Folwark Tiele-Wincklerów w Katowicach-Dąbrówce Małej

---

Historia

Folwark wraz z dworem na terenie Dąbrówki Małej istniał już prawdopodobnie w XV wieku, co wynika z przeprowadzonych badań archeologicznych, podczas których odnaleziono fragment kafla garnkowego. W początkowych latach swojej historii, przy tej zabudowie rozwijała się sama osada, co świadczy o jej istotnym znaczeniu regionalnym. Powstanie obecnego kompleksu folwarku wiąże się z przejęciem dóbr przez ród Wincklerów (później Tiele-Wincklerów), który nabył te tereny od Mieroszewskich. Rodzina Mieroszewskich z kolei nabyła Dąbrówkę Małą w 1824 roku od Kamieńskich.

Początki samego folwarku datują się na drugą połowę XIX wieku – na elewacji dawnego budynku folwarcznego można znaleźć inskrypcję z rokiem 1853. Warto zaznaczyć, że nie był to dom rezydencyjny rodu Tiele-Wincklerów, lecz siedziba zarządcy ich dóbr.

W okresie Polski Ludowej, obiekty te przekształcono na garaże SUT Szopienice oraz magazyny PSS Społem. W 1966 roku wschodni budynek przeszedł przebudowę, aby dostosować go do nowych funkcji. W kolejnych latach w zabudowie pofolwarcznej działało Państwowe Gospodarstwo Rolne, a typowe dla owej epoki przekształcenia biegły dalej – dawny budynek stajni zamieniono w warsztat samochodowy oraz salon motocykli, a obecnie znajduje się tam siłownia.

Ze względu na zły stan techniczny, około 1965 roku, postanowiono wyburzyć dawną wieżę wartowniczą. Jednak kompleks byłego zespołu folwarcznego, z uwagi na jego historyczne znaczenie, został wpisany do rejestru zabytków dnia 30 grudnia 1994 roku. W 2005 roku miasto przekazało zabudowę folwarku Państwowej Spółdzielni Spożywców Społem. Warto również odnotować, że dawny dwór przy ulicy Żyznej 1 w 2007 roku był przewidziany przez Radę Miasta Katowice do rozbiórki, jednak ostatecznie do tego nie doszło z uwagi na sprzeciw generalnego konserwatora zabytków, który nie wyraził zgody na wykreślenie obiektu z rejestru zabytków.

Architektura i otoczenie

Kompleks, znany jako folwark Tiele-Wincklerów, ma swoje korzenie w drugiej połowie XIX wieku. Znajduje się przy ulicy Żyznej 1-2 w Katowicach, na terenie dzielnicy Dąbrówka Mała. W skład tego obiektu wchodzą: dwór, budynek gospodarczy, malowniczy ogród oraz dwie aleje kasztanowców. Cały kompleks został wpisany do rejestru zabytków, co podkreśla jego historyczne znaczenie pod numerem A/1562/94.

Dwór, wybudowany jako parterowy budynek, jest zrealizowany w technologii murowanej, z cegły, i pokryty tynkiem. Jego architektura jest uporządkowana, a wejście umiejscowione jest centralnie na pięcioosiowej fasadzie. Budynek posiada charakterystyczny dwuspadowy dach. Obecnie pełni funkcję mieszkalną, oferując trzy lokale.

Wzniesiona zabudowa gospodarcza prezentuje się na planie litery E. To dwukondygnacyjny gmach z poddaszem, którego dach także jest dwuspadowy. Murowany z piaskowca, budynek ten aktualnie mieści siłownię; wcześniej odbywała się tu działalność salonu motocyklowego Harley Davidson. W obrębie kompleksu dawnych obiektów gospodarczych działają też restauracja oraz winiarnia, co czyni to miejsce atrakcyjnym dla mieszkańców i turystów.

Aleja kasztanowców pierwotnie prowadziła do współczesnej ulicy gen. J. Hallera. W otoczeniu folwarku zachowały się także fragmenty dawnego parku. Aleja stworzona jest z 28 kasztanowców, których obwody pni sięgają imponujących 300 cm.

Niegdyś kompleks ten zawierał także niewielką, nieotynkowaną, ceglaną wieżę o ośmiobocznej formie, z oknami. W wieży znajdował się dzwon, który przypominał o porze pracy oraz ostrzegał przed zagrożeniami. W I połowie XIX wieku obok wieży znajdował się drewniany dworek, będący własnością wcześniejszego właściciela Dąbrówki Małej, Mieroszewskiego.

---

Oceń: Folwark Tiele-Wincklerów w Katowicach-Dąbrówce Małej

---