Lasy Murckowskie

---

Historia

Pierwsze zapisy dotyczące osadnictwa na obszarze Lasów Murckowskich są pełne legend i sięgają przynajmniej tysiąca lat wstecz. Wspomniana osada leśna, znana jako Siągarnia, a także pobliskie miejsca takie jak Czarna Studnia czy Czarna Droga, odgrywają istotną rolę w historii regionu. Na słynnej mapie dóbr pszczyńskich, stworzonej przez Andreasa Hindenberga w 1636 roku, zaznaczone są historyczne rewir, które obecnie znajdują się w Lasach Murckowskich.

W XVII wieku, kiedy to tereny te należały do władców Wolnego Państwa Pszczyna, zainicjowano budowę kopalni oraz osady noszącej nazwę Osieki (Osseko). Osada ta z czasem się rozwijała, przyczyniając się do powstania dzisiejszej dzielnicy Katowic – Murcki. Dzięki temu historia Lasów Murckowskich jest silnie związana z rozwojem regionu.

W obszarze tym można również znaleźć gospodarstwo leśne założone w XIX wieku oraz trutowisko Hamerla, które należy do Śląskiego Związku Pszczelarzy. Oprócz tego, na południowych stokach Wzgórza Wandy (pierwotnie znanego jako Białobrzeska Góra, a później Wzgórze Erdmanna), można znaleźć jedną z nielicznych hodowli winorośli w Górnym Śląsku.

Przyroda

Lasy Murckowskie dzielą się na dwie główne sekcje: północną oraz południową. Obszar północny znajduje się w zasięgu Wyżyny Katowickiej oraz Płaskowyżu Murcek, co skutkuje zróżnicowanym krajobrazem, bogatym w różne wzniesienia. Wzgórze Wandy – uznawane za Białobrzeską Górę, osiąga wysokość 352 m n.p.m. W rejonie tym znajduje się część Lasów Murckowskich w obrębie rezerwatu przyrody Las Murckowski oraz doliny Miodawy, aktualnie znanej jako Rów Murckowski. Ten fragment natury wyróżnia się lasem mieszanym z cechami zbliżonymi do dawnych terenów Puszczy Śląskiej, zdominowanym przez ponad stuletnią kwaśną buczynę niżową i bogatym w pomnikowe drzewa.

Proszę zauważyć, że rezerwat florystyczny Ochojec, umiejscowiony w dolinie Ślepiotki, to jeden z najbardziej istotnych punktów na północy lasów. Charakteryzuje się on obfitym występowaniem reliktowej rośliny górskiej oraz glacjalnej – licziadła górskiego. W tej regionie można także obserwować interesujące, pod względem krajobrazowym, źródła wysiękowe rzeki Kłodnicy, które są strzeżone przez zespół przyrodniczo-krajobrazowy Źródła Kłodnicy.

W południowej części lasów, która jest znacznie odludna i usytuowana 100 m niżej, przeważa płaski teren, stanowiący granicę pomiędzy Wyżyną Katowicką a Równiną Pszczyńską. Ta część charakteryzuje się licznymi łąkami śródleśnymi, a także cennym torfowiskiem wysokim – Płone Bagno. W tej okolicy występują również fragmenty torfowisk w pobliżu przesychających mokradeł Nowy Kielec. Drzewostan w tej części składa się głównie z lasów mieszanych, z przewagą sosny i dodatkiem gatunków takich jak brzoza, dąb, buk czy modrzew. Można tu natknąć się także na Kamienną Górę, niegdyś kamieniołom wapienia, która obecnie jest miejscem występowania wawrzynka wilczełyko oraz pokrzyku wilcza jagoda.

Żubry murckowskie

W kontekście żubrów murckowskich warto przywołać początek hodowli, który datuje się na 1865 rok w lasach pszczyńskich. W tym czasie doszło do wymiany dwudziestu jeleni, które schwycono w lasach pszczyńskich, na cztery żubry białowieskie. Umowa ta została zawarta między Janem Henrykiem XI Hochbergiem a carem rosyjskim Aleksandrem II. Niewiele publikacji wspomina, że transport żubrów odbył się koleją do stacji towarowej kopalni Emanuelssegen, co było również nazwą osady Murcki. Następnie, przewiezione do leśnictwa Wygorzele, zostały umieszczone w zagrodzie o powierzchni 2 ha, gdzie żywiono je owsem i sianem.

Aby poprawić warunki hodowli, wkrótce przeniesiono je do ogrodzonego zwierzyńca „Oberfosten” o znacznie większej powierzchni 600 ha. W okolicach 1891 roku hodowlę przeniesiono do „Niederforsten” w nadleśnictwie Pszczyna, gdzie zwierzęta miały możliwość swobodnego poruszania się na obszarze ponad 11 000 ha, pomiędzy Jankowicami a Cielmicami. Należy jednak pamiętać, że przez pierwszy okres pobytu na ziemi pszczyńskiej, żubry te uważano za żubry murckowskie, które przebywały w Lasach Murckowskich.

Części lasu

Na podstawie uwarunkowań przyrodniczych oraz historycznych, Lasy Murckowskie można podzielić na kilka części:

• Czarna Studnia,
• Golanowiec,
• Graniczniak,
• Grobek,
• Hubertus,
• Kabula,
• Kruszowiec,
• Lipy,
• Miodawa,
• Ogoniok,
• Polanki,
• Stary Kielec,
• Sucha Łąka,
• Żok.

Porównanie

Nazwa miejsca	Koordynaty	Obszar leśny	Rodzaje drzew
Czarna Studnia	50°10′58″N 19°02′21″E	Murcki	dąb, sosna
Golanowiec	50°09′24″N 19°06′19″E	Lędziny	sosna
Graniczniak	50°08′32″N 19°02′54″E	Czułów	sosna
Grobek	50°10′47″N 19°03′15″E	Murcki	brzoza, olcha, sosna
Hubertus	50°11′18″N 19°04′35″E	Murcki	buk, brzoza, sosna
Kabula	50°08′44″N 19°04′50″E	Lędziny	sosna
Kruszowiec	50°09′04″N 19°03′23″E	Czułów	sosna
Lipy	50°11′11″N 19°03′59″E	Murcki	buk, sosna
Miodawa	50°10′23″N 19°01′42″E	Murcki	dąb, sosna
Ogoniok	50°09′16″N 18°58′50″E	Podlesie	buk, dąb, sosna, świerk
Polanki	50°10′48″N 19°04′08″E	Murcki	buk, sosna
Stary Kielec	50°09′51″N 19°01′44″E	Czułów	sosna
Sucha Łąka	50°11′37″N 19°04′23″E	Murcki	brzoza, sosna
Żok	50°07′59″N 19°04′23″E	Lędziny	sosna

Łąki

Południowa część Lasów Murckowskich bogata jest w tereny podmokłe oraz bagna, co stwarza wyjątkowo korzystne warunki do powstawania łąk. Najważniejsze łąki koncentrują się głównie wzdłuż rzek Mleczna oraz Pstrążnik. Te obszary mają ogromne znaczenie zarówno przyrodnicze, jak i krajobrazowe. Wyróżniają się następującymi łąkami:

• Łanie Łąki,
• Łąki Biegunowe,
• Łąki Mikołowskie,
• Łąki Nowe,
• Marcinki Małe,
• Morcinki Duże,
• Morcinki Małe,
• Potliczka,
• Pokutnik,
• Sobczyki Duże,
• Sobczyki Małe,
• Wícíwki.

Wody

Lasy Murckowskie leżą na dziale wodnym, który dzieli główne rzeki Polski: Wisłę oraz Odrę. Do dorzecza Wisły zaliczają się rzeki takie jak Mleczna (wcześniej znana jako Dupina), Rów Murckowski (dawniej Miodawa), Pstążnik (wcześniej Bletnica), Przyrwa (Ławecki Potok), Mąkołowiec, Bolina, a także Leśny Potok, który jest unikalnym dopływem Rawy, wypływającym z terenu Lasów Murckowskich. Z kolei, do dorzecza Odry należy przede wszystkim Kłodnica, która jest największą rzeką wypływającą z Lasów Murckowskich i ma długość 75 km jako prawy dopływ Odry, razem z dopływem Ślepiotka.

Na terenie Lasów Murckowskich można też napotkać stawy, które są sztucznymi zbiornikami powstałymi po eksploatacji piasku lub zatopiskami, które uformowały się wskutek osiadania terenu związanych z szkodami górniczymi. Największymi stawami są Wesoła Fala, stawy Barbara oraz Janina, jak również staw Górnik w Giszowcu, czy też staw w pobliżu Hamerli oraz Żabiok i Głęboki blisko Murcek. Istnieją także stawy na Dolince Murckowskiej, w ośrodku Bolina, Nowym Kielec oraz na obszarze uroczyska „Dupina”. Na skraju Lasów Murckowskich, niedaleko od centrum Katowic, zlokalizowany jest Katowicki Park Leśny, będący trzecim co do wielkości parkiem w Polsce, który w połączeniu z Doliną Trzech Stawów tworzy podmiejską strefę rekreacyjną. Wzdłuż cieków wodnych, w rejonie południowego Lasów Murckowskich, znajdują się podmokłe, półnaturalne łąki: Sobczyki Duże, Łąki Nowe, Morcinki Małe, Kruszowiec, Pokutnik, Łanie Łąki oraz torfowiska położone na terenie Płonego Bagna i Nowego Kielca.

Ochrona przyrody

Na obszarze Lasów Murckowskich istnieje kilka form ochrony przyrody, w tym:

• pomnik przyrody dąb Tadeusz,
• rezerwat przyrody Las Murckowski,
• rezerwat przyrody „Ochojec”,
• użytek ekologiczny „Płone Bagno”,
• zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Źródła Kłodnicy”.

Turystyka

Na obszarze Lasków Murckowskich znajduje się niezwykle rozwinięta infrastruktura turystyczna, obejmująca aż 7 tras rowerowych oraz 10 szlaków pieszych. Całościowy przebieg tej sieci tras wynosi ponad 200 km, co czyni ją atrakcyjną dla miłośników aktywnego spędzania czasu. W obrębie lasów oraz częściowo na terenach przylegających do nich, które stanowią dzielnice Katowic, można napotkać wiele ciekawych ścieżek krajoznawczo-dydaktycznych.

W tym regionie znajdują się również dwa biwaki leśne, usytuowane w malowniczych miejscach, odpowiednio w rejonie Murcek oraz Kostuchny. Dzięki tym udogodnieniom, turyści mogą spędzać czas blisko natury, ciesząc się spokojem i urokami przyrody.

Nad stawami, które również znajdują się na terenie Lasów Murckowskich, prowadzą różnorodne szlaki turystyczne, w tym:

• Szlak Dolinki Murckowskiej,
• Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK,
• Szlak Krawędziowy GOP,
• Szlak im. Mariana Kantora-Mirskiego,
• Szlak Ochojski,
• Katowicki Szlak Spacerowy,
• Szlak Hołdunowski,
• Szlak Wesołej Fali,
• Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego.

---

Oceń: Lasy Murckowskie

---