Willa dyrektora kopalni „Giesche”

---

Historia

Początki

Willa, wzniesiona w 1910 roku, powstała równocześnie z osiedlem patronackim Giszowiec, które miało służyć dyrektorowi kopalni „Giesche”, znanej później jako „Wieczorek”. Jej projekt został stworzony przez Georga i Emila Zillmannów, którzy współpracowali przy realizacji całego osiedla. Nadzór nad budową sprawował osobistą ręką dyrektor koncernu, Georg von Giesches Erben, Anton Uthemann, jednakże chociaż willa została wzniesiona z myślą o dyrektorze kopalni, Uthemann, jako dyrektor całego koncernu, nie zamieszkał w niej, preferując pałacyk w Załężu. W niektórych źródłach pojawia się informacja, że budowa miała być darem dla Uthemanna za jego zasługi, które jednak nie zostały przez niego przyjęte.

W 1912 roku przy willi znajdował się pomnik przeniesiony z Janowa, który został ufundowany przez Aleksandra Mieroszewskiego, ordynata mysłowickiego, w 1835 roku. Początkowym mieszkańcem willi został Carl Besser, ówczesny dyrektor kopalni. W wyniku napięć politycznych, w 1926 roku, Besser opuścił willę na rzecz Berlina, a jego miejsce zajmował prezes Silesian-American Corporation.

II wojna światowa

W okresie II wojny światowej, w okresie niemieckiej okupacji, willa stała się domem dla Fritza Brachta, gauleitera i nadprezydenta prowincji Górny Śląsk. Znalazł się on w niej w 1941 roku, w towarzystwie swojej żony, Pauli. Wokół willi panował wyjątkowy reżim bezpieczeństwa, z ochroną ze strony formacji SS. Wzmocniono także miejscowy garnizon Schutzpolizei w Giszowcu, wprowadzając patrole Kriminalpolizei z Katowic w różnych porach dnia. W tym samym okresie została zbudowana sieć schronów, a w obawie przed atakiem, budynek był połączony z podziemnymi tunelami. Jedno z wyjść miało łączyć willę z lotniskiem na Muchowcu, chociaż obecnie tunel jest zasypany.

Bracht, podczas swojego pobytu w willi, wydał rozkaz usunięcia pomnika Mieroszewskiego, ale ogrodnik zignorował jego polecenie, decydując się na zakopanie go po potłuczeniu cokołu. Po wojnie pomnik został odkopany i aktualnie znajduje się na skwerze Emila i Georga Zillmannów w Nikiszowcu. W czasach rządów Brachta willa była odwiedzana przez prominentnych przedstawicieli III Rzeszy, w tym Heinrich Himmlera, który nocował tam 17 lipca 1942 roku przed rozpoczęciem transportu Żydów do Auschwitz-Birkenau.

Okres powojenny

Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 50. XX wieku, willa zamieniła się w przedszkole, które przeniesiono z budynku dawnej szkoły ewangelickiej. Po otwarciu kopalni „Staszic”, w 1966 roku, budynek stał się miejscem działalności Klubu Zakładowego, w którym powstały sekcje o różnorodnej tematyce, takie jak szachowa, modelarska, plastyczna, taneczna, recytatorska oraz muzyczna. Oprócz tego, w willi funkcjonowała kawiarnia, a w nieodległym parku znajdował się mały basen. Willa przez długi czas była popularnym miejscem spacerów dla mieszkańców okolicy. W latach 70. XX wieku zorganizowano w niej katowicki hufiec Związku Harcerstwa Polskiego, a po pewnym czasie przekształcono ją w miejsce na wesela. W tym okresie pracował tam portier, malarz Erwin Sówka.

Po przemianach ustrojowych w 1989 roku, willa zaczęła popadać w ruinę i nie była użytkowana. W 1996 roku budynek został zakupiony przez firmę Węglokoks, która przeprowadziła jego modernizację, a także dobudowała nowe biuro, w którym od 2004 roku działał oddział Getin Banku. Pod koniec 2014 roku bank przeniósł swoją siedzibę do biurowca przy al. W. Roździeńskiego. Cały kompleks został wystawiony na sprzedaż 8 września 2017 roku za około 25 milionów złotych netto.

Architektura i otoczenie

Budynek willi dyrektora kopalni „Giesche” został zbudowany w 1910 roku na granicy osiedla patronackiego, znanego jako Giszowiec, które powstało w tym samym okresie. Autorem projektu tej imponującej willi byli architekci Georg i Emil Zillmannowie, pochodzący z Charlottenburga. Obiekt ten łączy w sobie różnorodne style architektoniczne, takie jak neobarok, klasycyzm oraz secesja, inspirowany willami podberlińskimi.

Budynek usytuowany jest na obrzeżu lasu, wzdłuż drogi prowadzącej do Murcek, konkretnie przy obecnych ulicach Pszczyńskiej oraz Bielskiej. Błyszczy w otoczeniu obszernego ogrodu, co podkreśla jego urok i elegancję. W sąsiedztwie willi znajdowały się inne obiekty, takie jak budynek stajni z mieszkaniem woźnicy oraz mieszkanie ogrodnika, które obejmowało również szkółkę drzew.

Wnętrze willi pierwotnie zachwycało wielkimi pokojami, dwoma łazienkami, a także jedną z pierwszych wind elektrycznych na Górnym Śląsku. Dodatkowe udogodnienia obejmowały centralne ogrzewanie, co w tamtych czasach było dużym atutem. Zgodnie z inwentaryzacją przeprowadzonej w 1939 roku na zlecenie kopalni „Giesche”, całkowita powierzchnia willi wynosiła 438 m². Na parterze mieściły się salon, dwa pokoje, kuchnia, jadalnia, hall oraz taras. Informacje na temat układu pomieszczeń na piętrze pozostały nieznane.

W otoczeniu willi znajdowały się dodatkowe budowle, w tym garaż, stajnia z dwoma mieszkaniami, szklarnia i pomieszczenia gospodarcze. Ogród obfitował w różnorodne elementy, takie jak kort tenisowy, ogród kwiatowy oraz warzywny, a także sad, co czyniło to miejsce idealnym do relaksu i rekreacji.

Obecnie willa, wraz z przyległym biurowcem, jest ogrodzona stalową siatką, co zapewnia jej pewien stopień prywatności. Wizytę można zrealizować przez dwie bramy – główną północną oraz południową. Cały kompleks jest zaopatrzony w niezbędną infrastrukturę techniczną. Na północ od willi znajdują się korty tenisowe wraz z budynkami towarzyszącymi, co podkreśla znaczenie tego miejsca jako centrum rekreacyjnego.

---

Oceń: Willa dyrektora kopalni „Giesche”

---