Ulica Plebiscytowa w Katowicach

---

Przebieg

Ulica, o której mowa, jest ulicą jednokierunkową, charakteryzującą się przebiegiem w kierunku południkowym. Swoją trasę rozpoczyna od ulicy Wojewódzkiej, a następnie krzyżuje się z szeregiem innych ulic, w tym z ulicą Henryka Dąbrowskiego, ulicą Jagiellońską, ulicą Juliusza Ligonia oraz ulicą Powstańców.

W dalszym ciągu, za archikatedrą Chrystusa Króla, ulica ta krzyżuje się z deptakiem, który nosi nazwę ulicy Henryka Jordana, oraz z ulicą księdza Józefa Czempiela.

Ostatecznie, ulica ta kończy swój bieg w pobliżu Komendy Wojewódzkiej Policji oraz Komendy Miejskiej Policji, które mieszczą się w wspólnym budynku, usytuowanym przed autostradą A4.

Historia

W okresie międzywojennym ulica Plebiscytowa w Katowicach była miejscem wielu istotnych wydarzeń i instytucji. W numerach 6–8 znajdowała się Fabryka Kas Pancernych F. Kalesse’a, a także kabaret Bagatela B. Cuglewskiego oraz restauracja Alojzego Potempy. Na tej samej ulicy, w lokalach pod numerami 3, 2 i 1, mieściły się kina „Capitol I” i „Capitol II”, restauracja Varsovie prowadzona przez Jana Waindoka, oraz redakcja gazety Polska Zachodnia (działająca od 13 lutego 1925). Warto również wspomnieć o drukarni Buchdruckei und Linieranstalt „Akra” GmbH, która została założona w 1930 roku pod numerem 15.

Nieopodal, przy ul. Plebiscytowej 11, stacjonował Klub Esperanto, a pod numerem 14 istniał związek handlarzy rynkowych. Ulica ta była również miejscem, gdzie działał sierociniec im. dra A. Mielęckiego oraz przedszkole (przy ul. Plebiscytowa 46). Związek Weteranów byłej Armii Polskiej we Francji znajdował się pod numerem 1. Interesującym faktem jest, że w budynku nr 3 organizowano walki bokserskie, co przyciągało liczne grono miłośników tego sportu.

Ulica Plebiscytowa została uwieczniona w dziele Kazimierza Gołby pt. „Wieża spadochronowa”, które opisuje bohaterską obronę Katowic w trakcie kampanii wrześniowej przez harcerzy. Fragment opisu tego miejsca w pierwszych dniach września 1939 roku brzmi:

Minął kino „Rialto” i zaczął iść w górę ulicy Plebiscytowej. Zmęczone nogi odczuły wznoszenie się terenu. Kamienice piętrzyły się skośnie jedna za drugą coraz wyżej, jakby zabrakło im miejsca i chciały się zepchnąć na jezdnię lub runąć na głowę przechodnia. Podobne były stłoczonym ciasno kulisom w teatrze. Idącemu samotnie wydawało się, że wszedł w wąską gardziel, którą czarny całun mroków ścisnął od zewnątrz i dławi.

Do 1939 roku przy ulicy funkcjonowała wytwórnia soków owocowych Pomonia (ul. Plebiscytowa 4) oraz wytwórnia cukrów Sława (pod numerem 25) i wytwórnia serów Braci Hasler (pod numerem 23). Po zakończeniu II wojny światowej, na ulicy Plebiscytowej królował bar Wigwam, w którym bywał Konstanty Ildefons Gałczyński.

Obecnie fragment ul. Plebiscytowej przystosowany jest dla rowerzystów, dzięki wyznaczonej ścieżce powstałej w wyniku remontu w 2009 roku. Przez dwa dni 18 i 19 września 2010 roku odbył się tu „Weekend maltański”, który był imprezą integracyjną, mającą na celu wsparcie osób niepełnosprawnych, zorganizowaną przez Maltański Punkt Pomocy Środowiskowej dla Osób Niepełnosprawnych w Katowicach.

W latach 1922-1945, w okresie Rzeszy Niemieckiej oraz w czasie niemieckiej okupacji, ulica ta znana była jako Heinzelstraße.

Obiekty i instytucje

Na ulicy Plebiscytowej można znaleźć wiele interesujących obiektów, które mają swoje unikalne historie. Wśród nich wyróżnia się zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa, zlokalizowana pod adresami ul. Jana Kochanowskiego 2 i ul. Plebiscytowa 1, która została wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1546/94 z 28 września 1994). Budynek, zaprojektowany przez Paula Frantziocha, wzniesiono w latach 1896-1906 i charakteryzuje się eklektycznym stylem oraz elementami secesji i neogotyku.

Nieopodal znajduje się dawny Radiowy Dom Muzyki (ul. Plebiscytowa 3), który został wzniesiony w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku w stylu historyzmu. Jego przebudowa w 1958 roku nadała mu nowoczesny charakter, a dawniej służył jako siedziba kina „Capitol” – obecnie jest to miejsce, w którym odbywają się koncerty w klubie muzycznym. Warto dodać, że w 2011 roku rozpoczęto remont tego obiektu, co z pewnością wpłynie na jego przyszłość.

Kolejnym ciekawym elementem architektury jest narożna kamienica mieszkalna przy ul. Plebiscytowej 8, która sąsiaduje z ulicą Henryka Dąbrowskiego 1 oraz kamienice przy ul. Henryka Dąbrowskiego 2 – również narożna. W okolicy znajduje się także kamienica mieszkalna z numerem 14, zlokalizowana przy ul. Plebiscytowej 14 i ul. Jagiellońskiej 12.

Nie można zapomnieć o siedzibie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, która znajduje się pod adresem ul. Plebiscytowa 19, na rogu z ul. Jagiellońską. Budynek, wzniesiony w 1967 roku, zaprojektował Henryk Buszka oraz A. Franta. W 1998 roku przeszedł przebudowę według projektu J. Pallado i A. Skupina. Całkowita powierzchnia budynku wynosi 1010 m², a jego kubatura to 4410 m³. Architekci, którzy stworzyli ten obiekt, zostali nagrodzeni w konkursie „Życie w Architekturze” za najlepszą realizację architektoniczną Katowic w latach 1989-1999.

Inne interesujące kamienice to m.in. narożna kamienica mieszkalna przy ul. Plebiscytowej 16, która styka się z ul. Jagiellońską 11, oraz kamienica przy ul. Plebiscytowej 24 i ul. J. Ligonia 26. Osobliwością jest też kamienica mieszkalna, której właścicielem w 1920 roku był katowicki kupiec Samuel Nebel, zlokalizowana przy ul. Plebiscytowej 25.

Znajdujący się na tej ulicy gmach Wojewódzkiego Biura Funduszu Pracy, usytuowany pod adresami ul. Plebiscytowa 36, 38 oraz ul. Powstańców 17 był zbudowany w 1936 roku według projektu Zbigniewa Rzepeckiego, który reprezentował styl funkcjonalizmu.

Trzeba również wspomnieć o archikatedrze Chrystusa Króla znajdującej się przy ul. Plebiscytowej 49, która została wpisana do rejestru zabytków wraz z otoczeniem 15 grudnia 1997 roku (nr rej.: A/1658/97).

Na ulicy Plebiscytowej działają także różnorodne instytucje oraz organizacje, takie jak: Zespół Domowej Opieki Hospicyjnej, kancelarie prawnicze, towarzystwa finansowe, firmy inżynierskie, Caritas Archidiecezji Katowickiej, Gimnazjum Specjalne nr 32, a także Dom Dziecka Stanica. Warto podkreślić obecność Górniczej Agencji Pracy oraz Parafii katedralnej Chrystusa Króla w Katowicach, która aktywnie uczestniczy w lokalnym życiu społecznym.

Na koniec warto również wspomnieć o zabytkowym gmachu dawnej siedziby NOSPR i Capitolu oraz o cmentarzu parafialnym oraz kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła, który ma w swoim obrębie groby wielu zasłużonych osób dla Górnego Śląska.

---

Oceń: Ulica Plebiscytowa w Katowicach

---