Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach

---

Historia

W drugiej połowie XIX wieku Katowice znajdowały się w okresie dynamicznego rozwoju, stając się jedną z najszybciej rozwijających się miejscowości w rejonie Górnego Śląska. Po dwudziestu latach od konsekracji katowickiego kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w 1870 roku, liczba parafian parafii Mariackiej stale rosła, co spowodowało konieczność podziału tej parafii i budowy nowego kościoła w południowej części ówczesnych Katowic.

Decyzję o budowie podjęto w 1892 roku, kiedy to zarząd kościelny przy kościele Mariackim dokonał zakupu gruntu od rolnika Adamca. Na szczególne uznanie zasługiwał proboszcz parafii Mariackiej, ks. Viktor Schmidt, który aktywnie wspierał ten projekt. W trakcie wyboru stylistyki architektonicznej rozważano zarówno styl neoromański, jak i neogotycki. Biskup wrocławski Georg Kopp zagwarantował dotację w wysokości 20 tys. marek i zdecydował, że nowa świątynia powinna powstać w stylu neogotyckim. Polecił sporządzenie projektu Josephowi Ebersowi, budowniczemu diecezjalnemu z Wrocławia.

Budowa kościoła rozpoczęła się 1 maja 1898 roku, a kamień węgielny został poświęcony 18 września tegoż roku. Materiały budowlane, w tym cegły, dostarczała cegielnia Pollan. Kamienie piaskowe pochodziły z kamieniołomu Karola Pokornego, natomiast dachówki były z Niemodlina. W trakcie budowy kościoła zakupiono także pięć nowych dzwonów wykonanych przez firmę F. Otto z Hemelingen, które poświęcono 8 września 1901 roku i następnego dnia wciągnięto je na wieżę. W kwietniu 1902 roku zainstalowano w świątyni organy, które opracował Ernst Kurzer z Gliwic.

Wnętrze kościoła wzbogacono o neogotycki ołtarz główny, zrealizowany z francuskiego piaskowca, zdobiony złotym tabernakulum oraz cztery boczne ołtarze. 27 kwietnia 1902 roku, biskup wrocławski kard. Georg Kopp poświęcił nową katowicką świątynię, a jeszcze w tym samym roku ustanowiono przy niej kurację, której kuratusem został ks. Jan Globisz. W latach 1913–1931 kościół przejął funkcję świątyni garnizonowej, a w 1917 roku skonfiskowano dzwony Paweł i Leon, zastępując je nowymi w 1921 roku.

W 1922 roku, po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski, kościół został ustanowiony prokatedrą Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku, a 11 listopada 1925 roku, dzięki bulli papieskiej, stał się kościołem katedralnym diecezji katowickiej. 3 stycznia 1926 roku poświęcono tutaj pierwszego biskupa, Augusta Hlonda.

W czasie II wojny światowej dwa z pięciu dzwonów zostały skonfiskowane, a w 1943 roku firma Berschdorf z Nysy przeprowadziła remont organów. Na początku lutego 1945 roku w katedrze odbyły się uroczystości powitania wojsk polskich w Katowicach, w których uczestniczyli m.in. późniejszy wojewoda katowicki Jerzy Ziętek, pomniejszy przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki oraz biskup pomocniczy katowicki Juliusz Bieniek.

1 sierpnia 1957 roku, prymas Polski kard. Stefan Wyszyński wydał dekret przenoszący prawa kościoła katedralnego z kościoła pw. śś. ap. Piotra i Pawła na kościół pw. Chrystusa Króla. W 1967 roku, w wyniku burzy, wieża kościoła uległa częściowemu uszkodzeniu, a oryginalny żeliwny krzyż wpadł do wnętrza, uszkadzając organy.

11 sierpnia 1992 roku kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych, a 10 października 1997 roku, podczas mszy świętej, odsłonięto tablicę upamiętniającą 75. rocznicę pierwszej sesji Sejmu Śląskiego. W 1998 roku przeprowadzono remont dachu, a w latach 2001–2002 dokonano renowacji wieży oraz zamontowano wieńczący budynek krzyż wzorowany na oryginalnym krzyżu. W 2003 roku wyczyszczono wątki ceglane, a rok później poświęcono się renowacji wnętrz kościoła. W latach 2005–2006 zrealizowano remont elewacji budynku.

Architektura

Architektura zewnętrzna

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, usytuowany w Katowicach, to niezwykle interesujący obiekt, który zachwyca swoją ceglaną konstrukcją oraz klinkierową okładziną. Jego plan oparty jest na krzyżu łacińskim, co nadaje mu klasyczny i jednocześnie monumentalny charakter. Budynek wzniesiony w stylu neogotyckim, charakteryzuje się pseudobazylikowym korpusem, wnętrzem o formie halowej oraz transeptem i nawami bocznymi, co tworzy spójną kompozycję architektoniczną.

Dodatkowo, pięcioboczne prezbiterium oraz dwie zakrystie wzbogacają bryłę świątyni. Korpus kościoła pokryty jest różnorodnymi dachami – zarówno dwuspadowymi, jak i trójspadowymi, które zostały wykończone dachówką.

Wyróżniającym się elementem tej budowli jest czworoboczna wieża, umiejscowiona na osi głównej nawy, która sięga wysokości 86 m i wieńczona jest ostrosłupowym hełmem. Ponadto, nad prezbiterium znajduje się dodatkowa wieżyczka na sygnaturce, co nadaje całości harmonijnej i zwieńczonej estetyki.

Drzwi wejściowe do kościoła wykonane są z drewna, przybierając formę płycinową, z nadświetlem w kształcie ostrołuku. Nad głównym portalem, w ceglanym rozglifieniu, umieszczono okno z ceglanym maswerkiem. W trzeciej kondygnacji można zobaczyć rozświetlającą rozeta z ceglanym maswerkiem, a w czwartej kondygnacji znajduje się kolejne okno, również w ceglanym rozglifieniu. Na bocznych elewacjach kościoła, tuż nad dużymi ostrołukowymi oknami z witrażami, umieszczono małe okrągłe otwory, co dodaje lekkości całej strukturze.

Architektura wnętrz i wyposażenie

Wnętrze kościoła to trójnawowa, pięcioprzęsłowa hala z transeptem, przykryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym, natomiast prezbiterium zamyka się w formie pięciobocznej z pseudoobejściem. Nawy kościoła są w wyraźny sposób zaakcentowane przez masywne filary, które nadają swoistego charakteru przestrzeni.

W prezbiterium oraz na głównych nawach umieszczono witraże, które przedstawiają niezwykle ważne postacie takie jak święty Piotr i święty Paweł, Rodzina Święta, Matka Boska Bolesna oraz postać Jezusa – przyjaciela dzieci. Witraże były dziełem znanej raciborskiej firmy Lazar.

Nieopodal zachowała się również neoromańska chrzcielnica, datowana na 1903 rok, która powstała w warsztacie Heinricha Mrowietza. Dodatkowo, w kruchcie pod wieżą znajdują się figury świętych Piotra i Pawła z pierwotnego ołtarza głównego.

W świątyni zainstalowane są organy, wykonane w 1973 roku przez firmę Bronisława Cepki z Popowa, które dysponują imponującą liczbą 48 głosów. W bocznej kaplicy kościoła można znaleźć groby znaczących postaci, takich jak bp. Teofil Bromboszcz, abp. Szczepan Wesoły oraz ks. Filip Bednorz.

Otoczenie

Kościół pod wezwaniem świętych apostołów Piotra i Pawła znajduje się przy ulicy Mikołowskiej 34 w Katowicach, w obrębie dzielnicy Środmieście. Jego orientacja charakteryzuje się niewielkim odchyleniem osi na południe i jest otoczony ogrodzeniem oraz bogatą zielenią.

W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła znajdują się plebania, budynek domu katechetycznego oraz droga, która łączy ulicę Mikołowską z ulicą J. Kilińskiego, stanowiąca fragment ulicy H. Jordana.

Plebanię usytuowaną przy ulicy Mikołowskiej 32 zbudowano w latach 1899–1900, a jej projektantem był Joseph Ebers. W skład budynku wchodzi 21 izb, a na ścianie szczytowej znajdują się zachowane elementy mozaikowego obrazu Matki Boskiej, który dodaje charakteru całej konstrukcji.

W roku 1913 na placu przed świątynią została odsłonięta rzeźba Piety, która została stworzona z sztucznego kamienia. Jej fundatorami byli Johann Adamietz oraz Peter Kubiński.

W latach 1914–1916 w sąsiedztwie plebanii i kościoła powstał budynek Katolickiego Domu Związkowego, zaprojektowany przez Alberta Köhlera. W okresie międzywojennym miały tu miejsce zjazdy różnych partii politycznych, w tym doroczne spotkania Stronnictwa Chrześcijańsko-Demokratycznego, w których uczestniczył m.in. Wojciech Korfanty. W domu tym mieszkały również siostry służebniczki, które odgrywały istotną rolę w lokalnej społeczności.

---

Oceń: Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach

---