzia, które w przeszłości należało do historycznej gminy Bogucice, a także do obszaru folwarku Karbowa. Został on włączony do Katowic 11 września 1865 roku. Początek budowy osiedla datuje się na lata 60. XX wieku. W 1965 roku Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa postanowiła zainicjować projekt nowego osiedla, które miało pomieścić około 20 tysięcy mieszkańców. Ogłoszono konkurs na projekt, w którym wzięło udział sześć zespołów, z których najlepszą koncepcję opracowali trzej architekci z katowickiego biura „Miastoprojekt”: Juranda Jareckiego, Stanisława Kwaśniewicza i Ryszarda Ćwiklińskiego.

Budowa osiedla przebiegała w trzech etapach. Prace na pierwszym etapie rozpoczęto w 1970 roku, a zakończono je w 1973 roku. Drugi etap budowy trwał od 1974 do 1978 roku, natomiast trzeci zakończono w latach 1979–1980. Pierwsze budynki mieszkalne zostały oddane do użytku w 1974 roku. Osiedle przyciągnęło mieszkańców z różnych środowisk, w tym profesorów, docentów i doktorów z górnośląskich instytucji akademickich, a także osoby wysiedlone z wyburzonych budynków.

W październiku 1978 roku, ku czci 35. rocznicy utworzenia Ludowego Wojska Polskiego, w sercu osiedla odsłonięto pomnik Żołnierza Polskiego, którego autorem jest Bronisław Chromy. Mieszkańcy wyznania rzymskokatolickiego zostali przypisani do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, która została erygowana 1 maja 1952 roku. Biskup katowicki Damian Zimoń potwierdził istnienie tej parafii na osiedlu I.J. Paderewskiego w dekrecie z dnia 18 lutego 1992 roku. Obecny kościół parafialny został zbudowany w latach 1980–1983 i zlokalizowany przy ulicy Granicznej.

5 kwietnia 1991 roku osiedle zostało odłączone od zarządzania Katowicką Spółdzielnią Mieszkaniową i utworzono nową jednostkę dedykowaną wyłącznie dla I.J. Paderewskiego. W tamtym czasie na osiedlu mieszkało około 14 tysięcy osób w 4046 lokalach mieszkalnych. W dniu 7 października 1996 roku, zgodnie z Uchwałą Zgromadzenia Ogólnego Krajowej Rady Spółdzielczej, Spółdzielnia Mieszkaniowa im. I.J. Paderewskiego otrzymała odznaczenie w uznaniu za zasługi dla spółdzielczości.

Architektura i urbanistyka

Osiedle I.J. Paderewskiego to przykład dobrze przemyślanej architektury i urbanistyki, składający się z 22 budynków punktowo-galeriowych i szeregowo-klatkowych, które mają 11 pięter. Oprócz tych dużych budowli, w kompleksie znajdują się również dwukondygnacyjne pawilony handlowe oraz różnego rodzaju obiekty usługowe, takie jak przychodnia i placówki edukacyjne. Za realizację tego projektu odpowiada trzech architektów z katowickiego biura projektowego „Miastoprojektu”: Jurand Jarecki, Stanisław Kwaśniewicz oraz Ryszard Ćwikliński.

Pierwotny projekt przewidywał, że budynki będą wyższe od strony zachodniej, stopniowo przechodząc w niższe w kierunku stawów, co miało na celu uniknięcie nadmiernego wkomponowania budynków w tereny zielone. Koncepcja zakładała także inny sposób układu drogowego, który miał prowadzić do stworzenia pieszych pasaży w centralnej części osiedla oraz dróg, które omijałyby osiedle po jego bokach. W oryginalnym projekcie przewidziano miejsca na czterokondygnacyjne garaże, które ostatecznie nie zostały zrealizowane z powodów ideologicznych.

Architekci inspirowali się ideami Le Corbusiera, kiedy planowali układ urbanistyczny oraz rozkład placówek usługowych. Przestrzeń pomiędzy blokami została zaprojektowana z myślą o rekreacji, a drogi tak, aby uczniowie udający się do szkoły nie musieli przekraczać jezdni. Co więcej, każde z mieszkań miało zapewnić co najmniej trzy godziny dziennego światła słonecznego, co z pewnością wpływa na komfort życia mieszkańców.

Osiedle I.J. Paderewskiego znajduje się pod zarządem Spółdzielni Mieszkaniowej im. I.J. Paderewskiego, która jest trzecią największą spółdzielnią mieszkaniową w Katowicach, zaraz po Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz spółdzielni zarządzającej osiedlem Tysiąclecia Spółdzielni Mieszkaniowej „Piast”. Spółdzielnia odpowiedzialna jest za zarządzanie budynkami oraz ich otoczeniem, podczas gdy ulice pozostają w gestii miasta Katowice. Na koniec 2019 roku Spółdzielnia zrzeszała 3999 członków, a jej zasoby zamieszkiwało 7255 osób.

Ponadto, oprócz mieszkań wybudowanych w latach 1974–1981, Spółdzielnia dysponuje także siedmioma 4-kondygnacyjnymi budynkami z lat 1999–2001. Łącznie zgromadzone przez spółdzielnię zasoby obejmują 4146 mieszkań, 96 garaży oraz 240 lokali użytkowych. Udział powierzchni zabudowanej w całkowitej powierzchni terenu osiedla wynosi 15%, a wskaźnik intensywności zabudowy jest równy 1,28 WIZ. Średnia ważona liczby kondygnacji w tej okolicy to 8,53.

Transport

Najważniejszą arterią transportową, która przebiega przez osiedle I.J. Paderewskiego, jest ulica Graniczna, pełniąca rolę drogi powiatowej o klasie drogi zbiorczej. Dzięki niej mieszkańcy mają dobry dostęp do autostrady A4, która znajduje się w kierunku południowym, a także mogą łatwo dotrzeć do Zawodzia oraz, korzystając z ulicy Powstańców, dotrzeć do Śródmieścia Katowic. W centralnym obszarze osiedla znajduje się plac Żołnierza Polskiego, który pełni funkcję lokalnego punktu spotkań.

Transport publiczny na osiedlu zapewniają autobusy, które kursują na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Można tu znaleźć cztery przystanki, a są to: Osiedle Paderewskiego Biblioteka Śląska, Osiedle Paderewskiego Graniczna, Osiedle Paderewskiego Pomnik i Osiedle Paderewskiego Trzy Stawy. Na podstawie danych z lipca 2021 roku, z pierwszego z wymienionych przystanków odjeżdżało 10 linii autobusowych, w tym dwie nocne, co umożliwia wygodne połączenie z innymi dzielnicami Katowic oraz z częściami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, takimi jak Mysłowice, Siemianowice Śląskie czy Tychy.

W okresie do maja 2019 roku, na osiedlu funkcjonowały trzy stacje rowerów miejskich systemu City by bike: nr 5812 Os. Paderewskiego – Sikorskiego, 5813 Os. Paderewskiego – Szeptyckiego oraz 5814 Graniczna – Targowisko. Współpraca ta powstała dzięki projektowi zgłoszonemu do katowickiego budżetu obywatelskiego, który został wybrany przez mieszkańców do realizacji. Warto dodać, że system ten został później zastąpiony przez Metrorower.

Instytucje

Osiedle I.J. Paderewskiego w Katowicach obfituje w różnorodne placówki oświatowe oraz instytucje wspierające mieszkańców. W bliskiej odległości znajduje się Biblioteka Śląska, a także renomowane uczelnie wyższe, takie jak Uniwersytet Śląski oraz Politechnika Śląska. W obrębie osiedla można znaleźć następujące placówki edukacyjne:

• Żłobek Miejski w Katowicach, Oddział Żłobka Miejskiego (ul. gen. S. Szeptyckiego 1),
• Niepubliczne Przedszkole „Wesołe Siódemki” (ul. Graniczna 42) – otwarte od 1 września 2007 roku, wcześniej jako Miejskie Przedszkole nr 77, z czterema salami dydaktycznymi dla dzieci,
• Zespół Szkół i Placówek nr 1 (ul. I.J. Paderewskiego 46) – obejmujący Miejskie Przedszkole nr 55, Szkołę Podstawową nr 12 im. I.J. Paderewskiego oraz Międzyszkolny Ośrodek Sportowy,
• Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 9 (ul. Graniczna 46) – składający się z Miejskiego Przedszkola nr 87 im. J. Tuwima oraz Szkoły Podstawowej nr 4 im. J. Ziętka; od października 2014 roku uczęszczało tu 229 uczniów w 14 oddziałach. Szkoła rozpoczęła działalność 1 września 1984 roku, kształcąc wtedy 676 dzieci.

Na osiedlu funkcjonuje także klub osiedlowy „Rezonans”, zarządzany przez Spółdzielnię Mieszkaniową im. I.J. Paderewskiego, którego siedziba mieści się przy ulicy gen. J. Sowińskiego 5a. Klub organizuje różnorodne zajęcia przeznaczone dla wszystkich grup wiekowych, od sekcji plastycznej i modelarskiej dla dzieci, po warsztaty plastyczne dla dorosłych. Oferowane są także sekcje brydża, kursy komputerowe dla seniorów oraz zajęcia z karate, baletu, tańca współczesnego, pilatesu i gimnastyki zdrowotnej.

W obszarze usług i handlu na osiedlu znajduje się sklep sieci Lidl (ul. Graniczna 65) oraz Społem Katowice (ul. gen. J. Sowińskiego 5a). Ośrodek zdrowia umiejscowiony jest przy ulicy Granicznej 45. Prócz lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, przychodnia dysponuje specjalistycznymi gabinetami oraz szkołą rodzenia i gabinetem fizykoterapeutycznym. Wierni rzymskokatoliccy z osiedla I.J. Paderewskiego przynależą do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

---

Oceń: Osiedle Paderewskiego (Katowice)

---