Budynek Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego

---

Historia

„Gmach został wzniesiony tuż przed wybuchem I wojny światowej, w latach 1913–1914 (być może w latach 1910–1912) jako nowa siedziba Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego (niem. Bergwerksdirektion des Fürsten von Pless), która została przeniesiona z Mikołowa na rozkaz Jana Henryka XV Hochberga. Decyzja ta była podyktowana rosnącą rolą Katowic jako kluczowego ośrodka decyzyjnego w górnośląskiej gospodarce, mimo że wszystkie kopalnie węgla kamiennego księcia pszczyńskiego leżały poza ówczesnymi granicami Katowic. Samo kierownictwo dyrekcji powstało w połowie XIX wieku, kiedy to rodzina Hochbergów zadecydowała o podziale nadzoru nad swoimi dobrami książęcymi pomiędzy różne dyrekcje.

Projekt budynku dla dyrekcji został zrealizowany na początku 1913 roku przez Gustava Oelsnera, ówczesnego miejskiego radcę budowlanego w Katowicach. Gmach usytuowany był na działce przy ówczesnej Bernhardstrasse 46 (dzisiejsza ulica Powstańców 30).

W wyniku I wojny światowej oraz przyłączenia części Górnego Śląska do Polski, gmach niezmiennie spełniał swoją pierwotną rolę, a rozwój administracji wymusił rozbudowę budynku. W latach 1922–1923 powstało nowe, zachodnie skrzydło gmachu (ulica Powstańców 28), które stylistycznie nawiązywało do głównej części. W okresie 1925 i 1929 roku w częściach wnętrz przeprowadzono prace przebudowlane, a w 1938 roku zainstalowano w budynku windę produkcji Maxa Gerarda z Bielska.

W 1938 roku, po zrzeczeniu się części swojego majątku przez księcia Jan Henryka XV Hochberga, zlikwidowane dyrekcje przekształcono w nowe spółki. W tym czasie powstała spółka akcyjna Książęce Pszczyńskie Kopalnie, mająca siedzibę w dotychczasowym gmachu.

Po II wojnie światowej, w latach 1949–1950 budynek stał się siedzibą Ministerstwa Górnictwa i Energetyki. W kolejnych latach przez długi czas zmieniały się nadzory administracyjne, a gmach był miejscem działań Ministerstwa Górnictwa i Ministerstwa Górnictwa Węglowego przez wiele lat, aż do 1987 roku, kiedy to Ministerstwo Górnictwa i Energetyki zajmowało miejsce w tym architektonicznym obiekcie.

W latach 60. XX wieku do północnej części budynku dobudowano nową, siedmiokondygnacyjną część biurową, połączoną z gmach dyrekcji przewiązką na wysokości półokrągłego ryzalitu, w celu zaspokojenia potrzeb administracyjnych ministerstwa.

W późnych latach 90. XX wieku w obiekt wprowadził się zarząd Państwowej Agencji Węgla Kamiennego, która nie potrzebowała już tak dużej liczby pomieszczeń, co doprowadziło do przekształcenia części wnętrza w zachodnim skrzydle na potrzeby Banku Śląskiego, a później siedziby Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. W 1999 roku gmach przeszedł modernizację.

W 2003 roku powstała Kompania Węglowa, która podjęła działalność w gmachu dawnych Dyrekcji Kopalń Księstwa Pszczyńskiego. W drugiej połowie 2015 roku rozważano pomysł przejęcia siedziby Kompanii Węglowej przez Komendę Miejską Policji w Katowicach. Aktualnie, od 2016 roku, siedzibę ma tutaj Polska Grupa Górnicza, a od 1 marca 2024 roku budynek przejdzie w ręce Ministerstwa Przemysłu.

Charakterystyka

„Gmach Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego to imponujący budynek biurowy, usytuowany przy ulicy Powstańców 30, na rogu z ulicą J. Lompy w Katowicach, w sercu dzielnicy Śródmieście. To miejsce pełni rolę siedziby Polskiej Grupy Górniczej oraz Ministerstwa Przemysłu, a w gmachu funkcjonują również takie organizacje jak Fundacja Rodzin Górniczych oraz związki zawodowe.

Budynek został zbudowany z cegły i pokryty tynkiem, zwieńczonym eleganckim dachem mansardowym. Powierzchnia zabudowy wynosi 1 496 m², a gmach składa się z czterech kondygnacji nadziemnych oraz jednej podziemnej.

Architektonicznie, gmach ten łączy w sobie cechy wczesnego modernizmu z elementami neoklasycyzmu, co czyni go wyjątkowym obiektem w przestrzeni Katowic. Cechą wyróżniającą jest monumentalna fasada, na której znajdują się osiem potężnych filarów, każdy o wysokości dwóch kondygnacji. Na ich podstawie oparty jest duży taras, na którym znajduje się pięcioosiowy ryzalit z balkonem, znajdującym się na ostatnim piętrze.

Elewacja wschodnia gmachu, podobnie jak frontowa, charakteryzuje się filarami, które podtrzymują taras umiejscowiony na trzecim piętrze. Dodatkowo, budynek ozdobiony jest architektonicznymi detalami, takimi jak lizeny, redukowane belkowanie oraz płaskorzeźby.

Wnętrze gmachu zostało zaprojektowane z uwzględnieniem szerokich korytarzy oraz spiralnej klatki schodowej, które podkreślają jego funkcjonalność oraz estetykę.

Warto zaznaczyć, że budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice i jest objęty strefą ochrony konserwatorskiej, zgodnie z przepisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

---

Oceń: Budynek Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego

---