Kaplica Dobrego Łotra w Katowicach

---

Historia

Kaplica Dobrego Łotra została zbudowana na nekropolii, która powstała przy historycznej granicy Katowic z Załężem, na tzw. Załęskim Przedmieściu. Cmentarz został poświęcony 11 listopada 1860 roku. W 1871 roku przeszedł w ręce starokatolików, którzy byli jego właścicielami do początku lat 20. XX wieku. W roku 1927 cmentarz został przekazany rzymskokatolickiej parafii św. Apostołów Piotra i Pawła, a w 1984 roku do parafii Przemienienia Pańskiego.

Kaplica cmentarna, wybudowana w 1875 roku, powstała na podstawie projektów opracowanych przez wrocławskiego architekta Alexisa Langera, w stylu neogotyckim. W ramach projektu zaplanowano również podcień arkadowy przed wejściem do kaplicy, jednak pomysł ten nie doczekał się realizacji. W kaplicy do momentu jej profanacji w 1945 roku znajdowały się prochy dwóch duchownych starokatolickich: Edwarda Wolowskiego oraz Wilhelma Brożka.

W kaplicy odbywały się msze święte od końca lat 50. do lat 70. XX wieku, które celebrował m.in. ks. prof. Remigiusz Sobański. W listopadzie 1957 roku nadał on budowli wezwanie Dobrego Łotra. Dodatkowo, kaplica pełniła rolę miejsca spotkań duszpasterstwa młodzieży, które miały miejsce w jej krypcie.

Kaplica została 21 listopada 2011 roku wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/356/11.

Charakterystyka

Kaplica pw. Dobrego Łotra usytuowana jest przy ulicy Gliwickiej 32 w Katowicach, w obrębie dzielnicy Załęże, tuż obok granicy z Śródmieściem. To cmentarna kaplica, zlokalizowana praktycznie w centralnej części cmentarza przy ulicy Gliwickiej. Właścicielem tego obiektu jest rzymskokatolicka parafia Przemienienia Pańskiego w Katowicach, która organizuje tutaj nabożeństwa oraz msze św. w dniu wspomnienia św. Dobrego Łotra, przypadającego na 26 marca.

Kaplica ta została wykonana z cegły pełnej w kolorze czerwonym, a jej konstrukcja oparta jest na sześciobocznym rzucie z trójkątnymi aneksami. Główne wejście zdobi półkolisty przedsionek. Budowla jest zwieńczona dachem stylizowanym na średniowieczną basztę, na szczycie którego umieszczono krzyż. W przeszłości dach kaplicy pokryty był łupkiem układanym w charakterystyczną łuskę, jednak z biegiem lat został zastąpiony papą (na prezbiterium) oraz blachą (na wieżyczce schodowej i aneksie). Powierzchnia zabudowy wynosi 80 m².

W zakresie stylu architektonicznego, kaplica Dobrego Łotra prezentuje cechy neogotyckie. Jej detale architektoniczne, w tym portal i obramienia okienne, wykonane są w głównej mierze z jasnego piaskowca. Elewacja północna, czyli fasada, składa się z dwóch kondygnacji i jest jednoosiowa, zawierająca osiowy otwór wejściowy. Ozdobą nad wejściem jest okrągła kamienna blenda, która jest podzielona krzyżem równoramiennym, a każde z ramion zdobione jest trójlistnymi zakończeniami z vinorośli. W górnej partii elewacji umieszczono okulus w kamiennym obramieniu, który wypełnia piękna ośmiopłatkowa rozeta. Fasada ta jest zwrócona w stronę głównej bramy cmentarza, co czyni ją widoczną dla przechodniów przy ulicy Gliwickiej.

Elewacje boczne odzwierciedlają podobną kompozycję; przeznaczone są jako jednokondygnacyjne z wysoko umieszczonymi oknami w formie roztowych, oddzielone od bocznych aneksów za pomocą wtórnych przypor. Do aneksu przylega cylindryczna wieżyczka, której wejście znajduje się od strony zachodniej. Na obramieniu tego wejścia można zauważyć wyrytą datę budowy kaplicy („1875”).

Wnętrze kaplicy charakteryzuje się jednoprzestrzennym układem, z trójbocznymi wnękami arkadowymi, jednak nie zachowały się żadne oryginalne elementy wyposażenia. Sklepienie w kaplicy ma formę sześciopolowego sklepienia klasztornego, a jednolita posadzka wykonana jest z terakoty, ze wzorem składającym się z białych i czerwonych kostek ułożonych w szachownicę. W krypcie z kolei posadzka została zbudowana z cegły, która częściowo pokryta jest wylewką cementową.

---

Oceń: Kaplica Dobrego Łotra w Katowicach

---