Katowicki Park Leśny

---

Geografia

Katowicki Park Leśny znajduje się w sercu miasta Katowice, na obszarze osiedla Paderewskiego-Muchowiec, a jego fragmenty sięgają także do Brynowa, części wschodniej-Osiedla Zgrzebnioka. Park ten rozciąga się wzdłuż doliny Potoku Leśnego, którego północna część to Dolina Trzech Stawów. Na północy graniczy z Zawodziem, na wschodzie z ulicą Murckowską oraz ulicą Pszczyńską, na południu z nieczynną stacją Katowice Muchowiec, a od strony zachodniej z Brynowem. Dodatkowo, północno-zachodnia granica sąsiaduje z lotniskiem Katowice-Muchowiec oraz osiedlem I.J. Paderewskiego.

Kiedy patrzymy na lokalizację Katowickiego Parku Leśnego, zauważamy, że jest on usytuowany na obszarze mezoregionu Wyżyna Katowicka. Geologicznie wchodzi w skład niecki górnośląskiej, która składa się z różnorodnych formacji sprzed milionów lat, takich jak łupki, piaskowce i zlepieńce, które zawierają znaczne pokłady węgla kamiennego. Ponadto, wzdłuż doliny Potoku Leśnego występują plejstoceńskie osady mady, mułki, piaski i żwiry rzeczne, w dalszej odległości eluwia glin zwałowych.

Pod względem geomorfologicznym zachodnia część parku łączy się z Wzgórzami Kochłowickimi, a pozostała część leży na Płaskowyżu Murcek, sięgając do licznych grzęd, z których dwie są rozdzielone przez urokliwą Dolinę Trzech Stawów.

Analizując dane klimatyczne, zauważamy, że średnia roczna temperatura w latach 1961–2005, zarejestrowana na stacji meteorologicznej w Muchowcu, wynosi 8,1 °C, natomiast średnia roczna suma opadów w latach 1951–2005 wynosi 713,8 mm. W kontekście hydrografii Katowicki Park Leśny znajduje się w dorzeczu Wisły, wzdłuż Potoku Leśnego, który jest prawym dopływem Rawy. Dolina Potoku Leśnego dawniej znana była jako Dolina Trzech Stawów, co nawiązuje do ilości stawów, które istniały tutaj od XIX wieku – obecnie ich liczba wynosi 11, a łączna powierzchnia tych akwenów to około 35 ha.

Dodatkowo, zachodnia część Katowickiego Parku Leśnego leży w zlewni Kłodnicy, która jest częścią dorzecza Odry, co jeszcze bardziej podkreśla różnorodność tego regionu.

Przyroda i ochrona środowiska

Katowicki Park Leśny to niezwykle cenny obszar, łączący w sobie elementy stawowe, parkowe oraz leśne. Różnorodność siedlisk! Z uwagi na obecność wielu zróżnicowanych ekosystemów, faunę i florę tych terenów można określić jako bardzo bogate. Roślinność, szczególnie w dolinie Potoku Leśnego, obejmuje mieszankę zbiorowisk wodnych, nadwodnych, bagiennych, łąkowych oraz leśnych, które zachowały różny stopień naturalności. Towarzyszy im roślinność synantropijna oraz kultywowana.

W południowej części parku, doliny niewielkich cieków i wilgotniejszych zagłębień porastają lasy łęgowe. Obszar ten zachowuje także fragmenty historycznej Puszczy Śląskiej, znanej jako Górne Lasy Pszczyńskie. Co więcej, Katowicki Park Leśny wchodzi w skład leśnego pasa ochronnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.

W zadrzewieniu dominują lasy mieszane, głównie z dębem, brzózką oraz sosną, a także lasy łęgowe. W podszycie występują takie gatunki jak jarzębina, kruszyna oraz różne odmiany bzu. Runo leśne parku obfituje w rośliny takie jak: skrzyp leśny, zawilec gajowy, gajowiec żółty, kokoryczka wielokwiatowa i dąbrówka rozłogowa. W parku można także natknąć się na rzadziej spotykane gatunki, jak czworolist pospolity czy konwalia majowa.

Roślinność wodna oraz nawodna jest najsilniej rozwinięta wokół mniej użytkowanych stawów, które rozmieszczone są w południowej części parku. Wśród pospolitych roślin wodnych występują pałka szerokolistna, trzcina pospolita czy manna jadalna. W niektórych zbiornikach można spotkać grążel żółty.

Bliskość terenów miejskich, a także ogrodów działkowych, przyczyniła się do inwazji wielu roślin obcego pochodzenia. Obok lasów i siedlisk ruderalnych pojawiają się byliny azjatyckie, takie jak rdestowiec ostrokończysty oraz nawłoć. W lasach parku spotkać można także dąb czerwony oraz czeremchę amerykańską.

Obszary zadrzewione w parku stanowią doskonałe siedlisko dla rozmaitych płazów i ptaków. W czasie migracji zaobserwowano tu m.in. zimorodka oraz czaplę siwą. Ponadto obszar spełnia funkcję zimowiskową dla wielu gatunków, takich jak łabędź niemy, krzyżówka czy mewa pospolita.

Warto również zaznaczyć, że park zamieszkuje wiele gatunków zwierząt. Wśród płazów znajdują się ropucha szara i żaba trawna, natomiast wśród ptaków – sójka, kos, a w zimie pojawiają się gile i szczygły. Są tu także wiewiórki, zające oraz sarny. W wodach parku występują różnorodne gatunki ryb, w tym leszcze, karpie oraz płocie, które zostały introdukowane przez lokalne koła wędkarskie.

Otwarte tereny wokół stawów oraz plony w lasach są licznie odwiedzane przez motyle, w tym przedstawicieli rodziny rusałkowatych. Można tu spotkać zarówno rusałkę pawlika, jak i rusałkę admirała oraz rzadziej występującą rusałkę żałobnika. Na terenie parku, zwłaszcza w okolicach zbiorników wodnych, zidentyfikowano 28 gatunków ważek, co jest znaczącym osiągnięciem w kontekście całych Katowic.

Historia i zagospodarowanie

Katowicki Park Leśny to największy zorganizowany obszar zieleni w Katowicach. Jego północna część obejmuje Dolinę Trzech Stawów, która cieszy się dużą popularnością wśród osób szukających aktywnego wypoczynku. Z kolei na południe od autostrady A4, w rejonie alei Górnośląskiej, dominują tereny leśne z półnaturalnymi zbiorowiskami roślinności oraz zaprojektowanymi alejkami spacerowymi i trawnikiem, szczególnie w centralnej części parku, która znajduje się w pobliżu lotniska Katowice-Muchowiec. Teren ten jest zarządzany przez Zakład Zieleni Miejskiej w Katowicach, a jego zachodni fragment współdzieli zarząd z Nadleśnictwem Katowice.

Park został utworzony w latach 60. XX wieku. Zgodnie z zapisami, jeszcze przed 1971 rokiem, Dolina Trzech Stawów została przecięta przez nasyp nowej alei Górnośląskiej. W 1982 roku w centralnej alei parku ustawiono ogromny głaz, który upamiętniał Romana Stachonia – nazwę Katowickiego Parku Leśnego nadano właśnie jego imię aż do 2010 roku, kiedy to uchwałą Miasta Katowice zmieniono ją na obecną. Wcześniejsza nazwa obowiązywała od 1987 roku.

Północna część parku, obejmująca Dolinę Trzech Stawów, ma charakter parkowy i jest ograniczona od wschodu ulicą Murckowską, od południa prowadzi przez aleję Górnośląską, a od zachodu graniczy z ulicą K. Pułaskiego. Obszar ten charakteryzuje się asfaltowymi alejkami okalającymi stawy, co sprzyja spacerom. Na wschodnim brzegu stawu Kajakowego zbudowano pawilon gastronomiczny z tarasem, a w jego pobliżu znajdują się teatr letni oraz stoliki do gier. Brzeg przy ulicy Murckowskiej 215 to miejsce, gdzie zorganizowano przystań wodną oraz boiska do siatkówki plażowej. W tym regionie, w narożniku alei Górnośląskiej i ulicy Murckowskiej, ulokowano również pole kempingowe.

Południowo-wschodnia część Katowickiego Parku Leśnego graniczy od północy z płytą lotniska Katowice-Muchowiec, od wschodu ograniczona jest ulicą Pszczyńską, od południa – linią kolejową, a od zachodu – ulicą Francuską. To miejsce kompozycyjnie nawiązuje do części parku znajdującej się po drugiej stronie ulicy Francuskiej, a jego układ spełnia kryteria regularności, dzięki czemu jest dobrze przystosowane do spacerów i rekreacji.

W obrębie Katowickiego Parku Leśnego, w rejonie skrzyżowania ulic Francuskiej i Trzech Stawów, można podziwiać rzeźby plenerowe, które harmonijnie wkomponowano w otwartą przestrzeń łąkową. Rzeźby te są rezultatem Ogólnopolskiej Wystawy Ogrodniczej z 1979 roku, gdzie różne formy artystyczne, zrealizowane z różnorodnych materiałów jak kamień, żelbet, stal i tworzywo sztuczne, znalazły miejsce w przyrodzie. Wśród prezentowanych dzieł znajdują się m.in.: aligator, alpaka, bizon, drzewo, kogut, skrzydło oraz słoń, a także figury ludzkie, takie jak matka i wiolonczelistka. Co ciekawe, w sierpniu 2021 roku w parku znalazły się także płyty z płaskorzeźbami, które przeniesiono z rozebranego budynku Pałacu Ślubów, usytuowanego przy alei W. Korfantego. Te cztery, dwustronne płyty tworzą dwie interesujące kompozycje rzeźbiarskie.

W siedzibie zarządu Katowickiego Parku Leśnego, zlokalizowanej przy ulicy Francuskiej 180a, mieści się również wiele informacji o parku. W międzywojniu na końcu ulicy Francuskiej funkcjonował Zamek Leśny w Muchowcu, do którego można było się udać na posiłek, korzystać z ogrodu wycieczkowego oraz basenu.

Zachodnia część parku, położona pomiędzy ulicą Francuską, kolonią św. Huberta i osiedlem Ptasim, ma charakter krajobrazowy, z zachowanymi ścieżkami drogowymi.

Ulica Francuska kończy się w obrębie katowickiego parku, gdzie znajduje się pętla autobusowa, a przy niej przystanek Muchowiec Korty Pętla, na którym, zgodnie z danymi z września 2024 roku, zatrzymywała się linia autobusowa nr 110, obsługiwana przez ZTM. Na terenie parku dostępnych jest również kilka miejsc parkingowych. Oprócz tego, według stanu na wrzesień 2024 roku, w Katowickim Parku Leśnym funkcjonują trzy stacje Metroroweru: 27699 (przy stawie Oczko), 27715 (na ulicy Trzech Stawów, w pobliżu stawu Kajakowego) oraz 27717 (w okolicy skrzyżowania ulic Francuskiej i Trzech Stawów).

Na zakończenie, w Katowickim Parku Leśnym przeprowadzono testy autonomicznego autobusu, który poruszał się wzdłuż ulicy Trzech Stawów, co miało miejsce na przełomie października i listopada 2023 roku. Był to pionierski projekt takich pojazdów na polskich drogach.

Sport i rekreacja

Katowicki Park Leśny stwarza idealne warunki do aktywnego spędzania czasu wolnego. W tym niezwykle pięknym miejscu znalazła się rolkostrada, która jest jedną z najdłuższych w Polsce. Jej długość wynosi 4 km, co tworzy przyjemną pętlę do jazdy na rolkach. Oprócz tego dostępne są również specjalnie wyznaczone drogi dla rowerów, place zabaw dla dzieci, boiska do różnych gier oraz stoliki szachowe dla miłośników strategii. Dla entuzjastów sportu przygotowano także korty tenisowe.

W ciągu sezonu park ożywa dzięki licznym wydarzeniom kulturalnym oraz sportowym, organizując koncerty, festyny, biegi, wyścigi kolarskie oraz zawody wędkarskie. Od 1912 roku Dolina Trzech Stawów jest głównym miejscem aktywności rekreacyjnej w Katowickim Parku Leśnym, gromadzącym rzesze entuzjastów sportu i rekreacji. Więcej informacji znajdą Państwo w artykule Dolina Trzech Stawów.

Nieopodal, przy ulicy Francuskiej 261, w przeszłości funkcjonowało boisko piłkarskie 1. FC Katowice, które było aktywne w latach 1934–1945. W roku 1947 na tym samym terenie powstał tor żużlowy, natomiast w latach 1957–1966 utworzono stadninę koni. Obecnie, w tym miejscu znajdują się korty tenisowe, które cieszą się dużym zainteresowaniem.

W bliskim sąsiedztwie Katowickiego Parku Leśnego mieści się lotnisko sportoweAeroklubu Śląskiego, które również przyciąga pasjonatów sportów powietrznych.

Przez tereny Katowickiego Parku Leśnego prowadzi kilka szlaków turystycznych i rowerowych, w tym:

• Katowicki Szlak Spacerowy: Chorzów – Katowice (Katowicki Park Leśny) – Hamerla,
• Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego: Łubianki – Siemianowice Śląskie – Katowice (Katowicki Park Leśny) – Mikołów – Orzesze – Rybnik,
• Szlak Parkowy: park T. Kościuszki – Katowicki Park Leśny,
• nr 1: Śródmieście (pomnik Powstańców Śląskich) – Katowicki Park Leśny – Piotrowice-Ochojec – Kostuchna – Podlesie (ul. Zaopusta),
• nr 5: Szopienice-Burowiec (staw Borki) – Janów-Nikiszowiec – Zawodzie – Katowicki Park Leśny.

---

Oceń: Katowicki Park Leśny

---