Bolina

---

Przebieg

Źródło (Bolina Zachodnia)

Bolina ma swoje źródło w malowniczych lasach znajdujących się w katowickiej dzielnicy Murcki, na wysokości około 315 m n.p.m. Współczesne położenie źródła znajduje się na południowy zachód od stawu Barbara, w bliskim sąsiedztwie historycznego szybu Stanisław. Od punktu źródłowego, potok kieruje się w północno-wschodnim kierunku, przepływając w stronę Giszowca, aż dociera do największego zbiornika w swoim dorzeczu, stawu Barbara. Bolina Zachodnia wpływa do stawu od wschodniej strony oraz płynie dalej ku ujściu na wschód, a potem do stawu Janina. Po opuszczeniu stawu, potok kontynuuje swoją wędrówkę w północno-wschodnim kierunku i przechodzi w obszar zurbanizowany w Giszowcu, wpływając na wspomnianą okolicę z okolic ul. Pszczyńskiej. Od miejsca, gdzie napotyka ul. Pszczyńską, do stawu Małgorzata jego przebieg jest w większości podziemny, co czyni go ciekawym zjawiskiem. Potok ten wpływa bezpośrednio do stawu Małgorzaty, który zlokalizowany jest w rejonie ul. Szopienickiej. Po tym etapie swojej podróży, Bolina kieruje się w stronę wschodnią, przemykając pod ul. Szopienicką oraz autostradą A4, a następnie przekracza granicę między dzielnicami Giszowiec i Janów-Nikiszowiec, gdzie w końcu wpływa do stawu Bolina, znanego z utworzonego wokół niego ośrodka wypoczynkowego. Z tego stawu potok łączy się od strony południowej z pierwszym większym dopływem — Boliną Południową I, po czym zmienia kierunek na północno-wschodni, przebiegając równolegle do ul. Strumiennej. Na wysokości ul. Bzów łączy się z kolejnym, drugim większym dopływem — Boliną Południową II.

Bolina Południowa I

Bolina Południowa I swoje źródło ma w lasach na terenie dzielnicy Giszowiec w Katowicach, tuż przy granicy z Wesołą, która należy do Mysłowic. Ten potok kieruje się w stronę północno-wschodnią, następnie północną, przecinając przy tym ul. Adama. Wpływa do stawu Górnik od południa. Kontynuując swój bieg na północ i północny wschód, potok przekracza ul. Górniczego Stanu, a także autostradę A4, jak również ul. Mysłowicką i Ceramiczną. Na wysokości Parku Bolina potok wpływa do Boliny Zachodniej od strony południowo-zachodniej, co jest istotnym elementem jego hydrografii.

Bolina Południowa II

Bolina Południowa II, znana dawniej jako Dzienina lub Zdzienina, swoje źródło ma przy ul. Józefa Wybickiego w zacisznej dzielnicy Mysłowic, zwanej Morgi. Potok ten płynie w kierunku północno-zachodnim przez tereny łąkowe, a po przecięciu z ul. Leśną, wkracza do lasów. Kontynuuje swój bieg w stronę północno-zachodnią, przecinając autostradę A4. Warto zauważyć, że do momentu przekroczenia autostrady, jego koryto ma nieuregulowany charakter. Po przejściu za autostradę, kieruje się na północ, a następnie wzdłuż ul. Obrzeżnej Zachodniej. W rejonie ul. Pawła Jasińskiego, znajdującej się w dzielnicy Janów Miejski-Ćmok, potok wpływa do Boliny, uzupełniając w ten sposób system wodny tego obszaru od strony południowo-wschodniej.

Bolina do ujścia

Po połączeniu się z Boliną Południową II, główny ciek, Bolina, kontynuuje bieg w północnym kierunku. W swoim przebiegu przepływa pod ul. Oswobodzenia, a następnie kieruje się do Mysłowic. W obrębie miasta zmienia kierunek na północno-wschodni i podąża pod ul. Katowicką oraz Obrzeżną Północną. Po tym etapie, Bolina kontynuuje swój bieg w korycie podziemnym, pod linią kolejową, przemykając dalej w stronę wschodnią przez obszary zarówno zurbanizowane, jak i zielone. Ostatecznie uchodzi do Czarnej Przemszy po zachodniej stronie, przy granicy miast Mysłowice oraz Sosnowiec, w pobliżu Oczyszczalni Ścieków Radocha, ulokowanej blisko ul. Boliny.

Zlewnia

Zlewnia Boliny jest interesującym obszarem w kontekście zarządzania wodami. Łączna długość rzeki wynosi 10,2 km, przy czym w Katowicach rzeka ma 7,1 km, a w Mysłowicach 3,1 km. Całkowita powierzchnia zlewni to 28,5 km², z czego Katowice zajmują 19,1 km², a Mysłowice 9,4 km². Istotnym dopływem jest Bolina Południowa II, która ma długość 4,2 km.

W wrześniu 2001 roku, przepływ wody w odcinku ujściowym Boliny oscylował między górną strefą stanów średnich a dolną strefą stanów wysokich, osiągając wartość 0,42 m³/s. Zlewnia znajduje się w dorzeczu Wisły i swoje wody ma zarejestrowane w Jednolitej Części Wód Powierzchniowych nr PLRW20005212729 – Bolina.

Granica zachodnia zlewni tworzy dział wodny I rzędu, który rozdziela dorzecza Wisły i Odry. Od strony północnej zlewnia Boliny sąsiaduje z zlewnią Rawy (dział wodny III rzędu), natomiast od południa zlewnią Mlecznej (dział II rzędu). Od wschodu zlewnia łączy się ze zlewnią Czarnej Przemszy, która również należy do działu III rzędu. Wszystkie trzy zlewnie należą do dorzecza Wisły, natomiast od zachodu zlewnia Boliny przylega do zlewni Kłodnicy, przynależącej do dorzecza Odry.

Obszar zlewni Boliny w Katowicach, zwłaszcza w jej południowej części, charakteryzuje się bogatą powierzchnią zalewisk oraz mokradeł, w szczególności w rejonie stawu Górnik oraz pomiędzy tym stawem a ul. Pszczyńską. Działalność górnicza w okolicy może spowodować powstanie dodatkowych obszarów bezodpływowych. Obecnie w zlewni występują dwa takie obszary: jeden z nich jest zlokalizowany wokół stawu Janów, natomiast drugi znajduje się po drugiej stronie ulicy Oswobodzenia, w obrębie którego znajduje się staw Trzewiczek.

W zlewni Boliny występuje kilka sztucznych zbiorników wodnych, które powstały w wyniku przegłębienia dna rzeki i osiadania terenu powodowanego działalnością górniczą. Zbiorniki te są następujące:

Nazwa	Powierzchnia [ha]	Lokalizacja
Barbara	4,02	Giszowiec w Katowicach (dolina Boliny Zachodniej)
Bolina	2,75	Janów-Nikiszowiec w Katowicach (dolina Boliny Zachodniej)
Bolina II	4,21	Janów-Nikiszowiec w Katowicach
Górnik	1,67	Giszowiec w Katowicach (dolina Boliny Południowej I)
Janina	1,78	Giszowiec w Katowicach (dolina Boliny Zachodniej)
Janów	2,13	Janów-Nikiszowiec w Katowicach
Małgorzata	0,42	Giszowiec w Katowicach (dolina Boliny Zachodniej)

Przyroda i ochrona środowiska

„Dolina Boliny, z jej licznymi odgałęzieniami, charakteryzuje się bogatym dziedzictwem geologicznym, które powstało głównie z osadów polodowcowych. Znajdują się tu różnorodne mady, mułki, piaski oraz żwiry rzeczne, które wykształciły się w epokę plejstocenu. Pod względem geomorfologicznym, obszar ten leży w obrębie Płaskowyżu Murcek, którego struktura została uformowana przez erozyjną działalność rzek oraz strumieni, w tym Boliny. Cała dolina potoku, ze swoimi odgałęzieniami, stanowi holocenową terasę, podczas gdy powyżej wyłania się plejstoceńska terasa, powstała w wyniku zlodowacenia środkowopolskiego.

Bolina to potok, który przeszedł znaczne przekształcenia spowodowane działalnością człowieka, co prowadzi do jego uregulowanego przebiegu na większości długości. Tylko nieliczne fragmenty, zwłaszcza te płynące przez obszary leśne, zachowały formę zbliżoną do naturalnej. Na terenie Mysłowic potok jest całkowicie uregulowany; w niektórych miejscach jego koryto jest obetonowane, a w innych płynie w korycie ziemnym. Niestety, przepustowość koryta Boliny jest stosunkowo niska. Ważnym dopływem w zlewni jest Bolina Południowa II, która od źródła aż do autostrady A4 ma naturalny, nieuregulowany przebieg. W wyniku osiadania terenu, profile podłużne potoku są zaburzone, co prowadzi do powstawania zalewisk. Niżej, w stronę ujścia, potok zyskuje uregulowane koryto ziemne.

Zarówno dolina Boliny, jak i stawy znajdujące się w jej zlewni, szczególnie w rejonie Katowic, są cennymi przyrodniczo obszarami. Dolina stanowi ekologiczną korytarz, który w przeszłości miał znacznie większe znaczenie, łącząc leśne obszary mysłowickie z miejscem, w którym spotykają się rzeki: Brynica, Rawa oraz Czarna Przemsza. W bogatych zbiorowiskach leśnych występuje wiele rzadkich oraz chronionych gatunków roślin, ptaków oraz ssaków. Ponadto, potok ten stanowi istotne miejsce rozrodu dla płazów. W dolinie Boliny znaleźć można łęgi jesionowo-olszowe, będące cenną ostoją dla wielu roślin, takich jak kruszczyki (m.in. szerokolistny, rdzawoczerwony, błotny oraz wawrzynek wilcze łyko), a także rośliny górskie oraz kilka chronionych gatunków płazów i ssaków.

W dolinie Boliny Południowej II, w jej niezabudowanej części, występuje bogata roślinność higrofilna, w tym szuwary oraz łąki, z dominującym sadzeniem śmiałka darniowego. Na obszarze źródłowym znaleźć można okrajki nitrofilne, wilgotne łąki, szuwary oraz pojedyncze drzewa, jak olsza czarna i wierzba krucha. Stawy znajdujące się w zlewni Boliny są zarybiane i użytkowane przez lokalne koła wędkarskie, które są częścią Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Katowicach. W stawach hoduje się głównie karpia, lina, leszcza, amura, szczupaka, płoć, sandacza oraz karaś.

Jakość wód

Zgodnie z analizami zrealizowanymi przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach z 2006 roku, stwierdzono, że Bolina, w momencie jej ujścia do Czarnej Przemszy, charakteryzuje się najniższą, V klasą czystości. Oznacza to, że wody te są wyjątkowo zanieczyszczone.

W przeprowadzonych badaniach odkryto wiele negatywnych parametrów, takich jak:

• intensywny, nieprzyjemny zapach,
• wysokie stężenie związków chemicznych, w tym amoniaku, azotynów, fosforu, siarczanów, wapnia oraz magnezu,
• obecność zanieczyszczeń organicznych, zwłaszcza bakterii grupy coli.

Rodzaj zanieczyszczeń sugeruje, że ich źródłem jest głównie działalność przemysłowa oraz górnictwo węgla kamiennego. Na to wskazują liczne przekroczenia wartości granicznych dotyczących chlorków oraz siarczanów.

W obrębie katowickiej części zlewni Boliny, według danych z 2014 roku, odnotowano 5 miejsc, gdzie następuje zrzut ścieków. W ich skład wchodzą:

• 3 zrzuty ścieków komunalnych,
• 2 zrzuty ścieków przemysłowych.

Dodatkowy zrzut ścieków zlokalizowany jest w rejonie Boliny Południowej I oraz w sąsiedztwie stawu Bolina II.

---

Oceń: Bolina

---