Kościół św. Anny w Katowicach

---

Historia

Mieszkańcy Janowa początkowo byli częścią parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłowicach. Jednak ze względu na dużą odległość do kościoła niezbędne stało się zainicjowanie działań na rzecz budowy nowej świątyni, co miało miejsce od czerwca 1901 roku, kiedy to rozpoczęto zbiórkę funduszy na ten cel. W 1902 roku założono w Janowie Towarzystwo Katolickich Obywateli, które miało na celu wspieranie lokalnych inicjatyw.

W latach 1905–1908 proboszcz z Mysłowic, ksiądz Klaszka, współpracował z firmą Georg von Giesches Erben, starając się uzyskać teren do budowy kościoła oraz dofinansowanie. Spółka ta przeznaczyła na ten cel działkę o powierzchni 0,77 ha, jednak pierwotnie pozwalała ona jedynie na wzniesienie niedużego obiektu. Wstępny projekt został powierzony Ludwigowi Schneiderowi, który zaplanował, aby nowa świątynia mogła pomieścić 3600 osób i była zbudowana w stylu gotyku ceglanego.

Przyspieszenie rozwoju Janowa, związane z powstawaniem nowych osiedli – Giszowca i Nikiszowca, skłoniło spółkę Georg von Giesches Erben do wsparcia budowy kościoła, pod warunkiem, że nowa świątynia znajdzie się w Nikiszowcu, a nad projektem będą pracować Zillmannowie, twórcy całego osiedla. Ustalono to na posiedzeniu z dnia 2 lutego 1909 roku.

W dniu 1 sierpnia 1912 roku została erygowana parafia w Janowie. Budowa nowej świątyni rozpoczęła się dokładnie 6 maja 1914 roku, a prace murarskie oraz ciesielskie zrealizował budowniczy Antoni Krafczyk z Mysłowic. Kamień węgielny został uroczyście położony 5 lipca 1914 roku przez księdza dziekana Wiktora Schmidta z Katowic. W ciągu miesiąca ustalono wysokość murów na 3 metry, jednakże wybuch I wojny światowej wstrzymał dalsze prace budowlane.

Po zakończeniu konfliktu w 1918 roku natychmiast wznowiono budowę. Po kolejnych przerwach, do 1921 roku udało się zakończyć wznoszenie murów, a także wykonać wieże kościoła. W 1925 roku ksiądz Paweł Dudek udał się do Monachium oraz Ratyzbony, aby osobiście odebrać ołtarz oraz okna przeznaczone do nowej świątyni. W tym samym czasie Sejm Śląski przyznał parafii pożyczkę na budowę.

W 1925 roku Franciszek Rozkoszny, znany katowicki budowniczy, zajął się wykonaniem sklepienia kościoła. Konstrukcję żelazną dla kopuły oraz dachu zrealizowało przedsiębiorstwo Zjednoczone Huty Królewska i Laura. Nową świątynię poświęcił w dniu 23 października 1927 roku ksiądz biskup Arkadiusz Lisiecki. Budowę wspierała kopalnia Giesche (obecnie Wieczorek) oraz lokalni wierni z Janowa i Nikiszowca.

Architektura i wyposażenie

Świątynia św. Anny w Katowicach, mająca swoje korzenie w projekcie Emila i Georga Zillmannów z Berlina-Charlottenburga, zyskała uznanie jako przykład neobarokowej architektury. Została poświęcona 23 października 1927 roku. Jej imponujące wymiary to: długość wynosząca 69,5 m, szerokość transeptu osiągająca 40 m, wysokość 17 m (a w kopule – 25 m), natomiast wieża stała się dominantą, sięgającą 55 m. Całkowita powierzchnia kościoła wynosi około 2500 m².

Na elewacji, wykonanej z cegły licówki, dostrzegamy dwie wieże, które podkreślają majestat całej konstrukcji. Centralna część fasady jest ciekawie wygięta, co nadaje świątyni dynamicznego wyrazu. Budowla ma charakter bazylikowy, a jej nawy boczne są niskie i wąskie, co sprawia, że transept staje się jeszcze bardziej wyraźny. Prezbiterium przybrało formę absydalną, co dodatkowo wzbogaca architekturę kościoła.

Na skrzyżowaniu naw umiejscowiona jest kopuła z niską czaszą, zwieńczona wysoką latarnią-wieżą. Wnętrze zdobi sufit, który częściowo pokryto sklepieniem beczkowym, a częściowo krzyżowym. Warto zwrócić uwagę na ołtarz główny, który jest dziełem Georga Schreinera. Nad nawą znajduje się neobarokowy żyrandol z brązu, zaprojektowany przez Zillmannów.

Witraże w oknach, które wzbogacają wystrój kościoła, są autorstwa Georga Schneidera z Ratyzbony. Interesujące są również stacje drogi krzyżowej, namalowane na metalowych płytach przez Otto Kowalewskiego z Katowic. W 1928 roku zainaugurowano pięć dzwonów, z czego cztery zostały zarekwirowane przez Niemców podczas II wojny światowej, jednak zachował się najmniejszy z nich, noszący imię św. Anny.

W latach 70. XX wieku, dokładnie w 1977 roku, do zespołu dzwonów dołożono dwa nowe egzemplarze, każdy o znacznej wadze: 1400 oraz 2080 kg, wykonane w Odlewni dzwonów Eugeniusza Felczyńskiego. Na koniec, warto wspomnieć o tablicy upamiętniającej pierwszego proboszcza, ks. Pawła Dudka, którą odsłonięto w 1967 roku we wnętrzu tej wyjątkowej świątyni.

Organy

Instrument, który znajduje się w kościele, to organy z 1927 roku. Wyprodukowane zostały przez renomowaną firmę braci Rieger z Karniowa. Organy te charakteryzują się imponującą liczbą 5350 piszczałek. W 1981 roku miały miejsce prace remontowe, których dokonał Zdzisław Zasada. Na tym wyjątkowym instrumencie grało wielu znakomitych artystów, w tym Joachim Grubich, Julian Gembalski, a także Jerzy Erdmann. W roku 1987 nagrana została na tym instrumencie płyta winylowa, w trakcie której Jerzy Erdman wykonywał utwory Feliksa Nowowiejskiego, który sam wizytował te organy w 1932 roku.

W celu dokładniejszego zapoznania się z budową instrumentu, warto zwrócić uwagę na jego dyspozycję:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Pedał
1. Mixtur 5-6 fach	1. Quintaton 16′	1. Mixtur 4 fach	1. Untersatz 32′
2. Raush-Quinte 2 fach	2. Clarinette 8′	2. Scharff 3 fach	2. Posaune 16′
3. Cornett 3-5 fach	3. Vox humana 8′	3. Flageolette 2′	3. Principalbass 16′
4. Oktave 2′	4. Geigen-Principal 8′	4. Flute amabile 4′	4. Violonbass 16′
5. Quinte 5 1/3′	5. Gems-horn 8′	5. Fugara 4′	5. Subbas 16′
6. Rohrflote 4′	6. Gamba 8′	6. Gemshorn 4′	6. Contrabass 16′
7. Flute Octaviante 4′	7. Salicional 8′	7. Clairon harm. 4′	7. Echo-Bass 16′
8. Viola 4′	8. Unda maris 8′	8. Lieblich Gedeckt 8′	8. Quint-Bass 10 2/3′
9. Oktave 4′	9. Konzertflote 8′	9. Portunal Flote 8′	9. Trompete 8′
10. Gedeckt 8′	10. Traversflote 8′	10. Fern Flote 8′	10. Oktavbass 8′
11. Flute harmon. 8′	11. Rohrflote 8′	11. Nachthorn 8′	11. Violoncello 8′
12. Hohlflote 8′	12. Regal 4′	12. Vox Coelestis 8′	12. Gedecktbass 8′
13. Quintaton 8′	13. Principal 4′	13. Aeoline 8′	13. Bassflöte 8′
14. Dolce 8′	14. Viola d’amour 4′	14. Violine 8′	14. Dolce 8′
15. Fugara 8′	15. Flauto dolce 4′	15. Horn Principal 8′	15. Clairon 4′
16. Principal 8′	16. Nassard 2 2/3′	16. Trompete harmon. 8′	16. Oktave 4′
17. Trompete 8′	17. Piccolo 2′	17. Oboe 8′	17. Flöte 4′
18. Bourdon 16′	18. Sesqui-altera 2 fach	18. Tuba mirabilis 8′	_
19. Principal 16′	19. Harmon. aethera 4 fach	19. Dulciana 16′	_
_	_	20. Lieblich Gedeckt 16′

---

Oceń: Kościół św. Anny w Katowicach

---