Gmach przy placu Sejmu Śląskiego 2

---

Historia

Budynek, o którym mowa, został wzniesiony dzięki inicjatywie Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, który miał siedzibę w Katowicach. Jego celem było stworzenie gmachu przeznaczonego na Centrum Kształcenia Ideowo-Wychowawczego Kadr Robotniczych. Pomysłodawcą tego projektu był Zdzisław Grudzień, który piastował funkcję I sekretarza KW PZPR i od jego nazwiska pochodzi potoczna nazwa obiektu. W wyniku konkursu wyłoniono Biuro Projektów Przemysłu Hutniczego (Biprohut) jako głównego projektanta z trzech zgłoszonych przedsiębiorstw.

Na terenie, gdzie obecnie znajduje się gmach, wcześniej stał budynek Hurtowni Wyrobów Tytoniowych z małym ogrodem, jak również zabudowa mieszkalna oraz willa, w której mieściło się Ministerstwo Górnictwa. Budowa tego monumentalnego obiektu rozpoczęła się w wiosennych miesiącach roku 1977. Władze starały się utrzymać w tajemnicy fakt potężnej inwestycji, unikając zbytniej uwagi ze strony centralnych organów, z Edwardem Gierkiem na czele, co miało na celu ograniczenie cenzury.

Pieniądze na realizację tej ambitnej budowy oraz przylegających wydatków pochodziły z kilku źródeł. Znaczna część funduszy mogła płynąć z inwestycji w Hutę Katowice, a także z Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku, Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia oraz składek członków PZPR w katowickim województwie. Całkowity koszt budowy nie został ujawniony. Sprzęt potrzebny do budowy pochodził z Huty Katowice, a prace budowlane były prowadzone przez przedsiębiorstwo Budostal 4.

Podczas budowy miała miejsce tragiczna sytuacja: w wyniku spawarek, które za szybko doprowadziły do zapalenia się styropianu, wybuchł pożar, co znacznie opóźniło realizację projektu. Ostatecznie, 10 grudnia 1979 roku, budynek został oficjalnie oddany do użytku podczas konferencji sprawozdawczo-wyborczej Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Po tej ceremonii, na której wystąpił Zdzisław Grudzień, gmach został jednak ponownie zamknięty, aby zakończyć wszystkie prace wykończeniowe.

Centrum Kształcenia Ideowo-Wychowawczego Kadr Robotniczych przekształcono w Salę Narad, a 23 marca 1982 roku budynek przeszedł pod zarząd Wojewódzkiej Hali Widowiskowo-Sportowej. W roku 1983 obiekt zyskał nowe przeznaczenie, stając się miejscem dla Centrum Kultury. To miejsce było znane pod różnymi nazwami, w tym Górnośląska Macierz Kulturalna oraz Górnośląskie Centrum Kultury. Wśród instytucji, które przeniosły się do tego gmachu, znajduje się Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, a także oddział zbiorów specjalnych Biblioteki Śląskiej, a także inne, takie jak Centrum Scenografii Polskiej, Muzeum Śląskiego oraz Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska. Od 2010 roku obiekt znany jest jako Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek, które przekształciło się w instytucję Katowice – Miasto Ogrodów.

Od roku 2002 w gmachu ma swoją siedzibę redakcja pisma „Ultramaryna”, a także instytucje takie jak Teatr Korez, Jazz Club Hipnoza oraz galeria sztuki. Na drugim piętrze mieściła się Galeria Piętro Wyżej. W obiekcie odbywają się różnorodne wydarzenia kulturalne, takie jak wystawy, festiwale, koncerty, przedstawienia teatralne oraz targi.

Urząd Miasta zaplanował przeprowadzenie remontu oraz przebudowy gmachu w latach 2019–2021, aby stworzyć Miejską Salę Widowiskową, co pokazuje ciągłą ewolucję i dostosowywanie się tej przestrzeni do potrzeb lokalnej społeczności.

Architektura

Projekt gmachu przy placu Sejmu Śląskiego 2 został stworzony przez Biuro Projektów Przemysłu Hutniczego pod nadzorem Zbigniewa Antoszewskiego. W centralnej roli architekta wystąpił wówczas zaledwie trzydziestoletni inżynier Zdzisław Stanik, a wystrój wnętrz powierzono Wiktorowi Jackiewiczowi. Obiekt ten jest przykładem późnego modernizmu; według Krzysztofa Nawratka, wyróżnia się jako jedna z najbardziej interesujących realizacji tego stylu w Katowicach.

Egzotyczne rustykalne podpory kontrastują z górną częścią fasady, która pokryta jest białymi blaszanymi kasetonami wytworzonymi przez Mostostal Zabrze. Zaokrąglone narożniki budynku mają na celu lepsze wkomponowanie w ograniczone otoczenie.

Obiekt ma konstrukcję podziemną, która przypomina żelbetową skrzynię, osiągając głębokość ok. 10,5 m pod salą widowiskową oraz 4,5 m pod innymi częściami budynku. W piwnicy mieszczą się dwie kondygnacje, na wyższym poziomie zaprojektowano gabinet odnowy biologicznej oraz inne obiekty dla VIP-ów, takie jak sauna czy mały basen z biczem wodnym, które obsługiwały partyjnych dostojników. Później w tym miejscu uruchomiono klub muzyczny i drukarnię, a w miejscu sauny i basenu zaaranżowano biura dla pracowników drukarni, później przekształcone w studio nagrań.

Na głębszym poziomie zlokalizowano niezbędne dla budynku maszyny: klimatyzacji, napowietrzania, i pompy wody, które przez 90 godzin pracowały podczas prób technicznych. Konstrukcja nadziemna spoczywa na stalowym szkieletcie, a powierzchnia użytkowa wynosi 12,7 tys. m².

Planowano, że pod budynkiem powstanie schron przeciwatomowy przeznaczony dla partyjnych dostojników oraz inne ważne osobistości. Zamierzano również zrealizować podziemny tunel łączący gmach z sąsiednim gmachem Urzędów Niezespolonych, gdzie miała swoją siedzibę Katowicka Partia. Ostatecznie projekt zaniechano z powodu szkód górniczych, a zamiast tunelu zaprojektowano przewiązkę nad ulicą Ligonia, która jednak nie zachowała się do dziś. Przewiązka miała łączyć biura Komitetu Wojewódzkiego w gmachu Urzędów Niezespolonych z podium głównej sali budynku.

Od strony placu Sejmu Śląskiego wznosi się monumentalna, podwieszana sala widowiskowa mogąca pomieścić aż 1007 osób, pierwotnie zaprojektowana jako sala obrad, później przekształcona w Salę Koncertową im. Grzegorza Fitelberga. Charakteryzowała się odwróconą akustyką, co oznaczało, że najlepsza słyszalność była na scenie. Sala opiera się na czterech słupach zakotwionych w solidnych blokach żelbetowych.

Wbudowano w niej tysiąc osiem foteli sprowadzonych z Hiszpanii, za które zapłacono węglem. Część konferencyjna z salą wyznacza główną oś budynku, a bezpośrednio za nią znajduje się część hotelowa składająca się z 80 pokoi oraz gastronomiczna z jadalnią i zapleczem kuchennym, w tym obieralnią dla warzyw i rozbieralnią mięsa. Wyposażenie kuchni sprowadzono z NRD, ale nie zachowało się do dziś. Jadalnia posiadająca możliwości wydania 1200 posiłków była wykorzystana jedynie raz, podczas próbnej kolacji przed otwarciem gmachu.

W budynku zamontowano również nowoczesne windy sprowadzone ze Szwecji oraz kompleksową klimatyzację z USA. Na fasadzie budynku znajduje się dzieło „lub” autorstwa Stanisława Dróżdża, które powstało w 2003 roku i ma wymiary 35 × 12 m.

Budynek w kulturze

Gmach przy placu Sejmu Śląskiego 2 zyskał uznanie w sztuce teatralnej dzięki projektowi o nazwie Dezember Palast Proces, który został zrealizowany przez reżysera Jacka Jabrzyka oraz Sebastiana Majewskiego. Ten niezwykły spektakl miał swoją premierę 9 listopada 2014 roku, w samym tej monumentalnej przestrzeni, w ramach ambitnego projektu o nazwie Reaktor, który był częścią XVI edycji Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje”.

Spektakl ten w intencji twórców stanowił swoisty sąd nad architekturą budynku, nawiązując w ten sposób do podobnych wydarzeń z przeszłości, takich jak słynny sąd nad dzwonem. Dzięki zastosowanej konwencji teatralnej, widzowie mieli okazję skonfrontować się z historią oraz symbolicznym wymiarem gmachu, co utwierdziło jego znaczenie w sferze kultury oraz sztuki.

---

Oceń: Gmach przy placu Sejmu Śląskiego 2

---