Ulica Lisa w Katowicach

---

Charakterystyka

Ulica Lisa znajduje się w katowickiej dzielnicy Załęże i rozciąga się na jej całej długości. Jest to droga gminna o numerze 100188S, sklasyfikowana jako droga dojazdowa, o długości wynoszącej 196 m. Szerokość jezdni wynosi 5,4 m, a jej nawierzchnię wykonano z kostki kamiennej, co zapewnia odpowiednią trwałość. Zarząd nad tą ulicą sprawuje Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach. W systemie TERYT ulicę zidentyfikowano pod numerem 11162, a kod pocztowy dla nieruchomości przylegających do niej to 40-860.

Niestety, ulicą Lisa nie kursują pojazdy miejskiego transportu zbiorowego, na co wpływ ma decyzja Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM). Najbliższy przystanek autobusowy znajduje się przy ulicy Wiśniowej (przystanek Załęże Wiśniowa), natomiast przystanek tramwajowy ulokowany jest w pobliżu skrzyżowania ulicy Gliwickiej i Wiśniowej (przystanek Załęże Wiśniowa).

Wzdłuż ulicy Lisa, na dzień 15 listopada 2024 roku, oprócz lokali mieszkalnych, zlokalizowano sklep wielobranżowy oraz sklep spożywczy. Co więcej, w systemie REGON w pierwszym kwartale 2022 roku odnotowano łącznie 13 podmiotów gospodarczych z siedzibą przy tej ulicy. Mieszkańcy ulicy Lisa, będący wyznawcami rzymskiego katolicyzmu, przynależą do parafii św. Józefa.

Patronem ulicy jest prawdopodobnie Lis, pracownik kopalni „Kleofas”, który zginął 15 sierpnia 1919 roku w wyniku prowokacji Grenzschutzu, podczas gdy wraz z sześcioma innymi osobami otrzymał wypłatę. Ta tragiczna historia dodaje głębi historii ulicy, której nazwa przypomina o zmarłych.

Historia

Historia ulicy w Katowicach, znanej jako ulica Lisa, sięga czasów związanych z pobliską kopalnią „Cleophas”, dzisiaj funkcjonującą pod nazwą „Kleofas”. W 1880 roku, firma Georg von Giesches Erben nabyła tę kopalnię. Z myślą o jej potrzebach, wybudowano kolonię domów robotniczych w rejonie obecnej ulicy Wiśniowej, która obejmowała również okolice ulicy Lisa oraz F. Bocheńskiego. Ta zabudowa została zrealizowana głównie w latach 1890–1914, przybierając formę familioków oraz domów w stylu kamienicy.

Ulica Lisa jako taka została zauważona na mapach po 1902 roku i wtedy nosiła nazwę Querstrasse. Pierwszy familok przy ulicy Lisa, zlokalizowany pod numerem 6a/6b, został ukończony w 1893 roku. Kolejne budynki zaczęły powstawać w następnych latach: w 1897 roku numer 14a/14b, a w 1899 roku numer 6/8, które służyły jako baza noclegowa dla robotników budujących osiedle familoków.

W roku 1904 powstała kamienica przy ulicy Lisa 1/1a na wschodniej stronie ulicy, a następnie familok 10/12 w 1905 roku. Dalsze budynki, w tym familioki pod numerami 3/5 oraz 7/9, zostały zrealizowane w 1916 roku. Wiele z tych obiektów charakteryzowało się dekoracyjnymi elewacjami z układanej cegły, wykuszami i gzymsami. W rodzinnych domach znajdowało się nawet do 36 różnych mieszkań, a nieopodal nich budowane były zabudowania gospodarcze.

W okresie międzywojennym ulica zaczęła funkcjonować pod obecną nazwą – ulicy Lisa. Wówczas na tej ulicy działał warsztat elektromechaniki samochodowej, a pobliskie domy mieszkalne były własnością spółki Giesche. W 1938 roku przy tej ulicy znajdowało się 12 nieruchomości, które łącznie miały 183 lokale mieszkalne, składające się z 20 jednopokojowych, 154 dwupokojowych i 8 trzypokojowych. Jednak żadna z tych jednostek nie była wyposażona w łazienkę.

W czasie II wojny światowej ulica zmieniła nazwę na Querstraße, lecz po 1945 roku przywrócono jej pierwotną nazwę. Po zakończeniu wojny, ul. Lisa zyskała nowe życie, stając się siedzibą m.in. konserwatorni taśm filmowych przedsiębiorstwa Film Polski oraz biura budowlanego Fundament. Niektóre familoki zostały wówczas nadbudowane.

Warto również dodać, że ul. Lisa stała się tłem dla zrealizowanego w 1980 roku filmu Janusza Kidawy „Grzeszny żywot Franciszka Buły”. 28 maja 2019 roku prezydent Katowic, Marcin Krupa, ogłosił przeprowadzenie konsultacji społecznych w sprawie zmiany nazwy ulicy na harcmistrza Jerzego Lisa. Propozycja ta była inicjatywą Rady Jednostki Pomocniczej nr 7 Załęże. Wszyscy uczestnicy konsultacji wyrazili jednak sprzeciw wobec zmiany nazwy ulicy.

Obiekty zabytkowe i historyczne

W Katowicach, jednym z ciekawych obszarów, gdzie można spotkać elementy osiedla kopalni „Kleofas”, znajduje się ulica Lisa, na której można zobaczyć różnorodne obiekty zabytkowe oraz historyczne.

Wśród najciekawszych budynków wyróżniają się:

• Familok (ul. Lisa 1/1a) – datowany na początek XX wieku, zbudowany w stylu historyzmu ceglanego prostego; jest to czterokondygnacyjny obiekt murowany z cegły, zwieńczony dachem jednospadowym; charakteryzuje się gzymsami kordonowymi oraz łukami odcinkowymi nad oknami, a także ścianką kolankową,
• Familok (ul. Lisa 2/4) – pochodzący z końca XIX wieku, również w stylistyce historyzmu ceglanego prostego; to czterokondygnacyjny budynek murowany z cegły, z dachem dwuspadowym oraz gzymsami i łukami nad otworami okiennymi,
• Familok (ul. Lisa 3/5) – z wczesnych lat XX wieku, zaprojektowany w stylu modernizmu ceglanego przez Emila i Georga Zillmannów; czterokondygnacyjny, murowany z cegły, posiada dachem czterospadowym, ryzality oraz gzymsy i płyciny podokienników,
• Dom wielorodzinny (ul. Lisa 6/8) – z końca XIX wieku, w stylu historyzmu ceglanego prostego; ten dwukondygnacyjny obiekt z cegły, z kamienną podmurówką, ma dach dwuspadowy; wyróżniają go gzymsy oraz łuki odcinkowe nad oknami,
• Familok (ul. Lisa 6a/6b) – z końca XIX wieku, również w stylu historyzmu ceglanego prostego; trzykondygnacyjny budynek murowany z cegły i z kamienną podmurówką, z dachem dwuspadowym oraz gzymsami kordonowymi i łukami odcinkowymi nad oknami,
• Familok (ul. Lisa 7/9) – z początku XX wieku, styl modernizmu ceglanego według projektu Emila i Georga Zillmannów; czterokondygnacyjny murowany obiekt z dachem czterospadowym, cechujący się wykuszami, płaskimi wnękami oraz wyraźnymi ryzalitami i gzymsami podokienników,
• Familok (ul. Lisa 10/12) – pochodzący z przełomu XIX i XX wieku, zbudowany w stylu historyzmu ceglanego prostego; czterokondygnacyjny budynek z cegły, z dachem dwuspadowym, ma gzymsy i łuki nad otworami okiennymi,
• Familok (ul. Lisa 14a/14b) – z końca XIX wieku, w stylu historyzmu ceglanego prostego; trzy kondygnacje, murowany z cegły, z dachem czterospadowym, gzymsami kordonowymi, oraz schodami zewnętrznymi, a także łukami nad oknami,
• Familok (ul. Lisa 14c/14d) – również z końca XIX wieku, zbudowany w stylu historyzmu ceglanego prostego; czterokondygnacyjny, murowany z cegły, z dachem czterospadowym, gzymsami kordonowymi, łukami i zewnętrznymi schodami.

Te obiekty nie tylko wzbogacają architekturę Katowic, ale także stanowią świadectwo przemysłowego dziedzictwa miasta oraz tradycji budownictwa, które miało miejsce w tym regionie. Odkrywanie ich historii dostarcza wielu cennych informacji na temat życia w minionych czasach.

---

Oceń: Ulica Lisa w Katowicach

---