Kościół Przemienienia Pańskiego w Katowicach

---

Historia

Kościół Przemienienia Pańskiego, wzniesiony w 1897 roku w stylu neogotyckim, jest dziełem architekta Louisa Damego, a jego historia sięga lat 60. XIX wieku. Zaledwie siedem lat wcześniej, w 1860 roku, zbudowano pierwszą rzymskokatolicką świątynię w granicach ówczesnych Katowic. Była to konstrukcja wzniesiona w technice muru pruskiego i znajdowała się w rejonie współczesnej Filharmonii Śląskiej im. H.M. Góreckiego, blisko placu Wolności.

W dniu 20 listopada 1870 roku konsekrowano kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, co sprawiło, że tymczasowa świątynia rzymskokatolicka straciła swoją funkcję. W tym samym roku zainaugurowano Kościół starokatolicki, a lokalna gmina, intensywnie się rozwijając, zakupiła tę tymczasową świątynię za 560 talarów. Pierwsze nabożeństwo starokatolickie miało miejsce 22 lipca 1872 roku (chociaż datą było również 23 lipca 1871 roku).

W 1874 roku miasto Katowice zaczęło wytyczać plac Wolności, co wymusiło przeniesienie kościoła starokatolików na północ, na nową działkę w pobliżu współczesnego skrzyżowania ulic F. Chopina i Sokolskiej. Miejsce to również okazało się nieodpowiednie, a świątynia nie była zaplanowana do długoterminowego użytkowania. Na koniec XIX wieku rozpoczęto budowę nowego obiektu, który zajął miejsce współczesnego kościoła pw. Przemienienia Pańskiego. W obliczu niewielkiej liczby wiernych w gminie starokatolickiej, przygotowano świątynię na 200 osób. Chociaż obiekt ten bądź co bądź uznawano za zmienioną wersję pierwszego rzymskokatolickiego kościoła w Katowicach, w rzeczywistości był to zupełnie nowy budynek.

Zmiany w sytuacji starokatolików nastąpiły po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski w 1922 roku. W lipcu 1938 roku wojewoda śląski Michał Grażyński przekazał parafii Mariackiej dotychczasowy kościół starokatolicki. Został on nazwany Przemienienia Pańskiego, a 15 marca 1940 roku utworzono kurację, gdzie pierwszym kuratusem, a później proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego został ks. Henryk Proksch.

W styczniu 1945 roku kościół Przemienienia Pańskiego doznał znacznych uszkodzeń wskutek bombardowania, co zmusiło do przeniesienia liturgii do gmachu Filharmonii Śląskiej. W okresie tym świątynia pozostawała nieużywana i z czasem popadała w ruinę. Petycje dotyczące remontu lub rozbudowy kościoła, składane w latach 1953–1960 do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, były odrzucane bez uzasadnienia.

Remont kościoła przeprowadzono dopiero w 1960 roku z inicjatywy ks. Zygmunta Bauera, który używał do celów liturgicznych baraku zlokalizowanego nieopodal. 6 sierpnia 1973 roku, w dniu Przemienienia Pańskiego, biskup katowicki Herbert Bednorz ogłosił parafianom zezwolenie na budowę. Zgoda została wydana 16 września, a przygotowania do prac budowlanych rozpoczęto natychmiast, przy współudziale parafian.

Rozbudowa świątyni realizowana była w etapach w latach 1975–1978. Pierwszy etap polegał na wyburzeniu murów absydy i zakrystii oraz wybudowaniu nowej nawy, prezbiterium i części mieszkalnej, zaś drugi obejmował rozbiórkę dachu i wieży kościoła, nadbudowę starych murów oraz pokrycie świątyni nowym dachem. Projekt pierwszego etapu wykonał Tadeusz Łobos, konstruktorem był Franciszek Klimek. Drugi etap zrealizował Jan Głuch, z konstrukcją autorstwa Władysława Nowaka, a kaplicę spowiedzi zaprojektował Jacek Machnikowski.

Przebudowany kościół pw. Przemienienia Pańskiego został poświęcony 3 września 1978 roku przez bpa Herberta Bednorza. 18 marca 1985 roku, biskup wydał dekret potwierdzający istnienie przy nim parafii Przemienienia Pańskiego. W 1978 roku rozpoczęto budowę organów, które zrealizował Włodzimierz Truszczyński, a ich poświęcenie miało miejsce 6 sierpnia 1980 roku. W 1986 roku w wnętrzu, nad ołtarzem, przeprowadzono polichromowanie według projektu Romana Nygi, a stacje drogi krzyżowej stworzył Jan Grabarz. W 1999 roku modernizację kościoła zagwarantował ówczesny proboszcz ks. Zenon Działach, a jego dzieło kontynuował ks. Grzegorz Glenc. 21 czerwca 2007 roku odbyło się poświęcenie odnowionego ołtarza głównego, w który wmurowano kamień z góry Tabor.

26 sierpnia 2012 roku, arcybiskup metropolita katowicki Wiktor Skworc powierzył parafię Przemienienia Pańskiego dominikanom, dając im możliwość posługi duszpasterskiej w tym zakresie. Tego samego dnia, na mocy dekretu generała zakonu, o. Bruno Cadoré OP, został erygowany w Katowicach Dom Przemienienia Pańskiego Polskiej Prowincji Zakonu Kaznodziejskiego.

W kwietniu 2019 roku dominikanie opublikowali wizualizacje dotyczące remontu wnętrza kościoła, a 14 stycznia 2020 roku ukazały się nowe wizualizacje z zmodyfikowaną koncepcją architektoniczną. W tym projekcie uwzględniono minimalistyczną architekturę, utrzymaną głównie w bieli, aby odzwierciedlała charakter zakonu oraz ducha ich posługi. Nowe wizualizacje spotkały się z krytyką z niektórych środowisk, co doprowadziło do zorganizowania 27 stycznia 2020 roku otwartego spotkania, poświęconego nowym projektom kościoła.

W maju 2022 roku Kuria Metropolitalna w Katowicach zatwierdziła prace remontowe kościoła, które rozpoczęły się 20 czerwca tego samego roku. W pierwszym etapie, do końca 2022 roku, wykonano instalację ogrzewania podłogowego, wylano nową posadzkę, pomalowano znaczną część wnętrza oraz przebudowano prezbiterium, w którym umieszczono nowe wyposażenie. Drugi etap remontu rozpoczął się w połowie czerwca 2023 roku, w ramach którego podłogi pokryto trawertynem raciszyńskim.

Architektura

Kościół Przemienienia Pańskiego mieści się przy ulicy Sokolskiej 12 w Katowicach, dokładnie w narożniku skrzyżowania z ulicą A. Mickiewicza, w obrębie dzielnicy Śródmieście. Świątynia nie jest zbyt eksponowana i jest dodatkowo zasłonięta przez drzewa rosnące na placu kościelnym. Przed wejściem do kościoła umieszczono krzyż misyjny, a w pobliżu ogrodzenia na cokole stoi figura Jezusa Chrystusa.

Architektura kościoła jest prosta, składająca się z prostopadłościennych bloków o płaskich elewacjach, co nawiązuje do stylu funkcjonalizmu. Wysokie okna są oddzielone lizenami, a ściany zostały wysmuklone przy użyciu szczelin. Zachowane zostały jedynie fragmenty murów nawy z pierwotnej konstrukcji z 1897 roku. Powierzchnia zabudowy kompleksu kościelnego wynosi 660,79 m², natomiast powierzchnia użytkowa to 1 279,50 m², z czego na powierzchnię samego kościoła składa się 837 m².

Wnętrze kościoła charakteryzuje się jasnymi kolorami. Posadzka jest wyłożona trawertynem raciszyńskim. W środku znajdują się organy wykonane przez organomistrza Włodzimierza Truszczyńskiego — 21-głosowy instrument, którego brzmienie oraz dyspozycja wpisują się w stylistykę epoki baroku. W bocznej części tego miejsca znajduje się również kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej.

---

Oceń: Kościół Przemienienia Pańskiego w Katowicach

---