IV Liceum Ogólnokształcące im. gen. Stanisława Maczka w Katowicach

---

Historia

„Obecne IV Liceum Uniwersyteckie Uniwersytetu Śląskiego im. Gen Stanisława Maczka w Katowicach ma swoje korzenie w szkole, która rozpoczęła działalność w wrześniu 1938 roku w budynku przy ulicy Katowickiej 54. Już 1 lutego 1940 roku, w wyniku decyzji niemieckich władz, budynek został przejęty na potrzeby szpitala wojskowego, działającego do marca 1945 roku. Dopiero po objęciu Katowic przez polskie władze, obiekt wrócił do swojego przeznaczenia jako szkoła. W latach 1938-39 oraz 1945-47 dyrektorem była Zofia Wilczyńska.

W miarę wzrostu liczby uczniów oraz potrzeb edukacyjnych młodzieży, w 1948 roku dokonano reorganizacji szkoły. Przed zakończeniem roku szkolnego 1947/1948 w budynku przy ulicy Katowickiej 54 mieściła się tylko szkoła podstawowa, jednak od 1 września tego roku rozpoczęto wdrażanie podstaw czteroletniego liceum ogólnokształcącego. Jak zaznaczył późniejszy dyrektor, władze podniosły stopień organizacyjny placówki tak, aby stała się ona rozwojową, z corocznym przybywaniem nowych klas, aż przypadła do XI włącznie. Mieczysław Stanaszek objął dyrektorską funkcję w nowo utworzonej szkole ogólnokształcącej, a jego zastępcą została Elżbieta Kraska. W 1948 roku, liceum przy ulicy Katowickiej 54, było jedynym z 77 podobnych szkół w całym ówczesnym województwie śląskim.

W pierwszych latach istnienia placówki nastąpiły liczne zmiany na stanowiskach kierowniczych. W 1950 roku dyrektorem została Henryka Mitka, a od 31 sierpnia 1951 roku funkcję tę przejął Jan Śliwa, który przez wiele lat kierował szkołą. Pomoc w organizacji i dydaktyce zapewniały mu Irena Wojciechowska, Natalia Altheim oraz Narcyza Tarnawska. Kiedy Tarnawska pełniła rolę wicedyrektora, ze względu na rosnącą liczbę uczniów, przydzielono jeszcze dwóch wicedyrektorów: Andrzeja Januszewskiego i Mariana Kędzierskiego.

W czerwcu 1951 roku, grupa 26 uczniów (w tym 12 chłopców) zdawała swój pierwszy egzamin dojrzałości w ówczesnej Szkole Ogólnokształcącej nr 17 im. Jana Smolenia. Ta pierwsza grupa maturzystów nie uczęszczała jednak przez cztery lata do tzw. „jedenastolatki” i część z nich była przekierowywana do tej szkoły w IX lub X klasie z innych placówek w Katowicach. Mimo tych okoliczności, społeczność IV LO uznaje tę maturę z 1951 roku za początek swojej historii.

Na początku roku szkolnego 1952/1953 władze szkoły zmierzyły się z problemem „przeludnienia”. Łączna liczba uczniów klas licealnych i podstawowych wynosiła 1085, co wpłynęło na konieczność zmniejszenia obwodu szkolnego, przyjmując mniej uczniów do szkoły podstawowej. Na wniosek szkoły część uczniów została przekierowana do innych podstawówek (nr 12, 13 i 33), podczas gdy pozostała grupa uczniów w wieku 7-14 lat otrzymała nowe sale, pozwalając na powstanie Liceum nr VI.

Drugi egzamin dojrzałości w szkole odbył się w dniach 23 i 24 maja 1952 roku, a jak relacjonował Jan Śliwa, wszyscy uczniowie go zdali. Szkoła, dzięki pracy nauczycieli i rodziców, zaczęła zajmować ważne miejsce na edukacyjnej mapie Katowic.

Placówka zmagała się jednak z wieloma problemami organizacyjnymi, w tym zbyt małą liczbą pracowników administracyjnych oraz brakiem odpowiedniej auli. Budowę auli rozpoczęto w 1952 roku, a nowy rok szkolny 1953 rozpoczęto tam uroczyście. W tym okresie kontynuowano także remonty placówki, przeprowadzane przede wszystkim w czasie wakacji.

W miarę upływu lat, dzięki współpracy z zakładami opiekuńczymi, szkoła wzbogacała się w dobrze wyposażone pracownie przedmiotowe, takie jak pracownia matematyczna uruchomiona w październiku 1968 roku oraz chemiczna w styczniu 1978 roku. W 1988 roku, dzięki życzliwości Głównego Instytutu Górnictwa, placówka wzbogaciła się o nowoczesne komputery, co umożliwiło stworzenie przestronnej pracowni komputerowej z dostępem do internetu.

Kiedy w zajęciach uczestniczyli rodzice i Komitet Rodzicielski, organizowano zabawy, które miały na celu wsparcie finansowe dla szkoły. Ich aktywność doceniała także Rada Pedagogiczna.

Kolejne egzaminy maturalne odbywały się corocznie, a od 1953 roku organizowano również egzaminy dla eksternistów. W latach 1964-1986, IV LO ukończyło blisko 2100 uczniów, a do dziś szkole zdało około 4500 absolwentów.

W latach 1949-1956 obowiązywał w szkole program nauczania, który w ten sposób wprowadzał m.in. przedmioty dotyczące socjologii i polityki. W październiku 1956 roku szkolnictwo przeszło istotne zmiany – zmieniono programy z języka polskiego, rosyjskiego, historii i geografii, a przedmiot dotyczący nauki o Polsce i świecie wycofano. Jako skutki październikowych przemian, wprowadzono dobrowolne lekcje religii.

Nowa numeracja szkoły została przyjęta od roku szkolnego 1952/1953, kiedy przyjęto numer VI. IV Liceum nadano w roku szkolnym 1964/1965, w miarę transformacji systemu edukacji w Polsce na podstawie ustawy z dnia 15 lipca 1961 roku. Tego samego roku oddzielono Szkołę Podstawową nr 62, pozostawiając w murach budynku przy ulicy Katowickiej 54 osiem oddziałów IV LO.

Swoją działalność IV Liceum usługująco ciągłe dziesięciolecia, prowadzone przez wykwalifikowanych nauczycieli docenianych przez uczniów i przełożonych. W 1966 roku, dyrektor Jan Śliwa, jako uznanie za swoją wieloletnią pracę, otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, podobne odznaczenia otrzymało wielu innych nauczycieli. Liceum stało się celem licznego zainteresowania młodzieży, co potwierdzają egzaminy wstępne do klasy w 1967/1968.

Pojawienie się kolejnych klas pierwszych stało się celem wielu uczniów, co skutkowało rosnącym zainteresowaniem różnymi kierunkami nauczania, zwłaszcza w latach 2000/2001, kiedy dokumenty złożyło 320 absolwentów szkół podstawowych.

W drugiej połowie lat 60. XIX wieku IV LO realizowało zmienione programy nauczania dla kolejnych roczników, a już 1 września 1969 roku liceum stało się wyłącznie placówką III klas. Od roku szkolnego 1970/1971 było pełnoprawnym liceum ogólnokształcącym. W maju 1971 roku matura była przeprowadzana dla pierwszego rocznika zreformowanego liceum.

Z perspektywy politycznej, od listopada 1968 roku, szkole nadano imię Marcelego Nowotki, a dyrektorką została Wanda Kniewska – Dyniewska, wspierana przez Zbigniewa Olszówkę, Marię Pawlusek i Barbarę Lubczyk. W tym okresie miały miejsce dwie ważne uroczystości – odsłonięcie tablicy poświęconej patronowi oraz nadanie szkole sztandaru.

W miarę upływu czasu, w województwie katowickim budowano coraz więcej szkół ponadpodstawowych, a IV Liceum dążyło do podnoszenia poziomu nauczania. Liceum rozpoczęło kształcenie techniczne w 1972 roku, uruchamiając matematyczno-fizyczny profil klasy, gdzie przeprowadzane były zajęcia przez specjalistów z Instytutu Matematyki Uniwersytetu Śląskiego, co umożliwiło studentom osiąganie sukcesów w olimpiadach matematycznych. Zrezygnowano z tego programu po 8 latach, w chwili utworzenia dwóch odmiennych ministerstw: oświaty, nauki i szkolnictwa wyższego.

W latach 1976-1987 IV LO posiadało stabilną, wykwalifikowaną kadrę nauczycielską, co znacząco podnosiło jego prestiż. Uczniowie doceniali nauczycieli, których wiedza przekładała się na wysoką jakość kształcenia. W 1979 roku, w placówce pracowało dziewięciu nauczycieli i osiemnaście nauczycielek.

W odpowiedzi na zmiany zachodzące w kraju, w latach 80. XX wieku rozpoczęto wprowadzanie nowoczesnych języków obcych do programu nauczania. Od 1989 roku uruchomiono klasę z rozszerzonym programem angielskiego, a w 1987 roku podejmowano próby indywidualizacji zajęć dla klas IV. IV LO, jako jedno z pierwszych w Katowicach, wprowadziło profilowanie w klasach III, co pozwoliło uczniom na wybór fakultetów zgodnie z ich zainteresowaniami i przyszłymi kierunkami studiów.

Michał Sobociński jako dyrektor, wspierał procesy rozwojowe w szkole od 1987 roku. Jego kadra wicedyrektorów, w tym Barbara Lubczyk oraz Jan Michałek, przyczyniła się do rozwoju placówki. Od 1988 roku rozpoczęto dyskusję na temat patrona szkoły, a w 1990 roku Marceli Nowotko został usunięty z tej roli. Liceum zostało bezpatronowe do 1996 roku, kiedy to nadano mu imię generała Stanisława Maczka, dowódcy 1 Dywizji Pancernej.

Od września 1991 roku w szkole funkcjonuje Rada Szkoły, składająca się z przedstawicieli uczniów, nauczycieli i rodziców. Do jej obowiązków należy opiniowanie działalności edukacyjnej oraz współpraca w zakresie finansowania działań, takich jak remonty czy zakup pomocy naukowych.

Współpraca z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach zaowocowała w prowadzeniu praktyk i lekcji pokazowych dla studentów. W latach 1999-2001, na mocy współpracy z dyrekcją, uczniowie klas IV przystępowali do matury z matematyki, co bylo jednocześnie egzaminem wstępnym na niektóre kierunki na Politechnice Śląskiej. Aktualnie, w gronie pracowników szkoły znajduje się wielu absolwentów IV LO, którzy kontynuują swoją edukację oraz rozwój zawodowy w instytucjach związanych z oświatą.

Współpraca z uczelniami wyższymi

W roku szkolnym 2018/19 uczniowie mieli szansę uczestniczyć w różnorodnych formach współpracy z wyższymi uczelniami. Dzięki tej inicjatywie mogli wysłuchać wykładów, które prowadzili pracownicy naukowi różnych instytucji edukacyjnych.

W szczególności, uczniowie mieli możliwość brać udział w wykładach z ekspertami z Uniwersytetu Śląskiego, jak również Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych Politechniki Śląskiej. To doświadczenie wzbogaciło ich wiedzę oraz otworzyło nowe horyzonty edukacyjne.

Co więcej, przeprowadzenie praktycznych ćwiczeń na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach umożliwiło młodzieży ukierunkowane zrozumienie zagadnień biologicznych, co jest niezwykle ważne w kontekście przyszłych studiów w tej dziedzinie.

Dodatkowo, warsztaty w Instytucie Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie dawały uczniom wyjątkową okazję na kontakt z metodami naukowymi i poszerzenie swojej wiedzy z zakresu anatomii człowieka.

Uczniowie mieli również szansę uczestniczyć w zajęciach na Wydziale Filologii Włoskiej Uniwersytetu Śląskiego, co pozwoliło im poszerzyć umiejętności językowe oraz kulturowe związane z językiem włoskim.

Kontakty z zagranicą

Pierwsze interakcje między uczniami oraz nauczycielami IV Liceum Ogólnokształcącego a obcokrajowcami miały raczej sporadyczny i okazjonalny charakter. Zwykle ograniczały się one do uprzejmych spotkań z delegacjami z „bratnich krajów demokracji ludowej”. Na przykład, pod koniec 1970 roku, szkołę odwiedzili nauczyciele z węgierskiego Miszkolca. Po raz drugi młodzież z Węgier miała okazję gościć w IV LO w 1979 roku, podczas spotkania harcerzy z obu państw.

W marcu 1976 oraz wrześniu 1984 roku miały miejsce wizyty delegacji nauczycieli z Halle, którymi wówczas była dawna NRD, mające na celu omówienie „dalszych kierunków i form współpracy”.

Rok 1989, który przyniósł zmiany ustrojowe, otworzył przed katowicką młodzieżą możliwości nawiązywania kontaktów z rówieśnikami z krajów zachodnich. Już na początku udało się skontaktować z uczniami z duńskiego Vejstrup oraz z Kongenshus Efterskole w Carup. Przykładem wymiany doświadczeń obywatelskich była współpraca z „Youth Theatre Group” z brytyjskiego Lancaster pod koniec 1991 roku.

Warto także wspomnieć o kooperacji z gimnazjum sportowym w Pradze, która miała miejsce w 1994 roku.

Najbardziej owocne i trwałe kontakty międzynarodowe zainicjowano w 1990 roku poprzez współpracę z niemieckim gimnazjum im. Friedricha Schillera w Münster. W latach 1990-2000 młodzież oraz opiekunowie z obu szkół spotykali się dwadzieścia razy. Ta współpraca, która powstała dzięki osobistym znajomościom nauczycielki z IV LO, Marii Budzyńskiej, okazała się niezwykle wartościowa. Dzięki niej uczniowie mieli okazję wzajemnie się poznawać, doskonalić umiejętności językowe oraz zgłębiać historię, kulturę, naukę i technologię Polski oraz Niemiec. Tego rodzaju wymiana pozwalała również na zrozumienie się nawzajem oraz przełamanie stereotypów i uprzedzeń.

Od kilku lat realizowany jest projekt, który zainicjowali uczniowie klasy rozszerzającej język włoski, a współpraca ta odbywa się z włoskim Zespołem Szkół Ogólnokształcących z Poretta Terme, położonego w pobliżu Bolonii. Osobami odpowiedzialnymi za organizację i prowadzenie wymiany z polskiej strony są p. p. Izabela Skrzypecka oraz Ewa Kostrzewska.

Aktualnie prowadzone są przygotowania oraz podejmowane próby w celu rozszerzenia międzynarodowej współpracy szkół. W planach jest nawiązanie kontaktów z innymi placówkami w krajach Unii Europejskiej, w szczególności z Francji oraz Wielkiej Brytanii, co ma związek z nauczaniem tych języków w IV LO.

Działalność sportowa

Pierwsze dostępne dane na temat aktywności sportowej w IV Liceum Ogólnokształcącym sięgają listopada oraz grudnia 1952 roku. Wówczas to Szkolne Koło Sportowe rozpoczęło swój udział w zawodach pływackich oraz skoków gimnastycznych, które odbyły się w Pałacu Młodzieży.

Podobnie jak w różnych dziedzinach nauki, tak i w sporcie, uczniowie tej placówki mogli pochwalić się wieloma osiągnięciami, zarówno indywidualnymi, jak i drużynowymi. Wśród wyróżniających się sportowców wymienia się takie osoby jak Grażyna Dudek, Anna Garbacz i Andrzej Strzelec z sekcji łyżwiarstwa figurowego, czy Z. Szczerka jako szachista. Również wyróżnienie należy się Annie Szczerbińskiej, szpadzistce, Bartłomiejowi Stoleckiemu, narciarzowi zjazdowemu oraz Piotrowi Szczepańskiemu, hokeiście na lodzie. Lista sukcesów obejmuje także Urszulę Jędrys jako siatkarkę, Błażeja Klimczoka, dżudokę, Agatę Walaszczyk, zajmującą się karate, Annę Żurek, również szpadzistkę oraz Grzegorza Kosoka, siatkarza, który jest efektywnym graczem Asseco Resovii Rzeszów i reprezentantem kadry B.

Szkolne Koło Sportowe, obok szkolenia młodzieży, prowadziło również akcje mające na celu promowanie różnych dyscyplin sportowych. W okresie przed ważnymi zawodami, takimi jak Mistrzostwa Świata w hokeju na lodzie, organizowane były spotkania z zawodnikami dużych międzynarodowych imprez, na przykład z uczestnikami olimpiad. Dodatkowo uczniowie mieli okazję zapoznać się z przepisami gier sportowych oraz najnowszymi wiadomościami dotyczących sportu.

W 1998 roku powstał Uczniowski Klub Sportowy „Maczek”, który przejął zadania oraz odpowiedzialności Szkolnego Koła Sportowego. Już wkrótce jego zawodniczki zaczęły odnosić sportowe sukcesy; przykładem może być drużyna koszykarska dziewcząt, która w roku szkolnym 1999/2000 uplasowała się na pierwszym miejscu w Katowicach oraz na drugim podczas regionalnych rozgrywek. Również w ramach UKS-u działa sekcja rowerowa, której opiekunem jest szkolny katecheta, ojciec Krzysztof Czub.

Od lat 70. XX wieku, w szkole organizowana jest corocznie „Dzień Sportu,” podczas którego zarówno chłopcy, jak i dziewczęta biorą udział w różnych meczach i rywalizacjach międzyklasowych, a także z innymi szkołami w Katowicach. Uczniowie IV Liceum brali również czynny udział w licznych rozgrywkach, zarówno miejskich, jak i ogólnopolskich, w tym w Pucharze Polski Szkół Ponadpodstawowych.

Patroni szkoły

Patroni IV Liceum Ogólnokształcącego im. gen. Stanisława Maczka w Katowicach to ważne postacie historyczne, które miały znaczący wpływ na rozwój szkoły oraz wartości, które przekazują uczniom.

• W latach 1945–1951 patronem był Jan Smoleń,
• Od 1968 do 1990 roku szkoła nosiła imię Marceliego Nowotko,
• Od 1996 roku patronem jest Stanisław Maczek.

Absolwenci

W gronie absolwentów IV Liceum Ogólnokształcącego im. gen. Stanisława Maczka w Katowicach znajduje się wielu wybitnych osobistości, którzy osiągnęli sukcesy w różnych dziedzinach. Do najważniejszych z nich należą:

• Maciej Biskupski, radny miasta Katowice,
• Jarosław Gwizdak, sędzia,
• Janusz Kalinowski, działacz regionalny,
• Joanna Kluzik-Rostkowska, minister edukacji narodowej,
• Józef Kocurek, wiceprezydent Katowic,
• Robert Konieczny, architekt,
• Beata Rokosz, poetka,
• Jadwiga Śliwka, biolog i agronom.

---

Oceń: IV Liceum Ogólnokształcące im. gen. Stanisława Maczka w Katowicach

---