Ulica Kosmiczna w Katowicach

---

Przebieg

Numeracja budynków przy ulicy Kosmicznej rozpoczyna się od skrzyżowania z ulicą Mysłowicką i kieruje się na południe, przy czym wzrasta ona jedynie po stronie zachodniej. Droga ta na całej swojej długości prezentuje się jako prostolinijna, prowadząc w stronę południa. Na skrzyżowaniu z ulicą Górniczego Stanu, kończąca trasę Kosmicznej, z zachodniej strony łączy się z innymi ulicami, takimi jak: Miłą, Sputników (dwie razy) oraz Pod Kasztanami.

Na wysokości numerów 1–4 oraz 25 ul. Kosmiczna wyposażona jest w przystanki autobusowe, które oferują obustronne stanowiska dla pasażerów. Następnie, po skrzyżowaniu z ulicą Górniczego Stanu, numeracja budynków przy ulicy przechodzi na wschodnią stronę, a jej wzrost kieruje się w stronę północną.

Opis i dane techniczne

Ulica Kosmiczna jest istotnym elementem katowickiej dzielnicy Giszowiec, przechodząc przez nią na całej długości. Stanowi drogę powiatową o klasie drogi lokalnej, co podkreśla jej znaczenie w lokalnej infrastrukturze. Długość ulicy Kosmicznej to 772,5 m, a jej powierzchnia wynosi 4 590 m². Właścicielem i administratorem tej drogi jest Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach, a w systemie TERYT ulica ta nosi numer 09437. Dla mieszkańców ulicy przypisany jest kod pocztowy 40-457.

W kontekście duchowym, mieszkańcy ulicy Kosmicznej są związani z dwoma giszowieckimi parafiami. Numery domów od 1 do 25 oraz 57 do 62 przynależą do parafii św. Barbary, natomiast domy oznaczone numerami od 26 do 56 są częścią wspólnoty parafialnej św. Stanisława Kostki.

Ulica Kosmiczna jest także interesującym punktem na mapie turystycznej, ponieważ na całej swojej długości przebiega po niej fragment czarnego Szlaku Dolinki Murckowskiej, popularnego wśród miłośników wędrówek i aktywnego spędzania czasu.

W zakresie komunikacji, ulicą kursują autobusy miejskiego transportu zbiorowego, obsługiwane na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego. Znajdują się tutaj dwa przystanki: Giszowiec Kosmiczna oraz Giszowiec Szyb Roździeński, z których odjeżdżają linie 30, 72, 108, 223, 292, 674 (w kierunku południowym), 695 oraz 920. Tak zróżnicowane połączenia zapewniają dostęp do różnych dzielnic Katowic oraz okolicznych miejscowości, takich jak Mikołów, Mysłowice i Siemianowice Śląskie.

Na ulicy Kosmicznej, według danych z połowy listopada 2020 roku, mamy do czynienia z obecnością różnych przedsiębiorstw i obiektów, takich jak zakład ogrodniczy (ul. Kosmiczna 58), salon meblowy (ul. Kosmiczna 60), szyb „Roździeński” Kopalni Węgla Kamiennego „Wieczorek” oraz Rodzinny Ogród Działkowy im. Staszica, które przyczyniają się do lokalnej gospodarki i życia społeczności.

Historia

Ulica Kosmiczna, której historia sięga końca XIX wieku, wytyczona została na terenie, gdzie pierwotnie istniał leśny dukt. W latach 1907–1910 na zachód od planowanej ulicy powstało osiedle patronackie Giszowiec. Inicjatorem jego budowy był ówczesny dyrektor spółki Georg von Giesches Erben, Anton Uthemanna. Architektami projektu byli Georg oraz Emil Zillmannowie. Obszar wzdłuż przyszłej ulicy Kosmicznej pozostał niezabudowany, stanowiąc pas rezerwowy szerokości 130 metrów, opracowany pod przyszłą rozbudowę osiedla.

Po zakończeniu I wojny światowej, kiedy zapotrzebowanie na węgiel kamienny wzrosło, nastąpił powrót do rozbudowy. Kopalnia „Giesche” (obecnie znana jako „Wieczorek”) poszukiwała nowych pracowników, co zainicjowało dalszy rozwój Giszowca w terenie rezerwowym w rejonie obecnej ulicy Kosmicznej. W latach 1920, 1921 i 1924 uzyskano koncesje na budowę nowych budynków. Zrealizowano wówczas kompleks zabudowy szeregowej z małymi ogródkami, który mieszkańcy nazwali „Neubau” (pol. nowa zabudowa).

W latach międzywojennych, trasę poprowadzono przez ulicę, nadając jej nazwę: ulica Barbary. Na początku lat 20. XX wieku równolegle do ulicy Barbary zbudowano linię wąskotorową, kierującą do cegielni i szybu Wschodniego kopalni „Giesche”. W okresie niemieckiej okupacji lat 1939–1945, droga ta otrzymała nazwę Barbarastraße.

Po II wojnie światowej, nazwę przywrócono, a prace budowlane kontynuowano w rejonie ulicy Barbary. Do 1951 roku Zakład Budowy Osiedli Robotniczych dla kopalni „Wieczorek” zrealizował 31 budynków mieszkalnych. Powstały one przy ulicach: Barbary (dziś Kosmiczna), Projektowanej (dziś Sputników) i Odrodzenia (dziś Pod Kasztanami). Po stronie zachodniej ulicy pojawiły się jednorodne domy dwurodzinne, otoczone ogródkami, natomiast po stronie wschodniej – 13 ceglastych, jednolitych budynków. Architektoniczne nawiązania do zabudowy międzywojennej były wyraźnie widoczne.

Po wschodniej stronie ulicy Kosmicznej utworzono ogrody działkowe, z których pierwsze założono w 1953 roku jako Pracownicze Ogródki Działkowe „Barbara”, powiązane z kopalnią „Wieczorek”. W latach 1969–1972 część tych terenów przydzielono pracownikom kopalni „Staszic” kopalni „Staszic”. W 1974 roku kopalnia ta rozszerzyła swój zasięg na południe od szybu „Roździeński” oraz utworzono POD Staszic z 126 działkami.

W związku z włączeniem Giszowca do Katowic 31 grudnia 1959 roku oraz problemami związanymi z nazewnictwem, ze względu na istnienie już ulicy Barbary, obecna trasa została przemianowana na ulicę Kosmiczną. W 1964 roku zakończono prace budowlane nad nowym szybem „Roździeński”, o głębokości 580 metrów. W ramach inwestycji powstało nadszybie, dwa budynki z maszynami wyciągowymi i system taśmociągowy do sortowni „Pułaski”.

W latach 60. XX wieku, w kontekście powstania kopalni „Staszic”, podjęto decyzję o wyburzeniu części osiedla. Proces ten rozpoczął się na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, aby uratować resztę. Zachowana została jedynie jedna trzecia oryginalnych zabudowań. Ostatecznie, udało się ochronić pierzeję wzdłuż ulicy Kosmicznej. 18 sierpnia 1978 roku cała wschodnia część Giszowca została wpisana do rejestru zabytków.

W latach 2003–2004 w okolicy ulic Pod Kasztanami, Górniczego Stanu, Kosmicznej i Działkowej powstało osiedle Pod Kasztanami. Inwestycję zrealizowało Katowickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego, tworząc dziewięć budynków mieszkalnych, obejmujących 200 mieszkań oraz lokale użytkowe.

W 2007 roku przeprowadzono kompleksowy remont ulicy Kosmicznej, który obejmował budowę kanałów sanitarno-deszczowych oraz nowej nawierzchni drogi. Łączne wydatki na tę inwestycję wyniosły 2 686 443,75 zł.

W dniach 28 i 29 września 2021 roku przystąpiono do likwidacji wieży szybowej szybu „Roździeński”. Końcówka 2021 roku przyniosła renowację zabytkowych budynków przy ulicy Kosmicznej 30-38 oraz 39-43, będących pod opieką Komunalnego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej w Katowicach.

Plany Katowickiego TBS dotyczące budowy ekologicznego osiedla na wschodniej części ulicy Kosmicznej obejmowały organizację konkursu na koncepcję architektoniczno-urbanistyczną. Wyniki ogłoszono 29 października 2021 roku, a pierwsze miejsce zdobyła katowicka pracownia K3Xmore. Osiedle ma być harmonijną całością, która zapewni wysoki standard życia, z 110 lokalami mieszkalnymi i nowoczesnymi rozwiązaniami ekologicznymi. Przewiduje się jego realizację na lata 2023–2024.

Obiekty zabytkowe

Wzdłuż ulicy Kosmicznej znajdują się historiczne budynki, które są częścią zabytkowego osiedla Neubau. Te wyjątkowe obiekty zostały wpisane do rejestru zabytków 23 czerwca 1987 roku, przyjmując numer rejestracyjny A/1348/87. Pochodzą one z początku XX wieku, a ich architektura obejmuje zarówno domy dwurodzinne, jak i czterorodzinne, a także szeregowe domy dla robotników otoczone ogrodami.

Budynki te powstały po zakończeniu I wojny światowej i odznaczają się stylami modernistycznym, wzbogaconymi o elementy romantyzmu, klasycyzmu, neobaroku oraz secesji. Wśród prominentnych struktur znajdujących się przy ulicy Kosmicznej możemy wymienić:

• domy mieszkalne (ul. Kosmiczna 1–12),
• domy mieszkalne (ul. Kosmiczna 13–18),
• domy mieszkalne (ul. Kosmiczna 19–25),
• domy mieszkalne (ul. Kosmiczna 26–29),
• domy mieszkalne (ul. Kosmiczna 30–38),
• domy mieszkalne (ul. Kosmiczna 39–43),
• domy mieszkalne (ul. Kosmiczna 44–49).

---

Oceń: Ulica Kosmiczna w Katowicach

---