Uniwersytet Śląski w Katowicach

---

Historia

Inicjatywa

Inicjatywy zmierzające do utworzenia uniwersytetu w polskim regionie Górnego Śląska w dwudziestoleciu międzywojennym były procesem o dużym znaczeniu, przy czym pierwsze kroki zostały podjęte już w roku 1921. Wówczas biskup Stanisław Adamski oraz poseł Wojciech Sosiński, reprezentujący Sejm Ustawodawczy, złożyli wniosek legislacyjny na forum parlamentarnym z propozycją ustanowienia uczelni wyższej w tym obszarze. Wśród posłów, którzy wspierali tę inicjatywę, byli m.in. ks. dr Władysław Chrzanowski, ks. Dachowski i ks. Kaczyński, reprezentujący Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy. Niestety, wniosek o stworzenie uniwersytetu oraz politechniki w województwie śląskim natrafił na przeszkody, głównie związane z brakiem wystarczającej liczby kadry akademickiej.

Myśl o założeniu tego typu instytucji odżyła pod koniec lat 20. XX wieku, kiedy to na pierwszy plan wysunęła się konieczność stworzenia w Katowicach miejsca, które zwiększyłoby kwalifikacje nauczycieli szkoły podstawowej i średniej. W rezultacie powstał Instytut Pedagogiczny w 1928 roku. Mimo że plany dotyczące przekształcenia instytutu na uniwersytet nie zostały wówczas zrealizowane, ośrodek ten zaczął tolerować zajęcia dydaktyczne w zakresie przedmiotów pedagogicznych oraz nauk pomocniczych, takich jak filozofia czy socjologia.

Jednak wybuch II wojny światowej wstrzymał działalność edukacyjną tego ośrodka. Po zakończeniu wojny, w marcu 1945 roku, podjęto działania mające na celu jego reaktywację. W wyniku tych działań wznowiono funkcjonowanie Państwowego Pedagogium oraz Instytutu Pedagogicznego. Pomimo braku formalnych uprawnień na poziomie szkolnictwa wyższego, w regionie nadal odczuwano potrzebę stworzenia instytucji kulturowej i edukacyjnej. W tej sytuacji zrodził się Obywatelski Komitet Przygotowawczy do utworzenia Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który w maju 1945 roku sformułował memoriał, uzasadniający konieczność powołania takiej uczelni.

Jednakże, mimo że Komitet zaprezentował dobrze przemyślany plan organizacyjny oraz kadrowy, okoliczności polityczne nie sprzyjały inicjatywie. W 1946 roku powstała Państwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna, lecz zaledwie rok później została przeniesiona do Łodzi, a w 1950 roku dokonano jej reaktywacji w Katowicach. Uniwersytet mógł przyjąć na swoje barki różnorodne kierunki studiów, a pod przewodnictwem rektora prof. Józefa Pietera zaczęła się nowa era dla kształcenia akademickiego w regionie.

Pod koniec lat 50. nadzieje na stworzenie uniwersytetu stały się bardziej namacalne, szczególnie po wypowiedziach prof. Pietera, który podnosił konieczność istnienia uniwersytetu w Górnym Śląsku, aby zaspokoić potrzeby kulturalne i edukacyjne regionu. To była nie tylko kwestia edukacji, ale również szeroko pojętej kultury i nauki. We wrześniu 1962 roku, podjęto starania na rzecz zainstalowania Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w Katowicach, co miało istotne znaczenie dla przyszłej realizacji planów. Mimo że początkowo planowano uruchomienie wydziałów humanistycznych, ostatecznie zdecydowano się na otwarcie kierunków matematycznych oraz prawniczych. Prorektorem Filii UJ został prof. Kazimierz Popiołek, a nieustanna potrzeba utworzenia samodzielnego uniwersytetu stawała się coraz bardziej rzeczywista.

Ostatecznie w 1968 roku Rada Państwa PRL podjęła decyzję o połączeniu Wyższej Szkoły Pedagogicznej z Filią UJ, a nowa instytucja otrzymała nazwę „UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH”. Uroczysta inauguracja miała miejsce 1 października 1968 roku, gdy uczelnia zaczęła funkcjonować, przyjmując 5724 studentów na czterech wydziałach.

Kalendarium

Osobny artykuł: Historia Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Władze uczelni

Władze uczelni na kadencję 2024–2028 zostały powołane, a ich skład przedstawia się następująco:

• rektor: prof. dr hab. Ryszard Koziołek,
• prorektor ds. finansów: prof. dr hab. Michał Daszykowski,
• prorektor ds. studenckich i kształcenia: dr Katarzyna Trynda, prof. UŚ,
• prorektor ds. nauki: dr hab. Agnieszka Turska-Kawa, prof. UŚ,
• prorektor ds. współpracy międzynarodowej i krajowej: prof. dr hab. Tomasz Pietrzykowski.

Podstawowe statystyki

Od momentu, gdy uczelnia rozpoczęła swoją działalność w 1968 roku, do 2009 roku około 141 tysięcy absolwentów zdobyło wykształcenie na Uniwersytecie Śląskim, z czego ponad 75 tysięcy ukończyło studia dzienne.

W najnowszym Webometrycznym rankingu uczelni z stycznia 2024 roku, stworzonym przez hiszpański instytut Consejo Superior de Investigaciones Científicas, nasza uczelnia zajmuje 16. miejsce w Polsce wśród wszystkich uniwersytetów, a na świecie plasuje się na 1162. pozycji spośród wszystkich typów instytucji edukacyjnych.

Centra badawcze

Uniwersytet Śląski w Katowicach jest znany z rozbudowanej struktury badawczej, która obejmuje wiele specjalistycznych centrów. Oto zestawienie wybranych instytucji działających w ramach uniwersytetu:

• Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami,
• Centrum Badawcze Polityki Publicznej i Problemów Regulacyjnych,
• Centrum Studiów Polarnych,
• Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną,
• Interdyscyplinarne Centrum Rozwoju Kadr,
• Polsko-Chińskie Centrum Badań Środowiskowych,
• Śląskie Centrum Wody,
• Uniwersyteckie Laboratoria Kontroli Atmosfery (ULKA),
• Centrum Mikroskopowego Badania Materii SPIN-Lab,
• Centrum Prawa Designu, Mody i Reklamy,
• Centrum Badawcze Publicznego Prawa Konkurencji i Regulacji Sektorowych,
• Centrum Badań Nordystycznych i Staroangielskich,
• Centrum Badawcze GAME LAB,
• Centrum Badań Romskich,
• Centrum Badań Interdyscyplinarnych nad Folklorem Karpat,
• Uniwersyteckie Centrum Kreatywnego Obywatelstwa,
• Śląskie Centrum Inżynierii Prawa, Technologii i Kompetencji Cyfrowych CYBER SCIENCE,
• Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Wymiarem Sprawiedliwości,
• Centre for Biomass Energy Research and Education,
• Centrum Badań Groznawczych,
• Interdyscyplinarne Centrum Badawcze Nauk Sądowych i Legislacji im. prof. Tadeusza Widły,
• Centrum Projektowania i Syntezy Leków i Materiałów,
• Centrum Badawcze Społecznej Aktywizacji Seniorów,
• Śląskie Centrum Badań nad Pamięcią Regionalną i Transgraniczną,
• Centrum Badań nad Bizancjum,
• Centrum Badawcze Nowych Technik Genomowych,
• Centrum Badań nad Dziedzictwem Nauki i Praktyki Prawa.

Każde z tych centrów odgrywa kluczową rolę w rozwijaniu wiedzy oraz prowadzeniu innowacyjnych badań w różnorodnych dziedzinach, co znacząco przyczynia się do postępu naukowego i społecznego w regionie.

Program dydaktyczny

Uniwersytet Trzeciego Wieku jest integralną częścią struktur uczelni od 22 lutego 1983 roku. Jego działalność opiera się na owocnej współpracy z innymi renomowanymi instytucjami edukacyjnymi w Katowicach. Wśród partnerów znajdują się:

• Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach,
• Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach,
• Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach,
• Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach.

Dzięki temu wsparciu, Uniwersytet Trzeciego Wieku może oferować różnorodne programy edukacyjne, które są dostosowane do potrzeb słuchaczy, umożliwiając im rozwój w wybranych dziedzinach.

Wydziały

Do 30 września 2019

Wydziały Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach to istotny element jego struktury edukacyjnej, oferujący różnorodne kierunki kształcenia. Władarze uczelni zapewniają bogaty wachlarz możliwości, a w ramach tego okresu do dyspozycji studentów były następujące instytucje:

• Wydział Artystyczny (Cieszyn),
• Wydział Biologii i Ochrony Środowiska (Katowice),
• Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji (Cieszyn),
• Wydział Filologiczny (Katowice/Sosnowiec),
• Wydział Informatyki i Nauki o Materiałach (Sosnowiec/Chorzów),
• Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii (Katowice),
• Wydział Nauk o Ziemi (Sosnowiec),
• Wydział Nauk Społecznych (Katowice),
• Wydział Pedagogiki i Psychologii (Katowice),
• Wydział Prawa i Administracji (Katowice),
• Wydział Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego (Katowice),
• Wydział Teologiczny (Katowice).

Każdy z wymienionych wydziałów stwarzał studentom możliwość rozwoju w obrębie swoich specjalizacji.

Od 1 października 2019

Wraz z początkiem października 2019 roku zaszły istotne zmiany w strukturze uczelni. Nowe jednostki zostały wprowadzone, co znacząco wzbogaciło ofertę akademicką:

• Szkoła Filmowa im. Krzysztofa Kieślowskiego,
• Wydział Humanistyczny,
• Wydział Nauk Przyrodniczych,
• Wydział Nauk Społecznych,
• Wydział Nauk Ścisłych i Technicznych,
• Wydział Prawa i Administracji,
• Wydział Sztuki i Nauk o Edukacji,
• Wydział Teologiczny.

Te zmiany podkreślają dążenie Uniwersytetu Śląskiego do ciągłego doskonalenia oferty edukacyjnej i dostosowywania się do potrzeb rynku pracy oraz oczekiwań studentów.

Jednostki ogólnouczelniane i międzywydziałowe

Szkoły doktorskie

W Uniwersytecie Śląskim w Katowicach funkcjonuje Szkoła Doktorska, która ma na celu wspieranie rozwoju naukowego studentów oraz prowadzenie badań w różnych dziedzinach nauki.

Dodatkowo, uczelnia oferuje Międzynarodową Środowiskową Szkołę Doktorska, związaną z Centrum Studiów Polarnych, gdzie studenci mogą uczestniczyć w projektach badawczych na globalną skalę.

Kolegia

Uniwersytet Śląski wyróżnia się także różnorodnością kolegiów, w tym Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych, które umożliwia studentom łączenie różnych dyscyplin naukowych.

Wśród wyróżnionych jednostek należy również wymienić Szkołę Języka i Kultury Polskiej, która oferuje programy skierowane do osób pragnących zgłębiać język polski i polską kulturę.

Inne ważne kolegia to Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych, Centrum Wychowania Fizycznego i Sportu, a także Kolegium Dydaktyki Ogólnouniwersyteckiej.

Jednostki powołane do prowadzenia innych form kształcenia

Uczelnia zapewnia również różnorodne formy nauczania w ramach jednostek takich jak Centrum Języka i Kultury Chińskiej oraz Centrum Języka i Kultury Koreańskiej.

Dodatkowo, Studium Intensywnej Nauki Języka Angielskiego oraz Uniwersytet Otwarty UŚ oferują mieszkańcom regionu elastyczne opcje kształcenia. W ramach jednostek znajdziemy także Centrum Dydaktyki, Centrum Studiów Podyplomowych, a także Uniwersytet Trzeciego Wieku, który wspiera edukację seniorów.

Jednostki systemu biblioteczno-informacyjnego

Ważnym elementem Uniwersytetu Śląskiego jest Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, która zapewnia dostęp do bogatego zasobu literatury i materiałów naukowych.

Innym istotnym punktem jest Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademickiej, które wspiera studentów i pracowników naukowych w ich badaniach.

Do jednostek specjalistycznych biblioteki zaliczamy również American Corner Katowice, Bibliotekę Prawniczą, Bibliotekę Nauk Społecznych, Bibliotekę Teologiczną, Bibliotekę Sztuki Filmowej, Bibliotekę Nauk o Ziemi, Bibliotekę Neofilologiczną, oraz Bibliotekę w Cieszynie.

Jednostki powołane do prowadzenia działalności usługowej i pomocniczej

W obszarze działalności usługowej, uniwersytet dysponuje Archiwum Uniwersytetu Śląskiego, które przechowuje ważne dokumenty i akta uczelni.

Warto również wspomnieć o Centrum Usług Tłumaczeniowych, które świadczy pomoc w zakresie tłumaczeń, oraz o Muzeum Nauk o Ziemi w Sosnowcu, które promuje wiedzę na temat geologii i ochrony środowiska.

Nie można zapomnieć o Wydawnictwie Uniwersytetu Śląskiego, które odpowiada za wydawanie literatury naukowej oraz promowanie osiągnięć uczelni.

Kampusy i budynki uczelniane

Siedziba władz Uniwersytetu Śląskiego oraz wielu wydziałów znajduje się w Katowicach. Oprócz tego, istnieją również inne jednostki dydaktyczne, które są rozmieszczone w różnych miastach regionu śląskiego, takich jak Cieszyn, Chorzów oraz Sosnowiec.

W okresie od października 2001 roku do 30 września 2013 roku, uniwersytet współpracował w Rybniku z Uniwersytetem Ekonomicznym w Katowicach i Politechniką Śląską, tworząc wspólnie kampus akademicki, który nosił nazwę Zespół Szkół Wyższych.

Do 2009 roku w Jastrzębiu Zdroju istniał także Ośrodek Dydaktyczny tej uczelni, którego początki mają miejsce w 1998 roku.

Badania naukowe

Wysoki standard badań naukowych realizowanych przez Uniwersytet Śląski w Katowicach znajduje potwierdzenie w kategoriach jednostek przyznanych przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego w ocenie parametrycznej. Przykładem tego jest status KNOW, który nadano Centrum Studiów Polarnych, z liderem będącym Wydział Nauk o Ziemi tej uczelni.

Oprócz tego, w wyniku konkursu ogłoszonego przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego, Centrum uzyskało tytuł Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW) w obszarze nauk przyrodniczych, ze szczególnym uwzględnieniem nauk o Ziemi. Ten prestiżowy status obowiązywał w okresie od 1 stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2018 roku.

Jednostki zainteresowane uzyskaniem statusu KNOW muszą prowadzić badania naukowe na najwyższym poziomie, jak również zapewniać wysokiej jakości kształcenie.

Publikacje

Czasopisma

Podczas analizowania bogatego dorobku publikacyjnego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nie można pominąć różnorodności czasopism, które są w stworzonym przez uczelnię kręgu naukowym. Poniżej przedstawiamy listę wybranych tytułów, które zasługują na szczególną uwagę.

• Annales Mathematicae Silesianae,
• Chowanna,
• Ecumeny and Law,
• Er(r)go. Teoria – Literatura – Kultura,
• Fabrica Litterarum Polono-Italica,
• Folia Philosophica,
• Forum Lingwistyczne,
• Forum Polityki Kryminalnej,
• Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa,
• International Journal of Research in E-learning,
• Iudaica Russica,
• Loci Communes,
• Logopedia Silesiana,
• Neophilologica,
• No Limits,
• Paidia i Literatura,
• Philosophy and Canon Law,
• Political Preferences,
• Postscriptum Polonistyczne,
• Prawne Problemy Górnictwa i Ochrony Środowiska,
• Problemy Prawa Karnego,
• Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego,
• „Przegląd Prawa Własności Intelektualnej”,
• Przegląd Rusycystyczny,
• Przekłady Literatur Słowiańskich,
• Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość,
• Review of International American Studies,
• Romanica Silesiana,
• Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze,
• Studia Etnologiczne i Antropologiczne,
• Studia Pastoralne,
• Studia Politicae Universitatis Silesiensis,
• Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne,
• Śląskie Studia Polonistyczne,
• Średniowiecze Polskie i Powszechne,
• Theory and Practice of Second Language Acquisition,
• Wieki Stare i Nowe,
• Wortfolge. Szyk Słów,
• Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies,
• Z Dziejów Prawa,
• Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej,
• Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego,
• Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media,
• Narracje o Zagładzie.

Wszystkie wymienione czasopisma pokazują różnorodność tematyk i podejść badawczych, które są kluczowe dla rozwijania wiedzy w różnych dziedzinach nauki.

Współpraca międzynarodowa

Uniwersytet Śląski w Katowicach zawiązał ponad 250 międzynarodowych porozumień, które umożliwiają wymianę zarówno studentów, jak i kadry naukowo-dydaktycznej w obrębie uczelni. Tego typu umowy przyczyniają się także do organizacji wspólnych badań naukowych, co stanowi istotny element działalności instytucji.

Dodatkowo, uczelnia intensywnie angażuje się w międzynarodowe programy edukacyjne oraz badawcze, co wzmacnia jej pozycję w globalnym akademickim środowisku. Warto również podkreślić, że Uniwersytet Śląski w Katowicach jest członkiem wielu lokalnych i międzynarodowych organizacji akademickich, takich jak:

• IAU,
• CRE,
• AUDEM,
• IAUP,
• CBUR.

Rektorzy

Uniwersytet Śląski w Katowicach posiada bogatą historię, której integralną częścią są osoby pełniące funkcję rektora. Przez lata urząd ten zajmowali różni naukowcy oraz liderzy, którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój uczelni.

• Kazimierz Popiołek sprawował swoje rządy w latach 1968–1972 (od 2 lipca 1968 do 30 września 1972),
• Henryk Rechowicz kierował uniwersytetem w latach 1972–1980 (1 października 1972 – 5 grudnia 1980),
• Sędzimir Klimaszewski był rektorem w latach 1980–1981 oraz 1982–1990 (pełnił obowiązki 5 grudnia 1980 – 15 grudnia 1980, a następnie jako rektor od 16 grudnia 1980 do 30 września 1981 oraz w kolejnych kadencjach),
• August Chełkowski pełnił funkcję rektora w latach 1981–1982 (1 października 1981 – 16 stycznia 1982),
• Maksymilian Pazdan był rektorem w latach 1990–1996 (od 1 grudnia 1990 do 31 sierpnia 1993 oraz od 1 września 1993 do 31 sierpnia 1996),
• Tadeusz Sławek kierował uczelnią w latach 1996–2002 (1 września 1996 – 31 sierpnia 1999 oraz 1 września 1999 – 31 sierpnia 2002),
• Janusz Janeczek był rektorem w latach 2002–2008 (od 1 września 2002 do 31 sierpnia 2005 i od 1 września 2005 do 31 sierpnia 2008),
• Wiesław Banyś sprawował urząd rektora w latach 2008–2016 (1 września 2008 – 31 sierpnia 2012 oraz 1 września 2012 – 31 sierpnia 2016),
• Andrzej Kowalczyk zarządzał uczelnią w latach 2016–2020 (1 września 2016 – 31 sierpnia 2020),
• Ryszard Koziołek objął stanowisko rektora od 2020 roku (od 1 września 2020 na kadencję do 31 sierpnia 2024, a 16 kwietnia 2024 wybrany na kolejną kadencję do 2028).

Absolwenci

W kontekście omawianego zagadnienia, warto zwrócić uwagę na grupę osób, które uzyskały dyplomy na uczelni. Absolwenci Uniwersytetu Śląskiego stanowią istotny element rabatu akademickiego w regionie Katowic.

Ich wkład w rozwój różnych dziedzin nauki oraz społeczności lokalnej jest nieoceniony.

---

Oceń: Uniwersytet Śląski w Katowicach

---