Pralnia i łaźnia w Katowicach-Giszowcu

---

Historia

Kompleks pralni i łaźni w Katowicach-Giszowcu powstał do 1910 roku jako część osiedla robotniczego Giszowiec. Inicjatywę tę podjął Anton Uthemanna, ówczesny dyrektor generalny spółki Georg von Giesches Erben. Projektując kompleks, skorzystano z wiedzy architektów Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina.

W miarę wzrostu zagrożenia wilgocią, dla ochrony nowo zbudowanych mieszkań zakazano prania i suszenia ubrań w domach. Zamiast tego, stworzono pralnię osiedlową, która umożliwiała wykonanie prania, suszenia oraz maglowania w zaledwie około trzy godziny. Równocześnie utworzono łaźnię, która była dostępna dla żon i dzieci górników oraz rodzin urzędników, co czyniło usługi pralni i łaźni bezpłatnymi.

W latach sześćdziesiątych XX wieku, kiedy w Giszowcu rozpoczęła działalność kopalnia „Staszic”, podjęto decyzję o wyburzeniu unikalnego osiedla. W wyniku działania, które rozpoczęto na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, wyburzono połowę Giszowca, a jedynie jedna trzecia zabytkowej architektury przetrwała. W dniu 18 sierpnia 1978 roku zabytek został wpisany do rejestru zabytków, co stanowiło ważny krok w jego ochronie.

Od lat 90. XX wieku, frontowa część budynku dawnej łaźni pełni funkcję gastronomiczną. Dzięki tej zmianie, w lokalu zyskał popularność bar Kameleon, a po nim restauracja Rybka. W grudniu 2016 roku obiekt przeszedł remont, a tylne zabudowania gospodarcze zostały rozbudowane. Obecnie, według stanu z listopada 2020 roku, w przedniej części działa restauracja Fest Jodło, tylną część przeznaczono na halę sportową dla Zapaśniczego Klubu Sportowego Tytan 92, a w dawnych zabudowaniach gospodarczych mieści się XVI Szczep Harcerski Związku Harcerstwa Polskiego.

Architektura

„Budynek dawnej pralni oraz łaźni, ulokowany na osiedlu patronackim Giszowiec, przy ulicy Radosnej 35a, ma bogatą historię. Projekt został stworzony przez znanych architektów Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga.

Wnętrze pralni charakteryzuje się przestronnością, a główna sala została starannie doświetlona oraz przewietrzona, co zapewniało odpowiednie warunki do pracy. Posadzka wykonana z asfaltu nadaje miejscu charakterystyczny wygląd. W obiekcie znajdowało się 32 stanowiska do prania, które były wyposażone w niecki oraz kotły do gotowania bielizny. Do tych urządzeń doprowadzano zarówno zimną, jak i gorącą wodę, aby zapewnić efektywność prania. Po zakończeniu procesu prania, bielizna była suszona w specjalnych elektrycznych suszarkach odśrodkowych, a następnie składowana w zamykanych szafach. Po wysuszeniu trafiała do elektrycznego magla, co świadczy o zaawansowanej technologii jak na tamte czasy. Dodatkowo, w budynku przewidziano przestrzeń z poczekalnią dla dzieci, zapewniającą opiekę dla najmłodszych podczas korzystania z usług pralni.

Warto zaznaczyć, że większość oryginalnego wyposażenia dawnej pralni jest obecnie eksponowana w Dziale Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic, mieszczącym się w Nikiszowcu.

Łaźnia, z kolei, była stworzona z myślą o żonach oraz dzieciach robotników, a także rodzinach urzędników. W jej skład wchodziło osiem pryszniców oraz cztery komfortowe wanny, zapewniające wygodę i prywatność użytkowników. Ściany tych pomieszczeń zostały zbudowane z płytek ze szkła zbrojonego, co dodaje elegancji oraz nowoczesności tej przestrzeni.

---

Oceń: Pralnia i łaźnia w Katowicach-Giszowcu

---