Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Szopienice-Borki”

---

Borki

W kompleksie przyrodniczo-krajobrazowym „Szopienice-Borki” znajduje się jeden z mniejszych stawów, którego tafla wody ma wymiary 700 x 100 m, co daje łączną powierzchnię 9 ha. Obiekt ten wyróżnia się tym, że jest mniej zagospodarowany w porównaniu do innych stawów w tym regionie.

Wzdłuż obu stron, zarówno po stronie południowej, jak i północnej, znajdują się dzikie plaże, które tworzą naturalną przestrzeń do wypoczynku i obcowania z przyrodą.

Morawa

W obrębie Zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Szopienice-Borki” znajduje się staw Morawa, który wyróżnia się nie tylko rozmiarami, ale również stosunkowo niedawnym powstaniem. Jego powierzchnia wynosi około 35 hektarów, co czyni go największym zbiornikiem wodnym w tej okolicy, a jego historia sięga lat 60. XX wieku, kiedy to rozpoczęto zaprzestanie odwadniania wyrobiska piasku.

Autochtoniczni mieszkańcy Szopienic, związani z tym terenem, określali ten obszar mianem Bagier, co wywodzi się od praktyki bagrowania. Z kolei mieszkańcy Sosnowca, w rejonie, gdzie współczesna północna krawędź stawu sięga, najczęściej używali nazwy Bagry.

Na południowo-wschodniej stronie stawu znajduje się infrastruktura rekreacyjna, która obejmuje uregulowaną plażę, plenerową siłownię oraz przystań dla łódek. Przystań ta jest wykorzystywana przez 10 Harcerską Drużynę Żeglarską imienia Mariusza Zaruskiego, która angażuje młodzież w różnorodne aktywności wodne oraz żeglarskie.

Stawy Hubertus

„Hubertus to zespół stawów składający się z kilku zbiorników wodnych: główny staw, który usytuowany jest na północ od Rawy wzdłuż wschodniej strony linii kolejowej, jest podzielony groblami na trzy sekcje. Dwie pierwsze, oznaczone jako I i II, zajmują łącznie 13 ha, natomiast staw III ma powierzchnię 21 ha. Oprócz tego, znajdujemy tu również mniejszy zbiornik, Hubertus IV, który jest zlokalizowany na południowy zachód od Rawy, już na terytorium Mysłowic, i ma 7 ha. Z tego względu często można spotkać się z nazwą Hubertusy, odnoszącą się do całej grupy stawów. Mieszkańcy Szopienic często używają nazwy Hubertus jedynie dla mniejszego stawu, natomiast dla większego, bądź jego części, posługują się zamiennie pojęciami Ewald oraz Gliniok. Ewald pojawia się w literaturze, w powieści Kazimierza Kutza „Piąta strona świata”, której akcja koncentruje się głównie na Szopienicach.

Większość tych stawów nie jest zagospodarowana, co sprawia, że pełnią funkcję głównie łowisk wędkarskich. Tylko Hubertus III, który znajduje się częściowo na terenie Mysłowic, został częściowo zagospodarowany i oferuje miejską plażę, jak również dwupunktowy wyciąg do wakeboardingu.

Warto podkreślić, że stawy te w znacznym stopniu wchodzą w skład administracyjnych granic Mysłowic, co czyni je atrakcyjnym miejscem nie tylko dla mieszkańców Szopienic, ale również dla odwiedzających tę okolicę.

Fauna i flora

Obszar sąsiaduje z wieloma różnorodnymi siedliskami, co czyni go wyjątkowym miejscem dla fauny oraz flory. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Szopienice-Borki” to ostoją wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt, szczególnie ptaków wodnych. Zróżnicowanie terenu stwarza idealne warunki dla ich życia i rozmnażania.

Wzdłuż brzegów stawów rozciągają się gęste szuwary, które tworzą rozległe, trudno dostępne łany. Na tych obszarach można spotkać m.in. rzadki kruszczyk błotny oraz centurię pospolitą. W wodzie występują różnorodne rośliny, takie jak rdestnica pływająca, rdestnica kędzierzawa, rdestnica trawiasta, wywłócznik kłosowy oraz rzęsa drobna.

Obszar ten obfituje także w bogatą faunę bezkręgowców. W wodach można spotkać gatunki takie jak zatoczek rogowy, zatoczek pospolity, błotniarka stawowa oraz płoszczyca szara. Nad zbiornikami zamieszkują liczne gatunki ważek. W zaroślach wierzbowo-topolowych można zaobserwować gąsienice nastrosza półpawika oraz wiele gatunków motyli. Ponadto, występują tu także szerszenie i chrabąszcze majowe, a także jeden z największych chrząszczy Europy – rohatyniec nosorożca.

W lokalnych wodach żyje wiele gatunków ryb, takich jak płoć, wzdręga, okoń, czy też szczupak pospolity, leszcz, karaś zwyczajny, karaś srebrzysty oraz słonecznica. Koła wędkarskie wprowadziły również gatunki takie jak karp oraz tołpyga pstra.

Staw ma szczególne znaczenie jako habitat dla wielu ptaków wodnych, wodno-błotnych i szuwarowych, które znajdują tu dogodne warunki do rozmnażania. Wśród lęgowych gatunków ptaków można wymienić: perkoza dwuczube, łabędzia niemy, kaczkę krzyżówkę, głowienkę, czernicę, wodnika, kokoszkę wodną, łyżkę, trzciniaka, trzcinniczka oraz potrzosa. Kolonia lęgowa mewy śmieszki jest największa w aglomeracji katowickiej; w 1993 roku liczyła aż 350 gniazd. Zimujące ptaki wodno-błotne to m.in. łabędź niemy, kaczka krzyżówka, łyżka, mewa śmieszka oraz mewa pospolita.

W zarośniętych obszarach i małych stawkach odbywa się również rozmnażanie płazów. W okolicach zbiorników oraz w ich pobliżu można spotkać takie gatunki jak jeż europejski, łasica, ryjówka aksamitna, a także inne niewielkie gryzonie. Sprowokowany z Ameryki Północnej piżmak amerykański zakłada tam swoje gniazda.

Infrastruktura i rewitalizacja

W otoczeniu stawów brakuje odpowiedniej infrastruktury wypoczynkowej, z wyjątkiem zadbanej plaży, która znajduje się w Mysłowickiej części stawu Hubertus oraz na północnym brzegu stawu Morawa. W 2015 roku Katowice zainaugurowały program rewitalizacji terenów stawowych, który ma na celu ich zagospodarowanie pod użytek rekreacyjny i sportowy.

Pierwszym krokiem w ramach tego przedsięwzięcia były konsultacje społeczne, które trwały do stycznia 2016 roku. Dzięki tym konsultacjom opracowano plan zagospodarowania, który przewiduje powstanie wielu udogodnień na danym terenie, w tym:

• budowy dróg i tras rowerowych, w tym połączenie drogą rowerową pod torami z ul. Sosnowiecką łączącą stawy Morawa i Hubertus, a także z trasami prowadzącymi do Parku Tysiąclecia w Sosnowcu i kompleksu Stawiki,
• stworzenia żeglownych przepustów wodnych pomiędzy stawami Borki, Morawa i Hubertus,
• wybudowania promenad wzdłuż brzegu stawu Morawa,
• ustawienia miejsc pod gastronomię,
• utworzenia ścieżek spacerowych,
• stworzenia kąpielisk,
• wyłączenia terenów zbiorników z ruchu oraz zaplanowania parkingów,
• uregulowania miejsc do palenia ognisk.

Kolejnym krokiem w rewitalizacji będzie przeprowadzenie inwentaryzacji przyrody. W styczniu 2017 roku ogłoszono przetarg na wykonanie tej inwentaryzacji, a jej realizacja miała miejsce w pierwszym kwartale 2018 roku. W 2017 roku w budżecie miasta Katowice zarezerwowano środki na opracowanie dokumentacji przyrodniczej oraz architektoniczno-urbanistycznej, natomiast w 2018 roku przewidziano fundusze na stworzenie dokumentacji projektowej.

---

Oceń: Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Szopienice-Borki”

---