Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

---

Lokalizacja

Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach ulokowana jest przy placu Wojciecha Kilara 1, w rejonie znanej dzielnicy Bogucice. Miejsce to zlokalizowane jest w południowo-zachodniej części tej dzielnicy, w pobliżu granicy z Koszutką oraz Śródmieściem.

Nowoczesny gmach NOSPR-u mieści się w katowickiej Strefie Kultury, sąsiadując z takimi obiektami jak Muzeum Śląskie w Katowicach, Międzynarodowe Centrum Kongresowe oraz Hala Widowiskowo-Sportowa „Spodek” Spodek. Gmach został połączony z Międzynarodowym Centrum Kongresowym oraz „Spodkiem” za pomocą wygodnej kładki, co ułatwia dostęp do tych obiektów.

W ramach Strefy Kultury, gdzie znajduje się NOSPR, wyróżniają się wysokiej klasy budynki, które są dedykowane edukacji, kulturze oraz organizacji wydarzeń masowych. Te obiekty dzielą się infrastrukturą techniczną oraz przestrzeniami zielonymi, co sprzyja tworzeniu przyjemnego otoczenia dla odwiedzających.

Siedziba orkiestry została zaprojektowana na terenach pokopalnianych, w sąsiedztwie głównych dróg, zarówno nadziemnych, jak i podziemnych. Została wzniesiona pomiędzy ulicami T. Dobrowolskiego oraz H.M. Góreckiego, a także alejami: W. Korfantego oraz W. Roździeńskiego.

Dojazd do NOSPR-u odbywa się także poprzez linię tramwajową, która przebiega wzdłuż pobliskiej alei W. Korfantego. Znajduje się tam przystanek tramwajowy ZTM Katowice Rondo, oddalony tylko o około 300 metrów od głównego wejścia. Na tym przystanku w październiku 2022 roku kursowało 10 linii tramwajowych, które bezpośrednio łączyły część katowickich dzielnic, takich jak Dąb, Brynów cz. wsch.-Os. Zgrzebnioka, Koszutka, Osiedle Tysiąclecia, Śródmieście, Wełnowiec-Józefowiec oraz Zawodzie. Umożliwiały one dojazd także z innych miast, w tym Bytomia, Chorzowa, Siemianowic Śląskich oraz Świętochłowic.

Około 20 metrów od gmachu znajduje się przystanek autobusowy Katowice Strefa Kultury NOSPR, umiejscowiony przy alei W. Roździeńskiego. W październiku 2022 roku od tego przystanku kursowało około 20 linii autobusowych, które obsługiwały połączenia z różnymi dzielnicami Katowic, w tym z: Dąbrówką Małą, Dębem, Giszowcem, Janowem-Nikiszowcem, Koszutką, Murckami, Osiedlem Tysiąclecia, Szopienicami-Burowcem, Śródmieściem, Wełnowcem-Józefowcem oraz Zawodziem. Autobusy te kursowały również do mniejszych miejscowości, takich jak Będzin, Dąbrowa Górnicza, Mysłowice, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec oraz Siewierz.

Na parkingu przylegającym do NOSPR-u znajduje się także stacja rowerów miejskich, Metrorower nr 27704, co stanowi dodatkową dogodność dla osób wybierających się na wydarzenia kulturalne.

Historia

Nowa siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach powstała jako odpowiedź na wyraźny niedobór przestrzeni, z którym orkiestra zmagała się od momentu swojego powrotu na scenę muzyczną w 1945 roku. Przed powstaniem nowoczesnego gmachu, orkiestra korzystała z pomieszczeń w tzw. Dezember Palastu, usytuowanego przy placu Sejmu Śląskiego 2, który okazał się niewystarczający zarówno dla organizacji koncertów, jak i nagrań. Dyskutowano o potrzebie budowy nowego obiektu przez wiele lat. Właściwości akustyczne starej sali były dalekie od ideału – muzycy nie mogli słyszeć się nawzajem, gdyż konstrukcja została zaprojektowana głównie z myślą o publiczności. Ostatni koncert odbył się tam 13 czerwca 2013 roku, zdobijając na zawsze miejsce w pamięci występujących.

Inicjatywa budowy nowej siedziby zyskała nowy impuls w 2008 roku, kiedy to zorganizowano międzynarodowy konkurs architektoniczny, w którym miasto Katowice współpracowało z warszawskim i katowickim SARP-em. Na konkurs napłynęły łącznie 17 projektów z różnych polskich oraz zagranicznych pracowni. Kluczowe dla nowego gmachu było uwzględnienie wyjątkowego kontekstu – obiekt miał powstać na rozległym terenie na wschód od “Spodka”, przy alei W. Roździeńskiego, na obszarze, który wcześniej był związany z przemysłem. Gmach został zbudowany na miejscu nieczynnej już Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”, która zakończyła działalność w 1999 roku.

15 grudnia 2008 roku ogłoszono wyniki konkursu, a pierwszą nagrodę zdobył lokalny architekt, Tomasz Konior, który dysponował już doświadczeniem w projektowaniu obiektów muzycznych. W 2007 roku oddano do użytku zaprojektowane przez niego nowe skrzydło Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach – Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej „Symfonia”, które zdobyło liczne nagrody za jakość projektu. W jego pracowni powstał także projekt nowego aranżacji wnętrz zabytkowego gmachu Akademii Muzycznej.

W październiku 2010 roku katowickie władze podjęły decyzję o dofinansowaniu budowy nowej siedziby NOSPR ze środków unijnych w kwocie ponad 122 milionów złotych. W następnym roku, w czerwcu 2011, miasto Katowice uzyskało pożyczkę na kwotę 254,2 miliona złotych z Europejskiego Banku Inwestycyjnego na sfinansowanie różnorodnych obiektów kultury, w tym właśnie siedziby NOSPR-u.

Faza przetargowa na budowę gmachu została ogłoszona w lutym 2011 roku. Cztery firmy miały możliwość złożenia ofert, a w krótkiej liście uczestników znalazły się takie konsorcja jak: Hydrobudowa Polska z hiszpańskim OHL, Mostostal Warszawa, Warbud oraz Polimex-Mostostal. Zwycięskim konsorcjum zostało kierowane przez firmę Warbud, która złożyła najkorzystniejszą ofertę opiewającą na kwotę 191 milionów złotych netto.

Dnia 13 lutego 2012 roku podpisano umowę pomiędzy prezydentem Katowic Piotrem Uszokiem a generalnym wykonawcą – firmą Warbud. Z tego momentu przewidywano oddanie gmachu do użytku na 13 października 2013 roku. W międzyczasie, w czerwcu 2011 roku, w holu wieżowca Altus umieszczono model akustyczny sali koncertowej, wykonany w Aleksandrowie Łódzkim, celem analizy planowanej akustyki budynku – działanie to było częścią starań o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016.

6 czerwca 2012 roku wmurowano kamień węgielny, a w kolejnych miesiącach rozpoczęto intensywne prace budowlane. Do sierpnia udało się zrealizować wszystkie fundamenty oraz rozpocząć budowę ścian i stropów kondygnacji podziemnej. Rok 2012 przyniósł postępy, gdyż mury gmachu wznosiły się błyskawicznie, a ekipa budowlana liczyła już 300 osób. W lutym 2013 roku trwające pracę nad dachem Wielkiej Sali Koncertowej wymagały montażu 11 dźwigarów o wadze ponad 300 ton.

12 kwietnia 2013 roku na dachu zawisła wiecha, a w związku z tym zorganizowano pierwszy koncert w nowej sali. Do listopada 2013 roku ukończono prace nad elewacją, a prace wykończeniowe posuwały się naprzód, angażując około 500 osób. Budowa zbliżała się ku końcowi. W sierpniu 2014 roku prace budowlane dobiegły końca, a gmach został przekazany Narodowej Orkiestrze Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach.

Całkowity koszt budowy nowej siedziby wyniósł 333 160 737,84 zł. Uroczyste otwarcie obiektu miało miejsce z okazji Międzynarodowego Dnia Muzyki, 1 października 2014 roku. Koncert uświetniły dzieła kompozytorów, którzy współpracowali z orkiestrą: Witolda Lutosławskiego, Krzysztofa Pendereckiego, Henryka Mikołaja Góreckiego oraz Wojciecha Kilara, a także wybitny pianista Krystian Zimerman.

Obiekt szybko zdobył popularność, przyciągając zarówno pasjonatów architektury, jak i wydarzeń kulturalnych. W 2014 roku ilość sprzedanych abonamentów wzrosła o 300% w porównaniu do czasów starej siedziby. Program artystyczny przyciągał nie tylko lokalnych mieszkańców, ale również gości z innych części kraju. Gmach był gospodarzem wielu renomowanych wydarzeń muzycznych, takich jak festiwal Tauron Nowa Muzyka, Fryderyki, Katowice Kultura Natura oraz koncerty znakomitych orkiestr i artystów, w tym Wiener Philharmoniker, London Symphony Orchestra, Jimek, Andrea Bocelli oraz Piotr Beczała.

W obiekcie organizowane były różnorodne wydarzenia, jak gala Business Center Club czy inauguracja roku akademickiego 2022/23. W 2019 roku siedziba NOSPR dołączyła do European Concert Hall Organisation, jako jedyna polska sala koncertowa w tej prestiżowej grupie. W lipcu 2021 roku rozpoczęto budowę organów w Wielkiej Sali Koncertowej, dobiegając projektów już od 2017 roku; instrument został zaprojektowany tak, aby miał 13 metrów wysokości i 6 metrów szerokości, co udało się zrealizować we wrześniu 2022 roku.

Architektura

Charakterystyka

Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach to rekordowy kompleks koncertowo-nagraniowy na terenie całej Polski. Choć jego główne przeznaczenie to muzyka klasyczna, obiekt stwarza również możliwości do organizacji różnorodnych eventów muzycznych.

Konstrukcja NOSPR-u została zaprojektowana na prostokątnej podstawie. Jego długość, wraz z budynkiem technicznym, wynosi 115 m, a szerokość to 61,6 m. Wysokość całkowita budynku sięga 28 m, natomiast powierzchnia całkowita wynosi 35 059 m², a użytkowa 25 782 m². Powierzchnia zabudowy wynosi 7 874 m², a kubatura budynku to 181 610 m³. Wznosi się on w formie trzech oddzielonych części: pięciokondygnacyjnego budynku głównego, siedmiokondygnacyjnego gmachu Wielkiej Sali Koncertowej oraz dwukondygnacyjnej strefy technicznej.

Projekt architektoniczny został stworzony przez pracownię Konior Studio pod przewodnictwem Tomasza Koniora, natomiast aspekty dotyczące instalacji oraz konstrukcji budynku opracowała firma Buro Happold Engineering.

Obiekt podłączony jest do szerokiego spectrum sieci, w tym elektrycznej średniego napięcia 20kV, rozbudowanej sieci wodociągowej, kanalizacyjnej oraz systemu ciepła technologicznego. Gmach jest również wyposażony w sieci elektryczne, okablowania, systemy alarmowe, bezpieczeństwa oraz wentylacji, wspierające nowoczesne technologie koncertowe.

Architektura zewnętrzna

Architektura gmachu NOSPR-u, zrealizowana przez Tomasza Koniora, łączy monumentacyjność z prostotą formy, co odpowiada jego statusowi jako kluczowej sali koncertowej regionu. Dekoracja elewacji zewnętrznej nawiązuje do okien familoków z osiedla Nikiszowiec, co ma na celu przywoływanie skojarzeń z dźwiękami muzyki.

Filarowa konstrukcja pokryta jest cegłą, której dodatkowe cechy to różne wykończenia wnęk: czerwona gładka cegła oraz chropowata zewnętrzna. W sumie do budowy elewacji wykorzystano 611 tys. cegieł, które zostały wypalone w XIX-wiecznym piecu Hoffmana w cegielni Patoka. Techniczne instalacje są starannie ukryte w 80 ceglanych kominach, które przeplatają się z oknami i wejściami. Różnorodność szerokości okien nadaje dodatkowego charakteru tej części budynku.

Elewacja w ciągu dnia i nocy tworzy odmienny obraz – w słoneczne dni odbija światło, rysując jasne kontury na czarnych ścianach sali, zaś po zmroku wnętrze emanuje ciepłym blaskiem pomiędzy filarami. Do budynku wchodzimy przez dwa główne wejścia, zlokalizowane na zachód i wschód.

W wrześniu 2015 roku na elewacji gmachu zainstalowano neon z napisem „Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia”, a powyżej widnieje logo NOSPR-u.

Architektura wnętrz i wyposażenie

Skala wnętrz gmachu NOSPR-u obejmuje: Wielką Salę Koncertową z 1 666 stałymi miejscami oraz dodatkowymi 128 dostawkami, Salę Kameralną na 283 miejsc, 31 garderób dla artystów, 4 sale prób, studio nagrań, 37 toalet ogólnodostępnych, restaurację z zapleczem kuchennym, atrium ze strefami biletowymi i dwa szatnie oraz pomieszczenia administracyjne. Całkowita liczba pomieszczeń to 419.

W centralnym punkcie gmachu znajduje się monumentalna struktura z barwionego betonu, w której ulokowana jest główna sala koncertowa. Do tej przestrzeni prowadzi 14 wejść. Wnętrze sali łączy tradycyjne rozwiązania z nowoczesnością: znajdują się tam zarówno estrady, jak i układ winnicy z miejscami siedzącymi wokół orkiestry, co sprzyja równomiernemu rozchodzeniu się dźwięku.

Osobliwością Wielkiej Sali Koncertowej jest możliwość pomieszczenia 120-osobowej orkiestry oraz 100-osobowego chóru. System platform pozwala na elastyczne ukształtowanie sceny, a w czołowej ścianie została umieszczona organowa prospekt, które stanowią jeden z największych instrumentów koncertowych w Europie, ukończony we wrześniu 2022 r. Całość złożona jest z ponad miliona części, 105 głosów oraz dwóch stołów gry – stacjonarnego i mobilnego.

Drewniane balustrady balkonów, wykonane z brzozy, zyskują ciepłych odcieni, tworząc harmonijną linię nad niższymi poziomami. Fotele w obu salach są starannie zaprojektowane z uwzględnieniem wytycznych akustycznych, pokryte są srebrzysto-grafitową tapicerką, która współczesnie łączy się z falującymi strukturami ścian.

_

Wielka Sala Koncertowa otoczona jest zewnętrznym pierścieniem budynku, gdzie znajduje się atrium, a ogólnodostępny pasaż zaprasza do wnętrza podczas godzin funkcjonowania NOSPR-u.

Wnętrza gmachu nawiązują do górnośląskiego dziedzictwa – betonowe, szorstkie ściany przywodzą na myśl węgiel kamienny, co kontrastuje z bielą w atrium. Minimalistyczne meble i wyraziste lampy dopełniają nowoczesny styl.

Odpowiadające za odpowiednie oświetlenie wnętrza punkty świetlne oraz reflektory tworzą atrakcję wizualną, wzbogacając doznania dostępne podczas występów.

W podziemiach znajdują się magazyny, warsztaty, oraz miejsce parkingowe dla 112 aut. Łączność wewnętrzną zapewnia 13 klatek schodowych i 7 wind, które są przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz dysfunkcyjnych.

Akustyka

Obiekt zachowuje unikalne parametry akustyczne oraz skuteczną izolację, co umożliwia jednoczesne nagrywanie koncertów w dwóch salach. Akustyka garderob została z dostosowana do różnych grup instrumentów. Wielka Sala Koncertowa pełni funkcję budynku w budynku, będąc oddzieloną od otoczenia bryłą, co zapewnia wysoką jakość dźwięku wewnątrz.

W procesie tworzenia akustyki NOSPR-u oraz systemów nagrania zaangażowany był zespół z wrocławskiej Pracowni Akustycznej Kozłowski. Od etapu projektowania systematycznie współpracowano z Yasuhisą Toyotą z Nagata Acoustics, ekspertami realizującymi najlepsze na świecie sale koncertowe. Japońscy specjaliści zrealizowali jakość akustyki również dzięki osobistemu zaangażowaniu Krystiana Zimermana.

Przy projektowaniu akustyki wykorzystano zarówno symulacje komputerowe, jak i modele akustyczne w skali 1:10, które przeprowadzono w hali w Aleksandrowie Łódzkim. Przeprowadzono dokładne testy, aby zapewnić doskonałą jakość dźwięku na wszystkich miejscach słuchowych.

Pogłos reguluje specjalny system kurtyn, wspomagany przez fale dźwiękowe odbijane przez podwójną konstrukcję ścian. Do izolacji akustycznej zastosowano wełnę skalną, której powierzchnia wynosi 8 tys. m², co zapewniło komfort akustyczny w obrębie całego obiektu.

Otoczenie

Do stworzenia całej koncepcji architektonicznej siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach wykorzystano obszerną działkę o powierzchni 40 tysięcy m². Budynek został umiejscowiony w narożniku tej przestrzeni, co umożliwiło wydzielenie różnych stref użytkowych. Wyróżniają się tu: miejski plac wejściowy, a także budynek oraz ogród zmysłów, w którym znajdują się fontanna oraz dźwiękowe zabawki i amfiteatr.

Plac wejściowy, który nosi imię Wojciecha Kilara, charakteryzuje się kępami drzew otaczającymi monumentalną fontannę w kształcie elipsy. Jej głębokość wynosi 9 cm, a największy poziom niecki to 65 cm. Fontanna została wykończona granitowymi blokami Padang Dark, a nawierzchnia została wykonana z płyt tego samego rodzaju. Dodatkowo, fontanna posiada zintegrowany system dysz tryskaczowych oraz oświetlenie.

Druga fontanna, usytuowana na placu wschodnim, ma powierzchnię 94,7 m². Jej niecka jest zrealizowana w technologii żelbetowej i przykryta płytami chodnikowymi. Ta konstrukcja także została wyposażona w system dysz oraz oświetlenie, co dodaje atrakcyjności całemu otoczeniu.

Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów zagospodarowania terenów wokół NOSPR jest roślinny labirynt, który symbolizuje plan urbanistyczny Katowic z 1926 roku. Labirynt, stworzony z sadzonek grabu, został zaprojektowany przez Krzysztofa Pendereckiego, znanego kompozytora.

W sąsiedztwie nowego budynku NOSPR utworzono park, w którym posadzono blisko 100 drzew, w tym platany, brzozy himalajskie oraz wiśnie ptasie. Platany zostały zasadzone w taki sposób, aby tworzyć obramowanie dla wiśni oraz brzóz o jasnej korze. Czerwona kora wiśni ma z kolei symbolizować kolor cegły elewacji orkiestry. Dodatkowo, przy amfiteatrze rośnie sosna czarna.

W parku zastosowano nowoczesny system zaawansowanego nawadniania, odżywiania oraz napowietrzania drzew, które jest ukryte pod powierzchnią gruntu. Warto zauważyć, że w tym malowniczym miejscu nie posadzono krzewów ani bylin, co podkreśla minimalistyczny charakter trawnika oraz drzew.

Nagrody i wyróżnienia

Obiekt Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach zdobył wielkie uznanie w postaci licznych nagród oraz wyróżnień, które podkreślają jego znaczenie jako ważnego elementu architektury i kultury.

• Otrzymał Five Star Award w ramach European Commercial Property Awards w kategorii Public Service w 2010 roku,
• w tym samym roku dołączył do prestiżowych nominacji do Nagrody Fundacji Mies van der Rohe w roku 2014,
• także w 2014 roku został nominowany do Nagrody „Polska Architektura XXL”,
• przyznano mu tytuł finalisty w konkursie „Życie w Architekturze” w 2015 roku,
• w tym samym roku otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za najlepszą realizację architektoniczną w dziedzinie kultury,
• zdobył również Nagrodę Publiczności tygodnika Polityka za „Najlepszy Obiekt Architektoniczny” w 2014 roku,
• został uhonorowany Nagrodą Top Inwestycje Komunalne Grupy PTWP w 2015 roku,
• otrzymał nominację do Nagrody Roku SARP w 2014 roku,
• w roku 2015 zdobył nagrodę główną w plebiscycie „Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy Europejskich”,
• nagrodzono go także przez Towarzystwo Urbanistów Polskich w konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w 2015 roku,
• a także wzięto pod uwagę w konkursie AMS i Towarzystwa Urbanistów Polski o „Najlepsze zmiany przestrzeni publicznej – przegląd nagrodzonych projektów z okazji 25-lecia transformacji.”

---

Oceń: Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach

---