Kolonia amerykańska (Katowice)

---

Historia

Historia powstania kolonii amerykańskiej jest ściśle związana z wydarzeniami z 1922 roku, gdy część Górnego Śląska oraz Katowice przyłączono do Polski. Skutkiem tego podziału były zmiany w strukturze zakładów spółki Georg von Giesches Erben (pol. Spadkobiercy Jerzego von Giesche), które znalazły się w różnych strefach administracyjnych. Zakłady położone po stronie polskiej przekształciły się w nową spółkę pod nazwą Giesche S.A. Niestety, problemy finansowe spółki nasiliły się, co doprowadziło do konieczności nawiązania współpracy z firmami amerykańskimi – Anaconad Cooper Mining Co. i Averell Harrimann. W ten sposób powstała Silesian-American Corporation (SACO), w której Amerykanie posiadali 51% akcji, a pozostałe były własnością koncernu Gieschego.

Rok 1926 przyniósł także zmiany w zarządzie spółki Giesche S.A. Na czoło znalazł się Amerykanin, George Sage Brooks, a jego pierwszym zastępcą został Frederic Paul Gaehke. W związku z tymi zmianami kadrowymi podjęto decyzję o przeprowadzce całych rodzin amerykańskich menedżerów. Dla nowych dyrektorów, w latach 1927–1928, wybudowano około sześciu domów w stylu angielskim. W pobliżu, przy ulicy Górniczego Stanu 6, w 1935 roku wzniesiono parterowy budynek, który służył jako świetlica dla dzieci.

Kolonia amerykańska to także miejsce, gdzie urządzono pole golfowe z dziewięcioma dołkami. W północnej części obszaru znajdował się parterowy dom klubowy dla miłośników tego sportu. W dniu 1 kwietnia 1931 roku został utworzony Golf-Klub im. Kazimierza Pułaskiego, a z jego udogodnień korzystali zarówno amerykańscy mieszkańcy kolonii, jak i polscy inżynierowie. Niestety, po II wojnie światowej pole golfowe zostało zlikwidowane.

Amerykańska kolonia przetrwała do wybuchu II wojny światowej, a po jej zakończeniu majątek został znacjonalizowany. Nowymi mieszkańcami kolonii zostali robotnicy z kopalni Staszic oraz Wieczorek, którzy zajęli domy niegdyś zamieszkane przez amerykańskich menedżerów. Ta historia nie tylko odzwierciedla wpływ amerykańskiej kultury na region, ale także ukazuje trudne dzieje Górnego Śląska po II wojnie światowej.

Architektura i otoczenie

Kolonia amerykańska to unikalny kompleks, który składa się z sześciu willi typu angielskiego, każdy o różnorodnej architekturze, otoczonej parkiem i ogrodzonej solidnym parkanem. Te zachwycające willi posiadają pierwotnie przestronne hole, eleganckie salony z kominkami oraz kilka sypialni, co czyni je szczególnie interesującymi. Warto zaznaczyć, że kolonia od samego początku była wyposażona w dostęp do energii elektrycznej, wodociągu i kanalizacji, co jest rzadkością w tego typu obiektach architektonicznych.

Pod względem lokalizacji, kompleks usytuowany jest na obrzeżach Giszowca, przy ulicach Górniczego Stanu 2, 4, 6, 8, 10 oraz 12, w bliskim sąsiedztwie wieży wodnej. Obecnie mieszkania w tej kolonii zajmują osoby prywatne, a właścicielami budynków oraz ich zarządcą, z wyjątkiem willi numer 8, jest Administracja Staszic Śląsko-Dąbrowskiej Spółki Mieszkaniowej.

Cały układ urbanistyczny tej wyjątkowej kolonii został uchroniony jako zabytek i dnia 23 czerwca 1987 roku został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/1348/87. Dodatkowo, 4 marca 2019 roku, uzyskał on także rejestrację pod numerem A/513/2019, co podkreśla jego znaczenie dla lokalnej kultury oraz historii.

---

Oceń: Kolonia amerykańska (Katowice)

---