Dolina Trzech Stawów

---

Geografia

Dolina Trzech Stawów jest malowniczo położona w sercu Katowic, na obszarze między południem a wschodem centrum miasta. Znajduje się w granicach Osiedla Paderewskiego-Muchowiec, które leży na pograniczu dwóch osiedli, a mianowicie osiedla I.J. Paderewskiego oraz Zawodzia. Miejsce to rozciąga się wzdłuż ulicy Murckowskiej i początkowego odcinka ulicy Pszczyńskiej. W oparciu o klasyfikację fizycznogeograficzną według Jerzego Kondrackiego, dolina ta zalicza się do mezoregionu Wyżyna Katowicka (341.13), będącego częścią większego makroregionu, jakim jest Wyżyna Śląska.

Pod względem geologii, tereny Doliny Trzech Stawów znajdują się w górnośląskiej niecce, a ich struktura ma charakter zrębowy. Obszar doliny uformował się na terenach występujących zapadlisk, w miejscu, które oddziela dwie grzędy, biegnącej równoleżnikowo grzędzie Płaskowyżu Murcek. Utwory z okresu karbonu stanowią podstawową warstwę podłoża doliny, podczas gdy powierzchniowo dominują plejstoceńskie piaski i żwiry glacjalne oraz fluwioglacjalne osady. Wzdłuż Potoku Leśnego rozszerzają się także holoceńskie osady rzeczne. Ekspansja górnicza spowodowała obniżenie terenów Doliny Trzech Stawów o około 15 m, a cały obszar leży na dawnym polu górniczym KWK „Katowice”.

Dolina, która została utworzona w obrębie doliny Potoku Leśnego, jest prawym dopływem Rawy, co czyni ją częścią dorzecza Wisły. W obrębie tego terenu znajdują się 11 sztucznych zbiorników wodnych, takich jak: Łąka, Kajakowy, Oczko, Kąpielowy i Ozdobny, ich łączna powierzchnia to ponad 35 ha. Warto zauważyć, że część tych zbiorników to akweny przepływowe, a inne, usytuowane blisko, nie mają odpływu. Powstały one wskutek działalności górniczej w tym rejonie.

Klimat Doliny Trzech Stawów jest podobny do klimatu występującego w całym Katowicach. Jego charakter modyfikują zarówno czynniki atmosferyczne, jak i lokalne warunki. Średnia roczna temperatura, zmierzona w latach 1961–2005 w pobliskim Muchowcu, wyniosła 8,1 °C. Natomiast roczna suma opadów, zarejestrowana w latach 1951–2005, wynosiła 713,8 mm.

Roślinność w obszarze Doliny Trzech Stawów to bogata mozaika różnych zbiorowisk, w tym wodnych, nadwodnych, bagiennych, łąkowych i leśnych, które zachowały swoje walory naturalne lub występują w formie półnaturalnej. Towarzyszy im także roślinność synantropijna oraz kultywowana. Wśród obecnych tu drzew można spotkać różnorodne gatunki takie jak: brzozy, sosny, dęby, topole, świerki oraz olchy, a także pojedyncze wierzby. Duży kompleks otwartych terenów w dolinie sprzyja schronieniu i rozmnażaniu wielu gatunków zwierząt. Obszar Doliny Trzech Stawów odgrywa również szczególną rolę dla ptaków wędrownych, oferując im miejsce odpoczynku i dostateczną ilość pożywienia.

Historia

Tradycyjne oznaczenie miejsca, Potok Leśny, określane jako Dolina Trzech Stawów, wskazuje na istnienie trzech stawów, które powstały w XIX wieku. Zjawisko to było rezultatem przegłębień w korycie potoku, co miało związek z osiadaniami związanymi z działalnością kopalni węgla kamiennego „Ferdinand” w Katowicach. Kopalnia ta wykorzystywała wodę zarówno z podziemnych źródeł, jak i z Potoku Leśnego, gdzie służyła do zasilania takich elementów jak kotły czy chłodnie kominowe.

Wraz z rozwojem gminy Bogucice oraz działalnością kopalni, konieczność zapewnienia stałych dostaw wody stała się palącą sprawą. Z tego powodu na rzecze wybudowano zapory, które stworzyły dwa zbiorniki retencyjne, a później dobudowano trzeci. Już na początku XX wieku mapy tego regionu wskazywały na obecność trzech stawów, a na początku lat 20. XX wieku powstał czwarty staw, przeznaczony na potrzeby kopalni.

1 kwietnia 1909 roku, zachodnie fragmenty obszaru dworskiego Mysłowice-Zamek weszły w skład Katowic, co wiązało się z trudnościami w komunikacji tej części Mysłowic tak położonej pomiędzy dwoma obszarami. Tereny te obejmowały obecną lokalizację lotniska na Muchowcu oraz Dolinę Trzech Stawów. Obszar dworski Katowice-Zamek zlikwidowano 30 czerwca 1924 roku, a dzień później stał się częścią miasta Katowice.

Od 1912 roku miejsce to zaczęło być wykorzystywane do celów rekreacyjnych. W okresie do 1921 roku działał tu pływacki klub sportowy Erster Kattowitzer Schwimmverein 1912, a w latach 1922-1924 organizacją zajmującą się tym terenem było Towarzystwo Pływackie „Giszowiec-Nikiszowiec 23”. W drugiej połowie lat 30. XX wieku Dolina Trzech Stawów stała się areną dla działań Ligi Morskiej i Kolonialnej Obwód Zawodzie, która organizowała tam wakacyjne kąpieliska oraz przystań dla żaglówek i kajaków.

Międzywojnie to okres, w którym Dolina Trzech Stawów przeżywała prawdziwy rozkwit jako miejsce organizacji wydarzeń kulturalnych oraz prowadzenia działalności gastronomicznej. Pierwsze znane użycie nazwy „Dolina Trzech Stawów” miało miejsce w 1933 roku, a na mapach z lat 1941-1943 można już zaobserwować cztery stawy w tym rejonie.

Po II wojnie światowej nastąpił pewien regres w rozwoju Doliny Trzech Stawów. W latach 60. XX wieku miejsce to zyskało ponownie na znaczeniu jako ośrodek rekreacyjny. W ramach tych działań, tereny doliny zostały zalesione i poddane ekologicznym pracom rekultywacyjnym, stając się częścią Leśnego Pasa Ochronnego GOP. Zorganizowano także ośrodek wypoczynkowy oraz wyróżniony fragment Katowickiego Parku Leśnego im. R. Stachonia, do którego Dolina Trzech Stawów przynależy.

Od 1969 roku Dolina Trzech Stawów służyła jako baza sekcji kajakarskiej GKS Naprzód Janów, a także stanowiła jeden z punktów organizacyjnych dla nieistniejącego już Klubu Turystyki Kajakowej im. Marii Podhorskiej-Okołów w Katowicach. Na początku lat 70. oraz 80. XX wieku północna część doliny była intensywnie urbanizowana; przy pracach projektowych parku czuwał Edward Bartman. Na tych terenach powstało osiedle im. Ignacego Jana Paderewskiego.

Po 1971 roku Dolina Trzech Stawów została przecięta przez nasyp alei Górnośląskiej, co miało istotne znaczenie dla dalszego rozwoju infrastruktury. W latach 80. XX wieku ośrodek ulegał rozbudowie, a w 1982 roku wzdłuż ulicy Trzech Stawów powstał pomnik upamiętniający Romana Stachonia. W 1986 roku natomiast, w sąsiedztwie stawu Kajakowego, wzniesiono pomnik Trudu Górniczego.

Pod koniec lat 80. XX wieku, w wyniku zanieczyszczeń został zlikwidowany staw Kopel, niegdyś popularny wędkarski teren. Po jego likwidacji, różne obszary Doliny przeszły intensywne zmiany, w tym rozwój mieszkaniowy, który nastąpił po 1989 roku. Tereny wokół osiedla I.J. Paderewskiego stały się przedmiotem nowych inwestycji budowlanych. Od 2011 roku, wybudowano tu wiele projektów mieszkań, w tym osiedle Przystań oraz inne mniejsze osiedla, co znacznie zmieniło tą wyjątkową lokalizację.

W październiku 2023 roku Katowice stały się pionierem w Polsce, testując autonomiczny środek transportu. Minibus Blees BB-1, stworzony przez gliwicki startup, był testowany na odcinku rolkostrady położonym w sąsiedztwie lotniska Muchowiec.

Zagospodarowanie

Dolina Trzech Stawów to fragment zieleni o imponującej powierzchni 65,5 ha, znajdujący się w Katowicach. Jest to jeden z największych obszarów zieleni urządzonej w tym mieście, który obejmuje północną część Katowickiego Parku Leśnego. Teren ten charakteryzuje się bliskością do rozwoju miejskiego i jest intensywnie wykorzystywany do rekreacji.

Na północ od alei znajdują się dwa majestatyczne stawy, znane jako Łąka i Kajakowy. Te naturalne zbiorniki wodne otoczone są parkiem, a alejki poprowadzone wokół nich tworzą malownicze ścieżki, które zachęcają do spacerów. Wzdłuż tej ścieżki biegnie rurociąg cieplny, sprytnie ukryty wśród bujnej roślinności krzewów. Na wschodnim brzegu stawów zlokalizowane są obiekty gastronomiczne, takie jak pawilon i kawiarnia, a także teatr letni, który umila czas wszystkim odwiedzającym. Natomiast na przeciwnym brzegu umiejscowiony jest plac zabaw, który stanowi doskonałe miejsce dla dzieci.

Wzdłuż ulicy Trzech Stawów stoi także wielki głaz, który upamiętnia postać Romana Stachonia, co dodaje lokalnego kolorytu całej okolicy. Po przeciwnej stronie rozciąga się południowa część Doliny Trzech Stawów, gdzie znajdują się kolejne stawy, w tym północny staw Kąpielowy z piaszczystym, wschodnim brzegiem oraz staw Ozdobny. A dla miłośników spacerów, po zachodniej stronie stawów poprowadzono alejkę, która łączy te tereny z lotniskiem Katowice-Muchowiec.

Bezpośrednio w Dolinie Trzech Stawów można było korzystać z miejskich wypożyczalni rowerów City by bike. Stacje te zlokalizowane były w następujących miejscach: nr 6166 Pułaskiego – Wodny Plac Zabaw oraz nr 5911 Camping 215. Dodatkowo, w rejonie ulic Francuskiej oraz Trzech Stawów funkcjonowała jeszcze jedna stacja nr 5869 Dolina 3-ch Stawów. Warto dodać, że system wypożyczalni został niedawno zastąpiony przez Metrorower.

Właścicielem tych pięknych terenów jest miasto Katowice, które dba o ich odpowiednie zagospodarowanie i udostępnienie mieszkańcom oraz turystom.

Sport i rekreacja

Dolina Trzech Stawów to wyjątkowe miejsce, które łączy w sobie różnorodne aktywności sportowe oraz rekreacyjne. To właśnie tu odbywają się różnorodne festiwale muzyczne, w tym znany OFF Festival. Ponadto, regularnie organizowane są wydarzenia sportowe takie jak Otwarte Mistrzostwa Śląska w Kajakarstwie oraz liczne imprezy biegowe.

W sercu Doliny znajduje się przystań sportów wodnych, zlokalizowana nad stawem Kajakowym. Oferuje ona pełne wyposażenie dla miłośników kajakarstwa, w tym pomost, świetlicę użytkową, bar z grillem oraz wypożyczalnię sprzętu pływającego. Siedziba klubu UKS „4” Katowice mieści się pod adresem ulica Trzech Stawów 10. Klub ten, wywodzący się z sekcji kajakowej GKS Naprzód Janów, specjalizuje się w kajakarstwie klasycznym oraz kajak-polo. Warto również wspomnieć o wychowankach klubu, wśród których znajdują się Paulina Paszek oraz Justyna Iskrzycka. Oprócz tego działa tu Klub Sportowy SUP Silesia.

Staw Kąpielisko (Kąpielowy) to miejsce, które latem przyciąga mieszkańców oraz turystów, stanowiąc atrakcyjny obiekt rekreacyjny pod zarządem Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach. Kiedy mówimy o opiece nad innymi stawami, to stawy Kajakowy i Ozdobny znajdują się pod zarządem koła wędkarskiego Katowice Miasto nr 20, a staw Łąka jest pod opieką koła Katowice Bogucice nr 23 Polskiego Związku Wędkarskiego. W 2011 roku wędkarze najczęściej łowili karpie, leszcze oraz płocie.

Również w Dolinie Trzech Stawów znajdziemy skatepark, który usytuowany jest przy Pomniku Trudu Górniczego. Dla miłośników sportów drużynowych przygotowano boiska do piłki nożnej oraz siatkówki plażowej. Z kolei na Wodnym Placu Zabaw, usytuowanym pomiędzy stawami Łąka i Kajakowym, znajdują się różnego rodzaju atrakcje wodne, w tym armatki wodne, dysze, gejzery oraz pompy, które zapewniają rozrywkę dla dzieci w różnych przedziałach wiekowych.

Warto również odwiedzić Camping 215, usytuowany przy ulicy Murckowskiej, zarządzany przez katowicki MOSiR. Obiekt o powierzchni 18 572 m² oferuje świetlicę z punktem gastronomicznym, ogródek piwny, pomieszczenia sanitarne, kuchnię letnią, pole namiotowe oraz stanowiska garażowe dla przyczep. Dodatkowo, dostępny jest kort tenisowy, sauna oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego.

Na terenie Doliny Trzech Stawów przebiegają również ciekawe szlaki turystyczne oraz rowerowe. Należą do nich:

• Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego: Łubianki – Siemianowice Śląskie – Katowice (Dolina Trzech Stawów) – Mikołów – Orzesze – Rybnik,
• nr 1: Śródmieście (pomnik Powstańców Śląskich) – Dolina Trzech Stawów – Piotrowice-Ochojec – Kostuchna – Podlesie (ul. Zaopusta),
• nr 5: Szopienice-Burowiec (staw Borki) – Janów-Nikiszowiec – Zawodzie – Dolina Trzech Stawów.

---

Oceń: Dolina Trzech Stawów

---