Budynek szkoły katolickiej w Katowicach-Giszowcu

---

Historia

Kompleks edukacyjny w Katowicach-Giszowcu wyłonił się z inicjatywy Antona Uthemanna, ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben. Jego otwarcie zbiega się z powstaniem osiedla patronackiego Giszowiec. Projektantami obiektu byli Georg i Emil Zillmann z Charlottenburga, położonego w pobliżu Berlina. Na początku zrealizowano budowę trzech szkól powszechnych. W tym kontekście, harmonia rozwoju osiedla i edukacji przykuła uwagę lokalnej społeczności. Zachodni oraz środkowy budynek został oddany do użytku w 1909 roku, zaś wschodni rok później – w 1910 roku. Całkowity koszt budowy całego zespołu oceniono na około 170 tysięcy marek.

Warto również podkreślić, że instytucja katolickiej szkoły powstała na krótko po zasiedleniu nowego osiedla, ponieważ datę jej utworzenia wyznaczono na 19 października 1908 roku. Wówczas zajęcia rozpoczęło 55 dzieci, a pierwszym dyrektorem był Vincent Mücke, któremu powierzono tę funkcję do 1922 roku. W grudniu 1909 roku szkolnictwo wzrosło niemalże do 900 uczniów, uczęszczających do trzynastu klas.

Budynek katolickiej szkoły w Giszowcu był jednym z kluczowych miejsc, gdzie przeprowadzono plebiscyt w dniu 20 marca 1921 roku. Po przyłączeniu Górnego Śląska i Giszowca do Polski, zajęcia w polskiej szkole ruszyły 1 września 1922 roku. W kolejnych latach, w 1928 roku, odbyła się przebudowa jednego z budynków, gdzie zmieniono mieszkanie kierownika na cztery sale lekcyjne. Plan rozwiązania w tym samym czasie budowy sali gimnastycznej z basenem niestety nie doszły do skutku z powodu rezygnacji gminy Janów.

Po aneksji Giszowca przez III Rzeszę polska szkoła została zlikwidowana, a 1 lutego 1940 roku powstała niemiecka szkoła. Polskie szkolnictwo wznowiło swoją działalność pod koniec lutego 1945 roku, jednakże kompleks budynków był w tragicznym stanie po ewakuacji Niemców. W zachowanym budynku przejściowo stacjonowało wojsko. Zajęcia były kontynuowane w trzech obiektach od roku szkolnego 1947/48, zaś po włączeniu Giszowca do Katowic 31 grudnia 1959 roku, szkoła została przemianowana na Szkołę Podstawową nr 54.

W latach 60. XX wieku, po powstaniu w Giszowcu kopalni „Staszic”, rozważano wyburzenie całego unikalnego osiedla, co spotkało się z intensywnymi protestami mieszkańców. Z perspektywy historycznej, 18 sierpnia 1978 roku budynki szkolne uchroniono, wpisując je do rejestru zabytków. W roku szkolnym 1971/72 połączono budynki nowymi przejściami, a w 1978 roku uczniowie rozpoczęli zajęcia w nowym obiekcie przy ul. Wojciecha. W 1981 roku na bazie starej szkoły powstała Szkoła Podstawowa nr 51 im. Fryderyka Chopina.

Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku w starszym budynku wystąpiły liczne zniszczenia, wynikające z działalności górniczej. W szczególności, pojawiły się problemy z zalewaniem piwnic wody oraz zagrażający stropom stan czterech klas młodszych. Z dniem 12 października 1993 roku, nowa szkoła przy ul. Przyjaznej 7 częściowo zrealizowała swój przylot. W 2002 roku opuszczono ostatnie lokum w dawnych budynkach szkolnych. Po kompleksowym remoncie, stare obiekty przeszły na własność nowego właściciela, a obecnie, według objawów z listopada 2020 roku, są wykorzystywane jako Centrum Biurowe. Warto zaznaczyć, iż w przeszłości część budynków stanowiła siedzibę terenowego oddziału Agencji Rynku Rolnego.

Architektura i otoczenie

Stara szkoła w Katowicach-Giszowcu to ważny zespół edukacyjny, składający się z trzech zróżnicowanych budynków szkolnych.

Obiekt ulokowany jest w sercu osiedla patronackiego Giszowiec, dokładnie przy placu Pod Lipami 5. Został on stworzony na mocy projektu Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga, architektów, którzy znacząco wpłynęli na charakter tej dzielnicy.

Budynki po zachodniej i wschodniej stronie kompleksu dysponowały po cztery sale lekcyjne na parterze, a na piętrze znajdowały się mieszkania dla nauczycieli, którzy wymagali wygodnego lokum. Osobno zrealizowano również domy dla rodzin nauczycieli, tworząc w ten sposób przyjazne środowisko.

W 1910 roku, kiedy to budowa się zakończyła, wschodni budynek szkoły również oferował cztery sale lekcyjne zarówno na parterze, jak i na piętrze. W sąsiedztwie mieszkań urządzono pokoje konferencyjne oraz przestrzenie przeznaczone na zbiory edukacyjne i pomoce dydaktyczne.

Wejścia do poszczególnych budynków usytuowano w pierwotnych wnękach, a nad nimi zainstalowano jednopłaszczyznowe daszki, które dodawały elegancji. Sieni towarzyszył przedsionek, a podłogi w tym pomieszczeniu oraz w przedsionku pokryto asfaltem, co było podyktowane zasadami bezpieczeństwa. Z kolei sale lekcyjne wyłożono drewnem lub linoleum, co zwiększało komfort użytku.

Nie tylko design, ale również jakość budowy kompleksu szkół przyciąga uwagę. Znajdujące się w nich stropy wykonano z zbrojonego betonu, a dachy pierwotnie pokryto podwójnie karpiówką, co zapewniało długowieczność budynków.

Ogrodzenie wokół szkół pierwotnie składało się z drewnianych sztachet osadzonych pomiędzy otynkowanymi słupami, które tworzyły schodkową strukturę na masaśwnej podmurówce. Płot ten oferował wnęki umożliwiające umieszczanie ławek, co zachęcało do przebywania na świeżym powietrzu przed wejściem do budynku. Nad wejściami umieszczono zadaszenia o łukowym kształcie, nadając całości przytulny, a jednocześnie funkcjonalny charakter.

W sąsiedztwie pralni zbudowano kotłownię, która zapewniała ciepło do wszystkich budynków szkoły. Ciepło przesyłano stalowymi rurami umieszczonymi w ceglanych lub betonowych kanałach podziemnych, co świadczy o przemyślanym podejściu do komfortu użytkowników.

---

Oceń: Budynek szkoły katolickiej w Katowicach-Giszowcu

---