Płone Bagno

---

Przyroda

Płone Bagno to unikalny ekosystem, w którym dominuje klasycznie wykształcony bór bagienny. Otaczają go zachowane niewielkie płaty torfowiska wysokiego, w którym miąższość torfu jest imponująca i może przekraczać dwa metry. To niezwykłe torfowisko powstało w obniżeniu terenu, mającym górnicze pochodzenie. Ciekawym zjawiskiem jest to, że na tym obszarze nie występuje typowa dla torfowisk wysokich struktura kępkowo-dolinkowa, co jest skutkiem znaczącego osuszenia terenu. Cały bór bagienny opasany jest przez bór wilgotny, który charakteryzuje się bogatym runem, w którym dominują borówki bagienne, borówki czarne oraz trawy, takie jak trzęślica modra, a także bór trzcinnikowy, z trzcinnikiem orzęsionym w jego wnętrzu.

Flora

Flora Płonego Bagna jest zdominowana przez bór bagienny, który rozwija się na kwaśnych, wilgotnych glebach torfowych. W drzewostanie przeważa sosna zwyczajna, a obok niej pojawia się również brzoza brodawkowata. Te drzewa rosną w znacznym rozproszeniu; są na ogół niskie i smukłe. Często można spotkać również drzewa obumarłe. W podszycie i podroście poza wymienionymi gatunkami znajdują się dąb szypułkowy, świerk pospolity, topola osika oraz wierzba szara. Wruno oraz początkowa warstwa niskich krzewów to bogate siedlisko dla borówki bagiennej, bagna zwyczajnego, żurawiny błotnej oraz wełnianki pochwowatej. Kwitnące w czerwcu bagno zwyczajne dodaje Płonemu Bagnu niezwykle malowniczego wyglądu. Dominującym elementem warstwy mszystej są torfowce, a także rosnące tu kępy mchu płonnika. W obszarach torfowiska można spotkać bardzo rzadkie gatunki, takie jak modrzewnica pospolita oraz rosiczka okrągłolistna.

Fauna

Płone Bagno to teren licznie odwiedzany przez różnorodne gatunki zwierząt. Można tu spotkać ślady bytności jeleni, dzików, lisów czy saren. Wieczorami rejon ten tętni życiem, gdy odbywają się polowania nietoperzy. Interesującym gatunkiem jest słonka zwyczajna, rzadko gniazdująca w Polsce, która pojawia się w okolicy torfowiska. Awifauna jest bardzo zróżnicowana, a dzięcioły zostawiają liczne ślady żerowania na Płonym Bagnie. Wśród płazów, które można spotkać na tym terenie, są rzekotki oraz ropuchy szare, a wśród gadów jaszczurka zwinka i jaszczurka żyworódka. W bogatym środowisku bezkręgowców wyróżnia się zawisak borowiec, którego larwy przyczyniają się do uszkodzeń upraw sosnowych. Natomiast jednym z motyli obecnych w tym rejonie jest zieleńczyk ostrężyniec, a także liczne gatunki ważek. W faunie chrząszczy spotyka się dwa drapieżne gatunki: trzyszcz leśny i trzyszcz polny.

Ochrona obszaru

Obszar Płonego Bagna po raz pierwszy zaproponowano do objęcia ochroną w 1992 roku. Początkowo planowano utworzenie rezerwatu przyrody obejmującego 27,73 ha lasu w leśnictwie Lędziny. Projekt ten jednak nie uzyskał akceptacji ze strony lokalnych leśników, co przyczyniło się do zaniechania jego realizacji. Mimo to, teren ten został wpisany do Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych w Katowicach. Ostatecznie, na podstawie rozporządzenia wojewody śląskiego nr 23/2002 z 19 maja 2002 roku utworzono użytek ekologiczny o powierzchni 4,22 ha, strzegący tego wyjątkowego ekosystemu.

Zagrożenia

Na Płonym Bagnie największym zagrożeniem dla ekosystemu są zmiany w stosunkach wodnych. Obserwuje się tu znaczące obniżanie poziomu wód gruntowych, co prowadzi do szybkiego osuszania terenu torfowiska. Proces ten zainicjowano, gdy Kopalnia Wesoła, mając trudności z odprowadzaniem wód dołowych, wykopała rów odwadniający, obecny potok Pstrążnik. Osuszanie Płonego Bagna trwa nieprzerwanie, co skutkuje tym, że tereny torfowiska można już przemierzać „suchą stopą”. Innym niepokojącym zjawiskiem, które może całkowicie i nieodwracalnie zniszczyć środowisko przyrodnicze torfowiska, są plany eksploatacyjne kopalń, które mogą doprowadzić do powstania zalewiska w centrum chronionego obszaru.

Historie związane z Płonym Bagnem

W październiku 1911 roku, po zakończeniu służby wojskowej, do dóbr księcia pszczyńskiego Jana Henryka XV przybył młody leśniczy Willy Benzel, mający zaledwie 22 lata. Został on przydzielony jako pomocnik starszego leśniczego z Lędzin, Järischa. Mieszkał w domu gajowego Polko, umiejscowionym w rewirze Ławki. W swoich wspomnieniach Benzel opisał atmosferę tajemniczości, która otaczała Płone Bagno, znane wtedy jako Czarcie lub Diabelskie Bagno. Miejscowi ludzie z niepokojem milczeli na jego temat i bojaźliwie żegnali się, co rzucało cień grozy na pracę w tym regionie.

Kiedy leśniczy zapytał gajowego Polko o powody strachu mieszkańców, ten niechętnie udzielił odpowiedzi, a inni wioska woleli milczeć. W opowieściach przewijał się motyw tajemniczego morderstwa leśniczego oraz zjawisk, takich jak błędne ognie i niewyjaśnione dźwięki dobiegające nocą z otoczenia bagna. Dopiero leśniczy Järisch wyjaśnił Benzlowi, że jego poprzednikiem był gajowy Liszko, który był bardzo aktywnym i skutecznym pracownikiem, toczącym walkę z kradzieżami drewna oraz kłusownictwem.

W marcu 1905 roku, pewnej soboty, Liszko nie powrócił do domu, co początkowo traktowano jako zwykłe spóźnienie, przypisując je ewentualnej grze w skata u znajomych. Jednak gdy i następnego dnia nie wrócił, policja podjęła poszukiwania, które nie przyniosły żadnych rezultatów. Z braku wiadomości, Järisch wspomniał, że na jednej ze stosów niedopalonego drewna na zrębie w pobliżu Diabelskiego Bagna zauważono nadpalony but Liszki. Ta sytuacja doprowadziła do powstania plotek o złych duchach, które miały porwać gajowego.

Local authorities suspected the spread of such rumors was linked to Liszko’s disappearance. Järisch, chcąc rozwiać wątpliwości, wyjaśnił, że nieznane dźwięki, które przerażały okolicznych mieszkańców, były spowodowane obecnością różnych, rzadko spotykanych zwierząt, takich jak sowy, czaple czy żaby. Zjawiskowe trzaski to z kolei odgłosy walk byków danieli, a błędne ognie nie były niczym innym jak robaczkami świętojańskimi, które licznie zasiedlały okolice. Niektórzy twierdzili, że widzieli rękę Liszki wystającą z bagna; w rzeczywistości był to jedynie biały korzeń, zanieczyszczony odchodami ptaków.

Gajowy Polko, pomimo swego doświadczenia, również obawiał się Płonego Bagna, zachowując szczególną ostrożność w czasie pobytu w tym miejscu. Na pamiątkę tych wydarzeń, w pobliżu Płonego Bagna wznosi się drewniana kapliczka, starannie pielęgnowana przez lokalną społeczność z Ławek.

Inną historią związaną z Płonym Bagnem, opisaną przez Willego Benzla, jest opowieść o jadowitych żmijach, które rzekomo zamieszkiwały ten region. Miejscowi twierdzili, że ich ukąszenia są śmiertelne. Pewnego dnia, podczas czyszczenia przydrożnych rowów, leśnik Klimek został ukąszony przez jedną z tych żmij. Świadomy swojego losu, zażądał ostatniej prośby — pragnął napić się wódki. Wypił cały litr, a po pewnym czasie, gdy wytrzeźwiał, wrócił do zdrowia i kontynuował pracę.

---

Oceń: Płone Bagno

---