Wzgórze Beaty

---

Geografia

Wzgórze Beaty znajduje się w sercu województwa śląskiego, w obrębie Katowic. Szczyt tego wzniesienia leży w dzielnicy Brynów część wschodnia-Osiedle Zgrzebnioka, przy ulicy T. Kościuszki, w rejonie skrzyżowania z ulicą A. Zgrzebnioka.

Na podstawie fizycznogeograficznej klasyfikacji Jerzego Kondrackiego, Wzgórze Beaty wchodzi w skład mezoregionu Wyżyna Katowicka (341.13), który z kolei stanowi południową część makroregionu Wyżyna Śląska. Z geologicznego punktu widzenia, to wzniesienie znajduje się w obrębie niecki górnośląskiej, wypełnionej utworami pochodzącymi z górnego karbonu, w tym łupkami, piaskowcami oraz zlepieńcami, które zawierają zasoby węgla kamiennego.

Podłoże Wzgórza Beaty pokrywa kilka metrów osadów z okresu plejstocenu. Geomorfologicznie rzecz biorąc, jest to jeden z elementów Wzgórz Kochłowickich, wyróżniający się jako jedno z czterech wyizolowanych wzgórz w tym pasie. Charakteryzuje się płaskim szczytem oraz stosunkowo łagodnymi stokami, które stają się bardziej strome w partii podszczytowej. Wysokość tego wzniesienia wynosi 323,6 m n.p.m.

Średnie roczne temperatury powietrza, zbierane w okresie od 1961 do 2005 roku, według stacji meteorologicznej zlokalizowanej w pobliżu Muchowca, wyniosły 8,1 °C. Natomiast średnia roczna suma opadów za lata 1951–2005 osiągnęła wartość 713,8 mm.

Interesującym aspektem geograficznym Wzgórza Beaty jest to, że przez nie przebiega dział wód oddzielający zlewnię Wisły od Odry. Wody spływające z północnych stoków kierują się ku Rawie, która należy do dorzecza Wisły, natomiast wody z południowych stoków prowadzą do Kłodnicy, przynależącej do dorzecza Odry.

Przyroda i ochrona środowiska

Na szczycie wzgórza znajduje się park T. Kościuszki, który powstał w miejscu dawnego Lasu Katowickiego. Obszar ten zachowuje fragmenty naturalnego drzewostanu oraz warstwy runa, co nadaje mu unikalny charakter.

Park wyróżnia się bogatą różnorodnością gatunkową, będąc domem dla ponad 90 różnych drzew i krzewów. W jego granicach można spotkać m.in. graby, buki, lipy drobnolistne oraz klony. Zróżnicowanie wiekowe oraz typowe dla regionu gatunki roślin tworzą malowniczą przestrzeń, w której flora i fauna współistnieją.

Miejsce to jest także ważnym siedliskiem dla wielu zwierząt. Najwięcej miejsca zajmują ptaki leśne, takie jak kosy, kwiczoły, sójki czy świstunki. Oprócz tych ptaków, w parku można spotkać również wiewiórki, jeże, krety oraz różne gatunki płazów, co świadczy o bogactwie lokalnej bioróżnorodności.

Historia i zagospodarowanie

W 1801 roku, na Wzgórzu Beaty, Johann Ferdinand Koulhaas zainicjował działalność kopalni o nazwie „Beate” (z niem. „Beata”). Wydobycie węgla kamiennego miało miejsce w dwóch głównych okresach, tj. od 1801 do 1806 oraz od 1836 do 1880. Po zaprzestaniu wydobycia, na terenach dawnej kopalni powstał park im. Tadeusza Kościuszki, którego początki datują się na 1888 rok. W latach 1894-1895 systematycznie rozpoczęto tworzenie parku Południowego (niem. Südpark), który został uroczyście nazwany imieniem Tadeusza Kościuszki w 1925 roku.

Na szczycie Wzgórza Beaty, w 1903 roku, wzniesiono 20-metrową wieżę Bismarcka, która jednak została rozebrana w 1933 roku. W jej miejsce przeniesiono drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła z dzwonnicą, przy którym, zwłaszcza zimą, funkcjonuje tor saneczkowy w zachodniej części wzgórza.

W czasach przed I wojną światową, na terenie ulicy Pięknej powstało osiedle dla dozoru górniczego związanego z kopalnią „Oheim” („Wujek”). Natomiast w okresie po II wojnie światowej, na wschodnich zboczach Wzgórza Beaty, rozpoczęto budowę osiedli mieszkalnych. Kluczowe inwestycje to: osiedle Ptasie, które zostało zrealizowane w latach 60. XX wieku, oraz osiedle im. Alfonsa Zgrzebnioka, budowane od 1978 do 1994 roku.

W kierunku północ-południe, przez wzgórze, przebiega jedna z najdłuższych ulic w Katowicach, a mianowicie ulica Tadeusza Kościuszki. Natomiast od północy, teren wzgórza przecina równoleżnikowo aleja Górnośląska, będąca fragmentem autostrady A4.

---

Oceń: Wzgórze Beaty

---