Kamienica przy ulicy Stawowej 13 w Katowicach

---

Historia

Kamienica, która powstała w 1893 roku, została zaprojektowana przez firmę Ignatza Grünfelda w eleganckim stylu neobarokowym. Na początku nosiła adres Teichstrasse 5-7 i była własnością rodziny Grünfeldów, a następnie przeszła w ręce spadkobierców tej rodziny, czyli Grunfeld’s Erben. W okresie od 1905 do 1911 roku mieszkało tu wielu prominentnych obywateli, w tym kupcy Martin Siebner oraz Max Wachsmann, a także dyrektor Richard Daubner, inspektor Robert Stodlisch, a także nauczyciele, fryzjerzy i dentysta. Warto zaznaczyć, że w budynku swoją siedzibę miała także firma drzewna Russek & Wajda oraz przedsiębiorstwo Waytz & Freitag.

W około 1910 roku budynek został doposażony w wodno-kanalizacyjne systemy, zaprojektowane przez biuro techniczne M. Herdemerten z Katowic. Po roku 1914 jego właścicielem stał się Ryszard Cichoń, który wprowadził zmiany w rozplanowaniu wnętrz na parterze oraz piętrze, przekształcając je w przestrzenie biurowe i handlowe. W planach była także budowa dębowych schodów, które miały łączyć parter z pierwszym piętrem.

W dwudziestoleciu międzywojennym kamienica była w rękach przedsiębiorstwa Caesar-Wollheim. W budynku swoje biura miały takie firmy jak Bayernische Versicherungsbank (Bawarskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe) i katowicki oddział spółki „Polski Lloyd”. Dodatkowo, część administracji hrabiego Tiele-Wincklera oraz Zjednoczone Kopalnie Górnośląskie „Progress” również siedzibowały w tym miejscu. W lokalu na pierwszym piętrze odbywały się zebrania Związku Żydów Uczestników Walk o Niepodległość Polski.

Pierwsze piętro przeszło w 1924 roku modernizację, zmieniając wystrój elewacji i zatrudniając firmę budowlaną R. Patoschka z Katowic. W 1926 roku wymieniono pokrycie dachowe kopuły narożnej, montując również windę ręczną. Dwa lata później, w 1929 roku, fasadę odświeżyła firma Józefa Artelata, a w 1931 roku odnowiono sufit w poddaszu według projektu Jerzego Menzla.

W trakcie II wojny światowej kamienica przeszła na własność braci Viktora i Reinharda Drostów. Po wojnie, w 1945 roku, stała się siedzibą Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Górnośląskiego, który później przekształcił się w Zakład Zbytu Energii. W 1948 roku przeprowadzono remont dachu, a trzy lata później budynek zasiedlił Powszechny Sklep Spożywczy (Gastronom), adaptując jeden z lokali na potrzeby PSS oraz przeprowadzając renowację fasady i gzymsów. W 1955 roku zmodyfikowano wnętrza położone w piwnicy oraz na parterze według projektu Janusza Warunkiewicza. W tym czasie funkcjonował sklep Gallux, który po swojej likwidacji przekształcił się w Dom Handlowy Tekstyl.

Po roku 1990 nowym właścicielem została Marion Keas, a w lokalu działał Dom Handlowy Michał Habas. W tym samym roku zainstalowano gaz, a w latach 1994-1995 przeprowadzono renowację oraz przebudowę elewacji parteru, korzystając z projektu Marka Mikulskiego. W 1998 roku biuro architektoniczne Konior Studio, prowadzone przez T. Koniora, dostosowało wnętrza dla potrzeb DH Habas. Spaleniu uległa część budynku w 2002 roku, a w latach 2004-2007 zrealizowano kompleksowy remont, przywracający mu dawną świetność, choć nie zrekonstruowano narożnej kopuły.

Od 2010 roku kamienica przeszła pod zarząd firmy Apartamenty Stawowa 13, a w 2019 roku parter zajmowały: Bank Millennium oraz salon firmowy T-Mobile. Warto także dodać, że w budynku Katarzyna Bonda osadziła akcję swojej powieści „Tylko martwi nie kłamią”. W książce budynek jest określany mianem Keiserhof, co nawiązuje do nieistniejącego już hotelu, który mieścił się pod adresem Stawowa 19, na rogu z ul. Młyńską, obecnie znajdować się tam teren dworca kolejowego.

Architektura

Kamienica, będąca interesującym przykładem architektury, została wzniesiona na planie przypominającym prostokąt, z zaokrąglonym narożnikiem oraz boczną oficyną. Jej usytuowanie odbywa się na narożnej działce przy ulicy Stawowej, która w przeszłości nosiła nazwę Teichstrasse, oraz ulicy 3 Maja, dawniej znanej jako Grundmanstrasse.

Obiekt ma cztery kondygnacje oraz piwnicę, a także poddasze. Charakteryzuje się dwuskrzydłową bryłą, która wzbogacona jest niewielkimi występami, zwanymi wykuszami, nad którymi znajdują się balkony z kutymi, ozdobnymi balustradami. Dach pokryty jest dwuspadową, stromą połacią od strony frontowej, w której umieszczono lukarny. Początkowo w narożniku znajdowała się wysoka kopuła, zwieńczona iglicą, zawierająca dwie duże lukarny w bardzo dekoracyjnych obramieniach, które doświetlały wewnętrzne, okrągłe pomieszczenie mieszkalne.

Elewacja południowa, skierowana w stronę ulicy 3 Maja, jest czteroosiowa, z kolei elewacja wschodnia, od ulicy Stawowej, dziewięcioosiowa i zdobiona bramą wejściową. Na poziomie drugiej kondygnacji umieszczono ośmioosiowe okna, prostokątne, w tynkowanych opaskach, które są rozczłonkowane żłobkowanymi pilastrami. Okna na trzeciej kondygnacji zwieńczone są gzymsami podtrzymywanymi przez konsolki, pomiędzy którymi znajdują się rzeźby główek aniołów.

Na czwartej kondygnacji opaski okienne są przerywane sztukatorskimi kartuszami, a okna znajdujące się w osi narożnej są flankowane hermami. Wszystkie elewacje wieńczy fryz sztukatorski oraz gzyms oparty na konsolach. Warto zaznaczyć, że wnętrza budynku uległy przebudowie i obecnie nie zachowały pierwotnego wystroju, co wpływa na postrzeganie historycznej wartości kamienicy.

---

Oceń: Kamienica przy ulicy Stawowej 13 w Katowicach

---