Porcelana Śląska

---

Historia

Historia Porcelany Śląskiej sięga lat 20-tych XX wieku, kiedy to w Roździeniu, dziś częścią Katowic: Szopienice-Burowiec, powstała pierwsza na Górnym Śląsku manufaktura porcelany. Założycielami byli bracia Ryszard i Józef Czuday, przy czym Ryszard pełnił kluczową rolę jako inicjator i organizator produkcji. Zakład ten nosił nazwę „Elektro-Porcelana-Czudaywerke” i specjalizował się w wytwarzaniu porcelany technicznej, a także, choć w ograniczonej skali, stołowej.

Około 1923 roku z tej firmy zrodziła się „Giesche” Fabryka Porcelany SA, która wcześniej funkcjonowała pod szyldem Czuday. Ryszard Czuday objął stanowisko dyrektora, odpowiadając również za budowę nowego obiektu i adaptację budynków na terenie byłej wytwórni pasz w Bogucicach. Udziały w spółce w ratio 49% dla braci Czuday oraz 51% dla Giesche SA w Katowicach, oznaczały zróżnicowane interesy i plany rozwoju.

W 1926 roku fabryka zyskała nowego inwestora – amerykański koncern Harriman. Zainwestowane środki umożliwiły rozbudowę oraz modernizację zakładu, a także wprowadzenie licznych zmian organizacyjnych. Te zmiany doprowadziły do tego, że dyrektor Richard Czuday zdecydował się na odejście z przedsiębiorstwa, aby założyć własną wytwórnię porcelany pod nazwą „Czuday”, ulokowaną w Bykowinie. Fabryka w Bogucicach zmieniła swoją nazwę na „Giesche” Fabryka Porcelany SA (Giesche Porzellanfabrik AG).

Podczas II wojny światowej zakład prosperował, pomimo że przeszedł pod kontrolę niemiecką. W wyniku działań wojennych w 1945 roku produkcję wstrzymano. Po zakończeniu wojny fabryka została upaństwowiona i wznowiła produkcję, posługując się przedwojenną sygnaturą – „Giesche” fabryka porcelany S.A.

Po 1952 roku fabryka funkcjonowała pod oznaczeniem Zakłady Porcelany Bogucice, jednak w tym okresie ogromne straty poniesione w infrastrukturze intelektualnej, takie jak modele i rysunki techniczne, zmusiły do odnowienia i zastąpienia dawnych zasobów nowymi. W latach 1952–1993 produkty wytwarzano z oznaczeniem „Porcelana Bogucice”. Niestety w 1994 roku z powodu problemów finansowych zakład został zamknięty.

Później wykupiony przez Porcelanę Śląską Sp. z o.o., po przeprowadzeniu generalnego remontu oraz modernizacji pieców, wznowił produkcję z początkiem 1995 roku. Niestety, do momentu ogłoszenia upadłości w 2009 roku, zakład wciąż używał nazwy „Porcelana Śląska” i w niektórych okresach sierpnia nawet sygnatury „Giesche”.

Zabudowania i wyposażenie

W 1923 roku, na obszarze dawnej wytwórni pasz w Bogucicach, dyrektor Ryszard Czuday podjął się ambitnego projektu, który polegał na przekształceniu starych pomieszczeń oraz budowie nowych obiektów przeznaczonych do produkcji porcelany. Fabrykę umiejscowiono wzdłuż linii kolejowej, co umożliwiło łatwy transport surowców oraz gotowych wyrobów.

W skład zabudowy wchodził kompleks budynków, które miały od dwóch do trzech kondygnacji. Ich konstrukcja przyjęła formę prostokątną, a dachy były pokryte dwuspadowym pokryciem. Zdominowane przez architekturę fabryczną, na terenach wytwórni wyrastały trzy kominy oraz wieża, które stały się charakterystycznymi elementami tego miejsca.

Wytwórnia dysponowała sześcioma piecami okresowymi, znanymi jako piece ulowe, które były przeznaczone do wypalania porcelanowych wyrobów na biskwit. Oprócz tego, wykorzystywano piece muflowe, których zadaniem było wypalanie dekoracji. W roku 1929 fabryka przeszła znaczną mechanizację i już wtedy miała w swoim asortymencie dziewięć pieców, zatrudniając przy tym 650 pracowników.

W latach 1998–1999, kiedy fabryka była własnością Porcelany Śląskiej, nastąpiła znacząca zmiana w technologii produkcji. Dotychczasowy proces ręczny, znany jako mokre formowanie, został zastąpiony bardziej ekonomiczną metodą prasowania izostatycznego na zimno. W trakcie tych zmian dokonano także wymiany starych pieców, które były energochłonne i nieefektywne przy wypalaniu dekoracji.

Obecnie, nieużytkowane zabudowania popadają w ruinę, co podkreśla smutny los tego raz kwitnącego zakładu. Zmiany technologiczne i przeobrażenie w produkcji świadczą o ewolucji przemysłu porcelanowego, który z niegdyś rozkwitającego teraz boryka się z wyzwaniami współczesności.

Wyroby

Fabryka porcelany w Śląsku rozpoczęła swoją działalność od wytwarzania naczyń użytkowych oraz porcelany do zastosowań technicznych i laboratoryjnych. W początkowych latach istnienia zakład skupił się na produkcji elektroporcelany, w skład której wchodziły między innymi izolatory, bezpieczniki, rolki izolacyjne oraz rozetki. W okresie przełomu trzeciego i czwartego dziesięciolecia XX wieku nastąpił znaczący rozwój, który przyczynił się do równowagi między produkcją porcelany użytkowej a technicznej. Z kolei w połowie lat 40. XX wieku fabryka skupiła się głównie na wytwarzaniu porcelany stołowej.

W zakładzie produkowano szereg serwisów obiadowych oraz kawowych, przeznaczonych do herbaty i zróżnicowanych w wielkości: od sześcio- do dwunastoosobowych oraz dwuosobowych. Oprócz tego oferowane były komplety z licznymi zestawami oraz pojedyncze naczynia, takie jak kosze na chleb, pojemniki na kruche ciasteczka czy unikalne naczynia do podgrzewania potraw. Produkcja obejmowała również zestawy okolicznościowe, które charakteryzowały się wyjątkowymi dekoracjami, upamiętniającymi różnorodne wydarzenia, takie jak jubileusze.

Przykładem może być komplet obiadowo-kawowy stworzony dla Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Częściowo zniszczona porcelana, używana w tamtym okresie, została odnaleziona w 2008 roku i trafiła do Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Fabryka zajmowała się również wytwarzaniem galanterii dekoracyjnej, obejmującej figurki zwierzęce, kobiece, a także pojedyncze talerze, bombonierki, flakoniki i wazony. Zastawy stołowe produkowano w różnych wersjach, zarówno w odcieniu białym, jak i kości słoniowej, a ich różnorodność sprawiała, że były dostępne dla różnych grup klientów.

Przykładowo, niektóre zestawy cechowały się bogatymi dekoracjami, podczas gdy inne były bardziej stonowane, co pozwalało na wybór odpowiedniego produktu w zależności od możliwości finansowych nabywcy. Spółka Giesche, zatrudniająca wielu pracowników, sprzedawała porcelanę gorszej jakości po przystępniejszych cenach, co sprawiło, że wiele wyrobów, wcześniej uważanych za luksusowe, trafiło do codziennego użytku w rodzinach robotniczych. Do dziś w wielu domach na Śląsku można zobaczyć egzemplarze porcelany Gieschego wyprodukowane przed II wojną światową.

Podobnie, kontynuująca śląskie tradycje manufaktura „Porcelana Śląska” w latach 1994-2009, oferowała szeroki wachlarz produktów w różnych przedziałach cenowych, od ekskluzywnych po te bardziej dostępne dla mniej zamożnych klientów. Obecnie w sklepach można znaleźć około 20 fasonów porcelany stołowej, zdobionej ponad 200 rodzajami dekoracji, co obejmuje zestawy obiadowe, garnitury do kawy i herbaty, a także zestawy mieszane, które przyciągają swoją estetyką i funkcjonalnością, w tym dekoracjami naszkliwnymi i wszkliwnymi, odpornymi na działanie zmywarek oraz użycie w kuchenkach mikrofalowych.

Stan dzisiejszy

Obecnie Porcelana Śląska Sp. z o.o. już nie istnieje, ponieważ z powodu poważnych trudności finansowych ogłoszono jej upadłość. W wyniku tego, pracę w fabryce straciło zaledwie około 400 osób. Mimo to, w sklepach wciąż jest możliwe zakupienie porcelany sygnowanej znakiem Fabryki, jednak obecnie produkcja odbywa się w różnych zakładach porcelanowych zarówno w Polsce, jak i za granicą. W Bogucicach pozostaje jedynie zdobywana porcelana, sprzedawana jako Porcelana Bogucice.

W 2012 roku kompleks historycznej fabryki porcelany przeszedł w ręce nowej spółki, Porcelana Śląska. W nowych murach znalazła również swoje miejsce Fundacja Giesche, która odpowiedzialna jest za organizację Parku Przemysłowo-Technologicznego PORCELANA ŚLĄSKA PARK.

Rok 2015 oznaczał początek nowej ery, co można zauważyć już na pierwszy rzut oka, ponieważ dwa budynki po generalnych remontach zyskały nowy blask. Stary budynek dyrekcji fabryki przekształcił się w prostą, czarną i elegancką bryłę, natomiast jeden z ceglanych budynków zyskał nową funkcję po oczyszczeniu elewacji.

Wszystkie tereny fabryki są nieustannie porządkowane, a kolejne elementy infrastruktury przechodzą remonty. Powstał nowy sklep z porcelaną, a także inne sklepy z wyposażeniem wnętrz, gdzie klienci mogą skorzystać z porad architektów. Dodatkowo, działa Centrum Dizajnu oraz Galeria Giesche, w której organizowane są różnorodne imprezy kulturalne.

---

Oceń: Porcelana Śląska

---