Ulica Górniczego Stanu w Katowicach

---

Historia i opis

W dziewiętnastym stuleciu, obszar, który dzisiaj znany jest jako ulica Adama, krył w sobie ślad po szybku kopalni „Pepita”, funkcjonującej od 1860 roku. Od tej właśnie nazwy wywodzi się jedna z pierwszych nomenklatur obecnej ulicy Górniczego Stanu. Stworzenie tej drogi zbiegło się z budową osiedla robotniczego Giszowiec, które trwało od 1907 do 1910 roku. Ulica pełniła rolę drogi zamykającej kompleks od południowej strony. Jak inne wewnętrzne drogi tego swoistego patronackiego osiedla, Górniczego Stanu charakteryzowały się nawierzchnią szutrową o jednolitej szerokości. W centralnej części ulicy znajdowała się utwardzona jezdnia o szerokości 3,5 metra, wzdłuż której wybudowane były brukowane korytka pokryte darnią, otoczone zaś ciągami pieszymi.

W czasach Rzeszy Niemieckiej, trwających do 1922 roku, znana była jako Pepitastraße. Lata międzywojenne przyniosły zmianę nazywając ulicę Powstańców. W okresie tym zrealizowano także projekt tzw. kolonii amerykańskiej, przeznaczonej dla nowego, amerykańskiego kierownictwa kopalni „Giesche”, później zwanej „Wieczorek”, oraz ich bliskich. Projekt osiedla był autorstwa nieznanego projektanta, zatrudnionego przez Silesian-American Corporation (SACO). Dominujący styl architektoniczny łączący modernizm z romantyzmem, klasycyzmem, neobarokiem oraz secesją, iglił się w kolejnych budowach.

W czasie okupacji niemieckiej, od 1939 do 1945 roku, ulicę Powstańców zmieniono na Herbert Norkusstraße. Po zakończeniu II wojny światowej przywrócono jej pierwotną nazwę. W latach 1946–1948 wzniesiono w tym miejscu nowoczesny kościół św. Stanisława Kostki według projektu Jerzego Kruga, a obiekt ten został konsekrowany przez bpa Juliusza Bienieka 17 maja 1948 roku. Prawdopodobnie po 1951 roku imię ulicy zmieniono na ulicę 22 Lipca, jednak 21 listopada 1962 roku przywrócono nazwę, która dotychczas obowiązuje.

W latach 2003–2004, w okolicach ulic Pod Kasztanami, Górniczego Stanu, Kosmicznej oraz Działkowej, powstało osiedle Pod Kasztanami. Inwestycję tę zrealizowało Katowickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego, a składa się ona z dziewięciu budynków, które oferują 200 mieszkań, garaże oraz dwa lokale usługowe.

Ulica Górniczego Stanu ma długość 1 936 metrów oraz powierzchnię 11 591 m². W 2002 roku dokonano jej remontu, w wyniku czego zyskała nowy blask. Przy tej ulicy swoją działalność prowadzą różnorodne firmy i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, parafia św. Stanisława Kostki w Giszowcu, z siedzibą pod adresem ul. Górniczego Stanu 22 oraz jej cmentarz, który zajmuje teren o powierzchni 0,731 ha. Część 0,7125 ha znajduje się w granicach ogrodzenia. Ulicą Górniczego Stanu, na odcinku od ulicy Przyjaznej do ulicy Kosmicznej, kursują autobusy Zarządu Transportu Metropolitalnego.

Obiekty zabytkowe

Na ulicy Górniczego Stanu znajdują się istotne historyczne obiekty, które zostały uwzględnione w rejestrze zabytków. Wśród nich wyróżniają się następujące lokalizacje:

• fragment osiedla robotniczego Giszowiec z lat 1907–1914, który został zrealizowany na podstawie projektu architektów Georga i Emila Zillmannów; ulica zawiera obiekty od 29/31 do 61/63, a rozbudowa miała miejsce w latach 1920–1924 (nr rej.: A/1229/78 z 18 sierpnia 1978 roku);
• fragment osiedla robotniczego Giszowiec (część wschodnia) – unikalny układ urbanistyczny, który obejmuje zabudowę oraz zieleń w rejonie wschodnim osiedla i południowo-zachodnim obszarze tzw. kolonii amerykańskiej (nr rej.: A/1348/87 z 23 czerwca 1987 roku) z obiektami pod numerami 71/73 i 75/77;
• wille wolnostojące z otoczeniem w tzw. kolonii amerykańskiej, w tym obiekty pod numerami: 2, 4, 6, 8, 10, 12;
• dom z budynkiem gospodarczym usytuowany na ul. Górniczego Stanu 37/39, wybudowany w latach między 1907 a 1912 (nr rej.: A/151/05 z 3 października 2005 roku); granice jego ochrony obejmują działki;
• dwurodzinny dom robotniczy z budynkiem gospodarczym pod adresem Górniczego Stanu 49/51, powstały również w latach 1907–1912 (nr rej.: A/86/03 z 8 maja 2003 roku); granice ochrony obejmują działki;
• dwurodzinny dom robotniczy z budynkiem gospodarczym znajdujący się na ul. Górniczego Stanu 65/67, również wzniesiony w latach 1907–1912 (nr rej.: A/70/02 z 22 sierpnia 2002 roku); granice ochrony obejmują działki;

Na rogu ulic Górniczego Stanu i Pszczyńskiej znajduje się imponująca wieża wodna, która powstała w 1909 roku. Ta architektoniczna konstrukcja została zarejestrowana jako zabytek 29 października 1990 roku (nr rej.: A/1417/90).

Pomniki przyrody

Wzdłuż ulicy można odnaleźć szereg pomników przyrody, które zostały ustanowione na mocy rozporządzenia nr 63/95 wojewody katowickiego z dnia 25 kwietnia 1995 roku. Oto lista tych wyjątkowych drzew:

• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 18), nr rejestru: 000527,
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 16, 18), nr rejestru: 000528,
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 12), nr rejestru: 000529,
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 10, 12), nr rejestru: 000531,
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 12, 6), nr rejestru: 000534,
• buk zwyczajny (ul. Górniczego Stanu 12, 6), nr rejestru: 000535.

Oprócz wymienionych pomników, w kwartale ulic Pszczyńskiej, Górniczego Stanu, Wojciecha oraz Barbórki, znajduje się fragment lasu o łącznej powierzchni 4,43 ha. Obszar ten został zagospodarowany i pełni funkcje rekreacyjne, co czyni go idealnym miejscem do wypoczynku.

---

Oceń: Ulica Górniczego Stanu w Katowicach

---